امشب دب‌اکبر کجاست؟

از گذشته‌های دور، پیشینیان ما برای شناخت بهتر آسمان شب، با به هم متصل کردن ستاره‌ها با خطوط فرضی به یکدیگر، شکل‌هایی به نام صورت‌های فلکی را در آسمان شب ساخته بودند. هر یک از صورت‌های فلکی شبیه یک حیوان، وسیله زندگی یا بازتاب اعتقادات و داستان‌های اساطیری رایج میان مردم زمان خودشان بوده است. یکی از این صور فلکی دب‌اکبر نام دارد که به شکل خرس بزرگی در آسمان شب تصویر می‌شود. در اسطوره‌های یونان باستان دب‌اکبر (Ursa Major) دارای دو شخصیت است؛ یکی به عنوان معشوقه زئوس (خدای خدایان اساطیری یونان باستان) که کالیستو نام داشت و دیگر به‌عنوان درختی که از زئوس موقعی که کودک بود نگهداری می‌کرد. شرح مفصل این داستان‌ها را با جست‌وجویی در اینترنت می‌توانید بخوانید.
اما امشب و به‌طور کلی فصل بهار فرصت خوبی برای پیدا کردن دب‌اکبر در آسمان شب است. دب‌اکبر را شاید بتوان مشهورترین صورت فلکی آسمان شب دانست. زیرا نه‌تنها کلید یافتن ستاره قطبی و جهت‌یابی برای مسافران و دریانوردان در طول تاریخ بوده است، بلکه از هفت ستاره درخشان به شکل ملاقه تشکیل شده و آسان‌تر از بسیاری از صورت‌های فلکی دیگر در آسمان شب می‌توان پیدایش کرد. امشب حوالی ساعت 9 تا 11 شب اگر رو به شمال بایستید و بالای سرتان را نگاه کنید، هفت ستاره درخشان دب‌اکبر را حتی در آسمان شهرهای بزرگی چون تهران به شکل ملاقه‌ای بزرگ و کشیده به وسعت بیشتر از یک وجب در آسمان شب خواهید دید. برای این کار باید دست را کشیده رو به آسمان بالای سر بگیرید، سر را به بازو بچسبانید، انگشت‌ها را باز کنید و وجب بگیرید. این کار برای این است که درکی از ابعاد و فواصل ستاره‌های دب اکبر از هم داشته باشید. این ستاره‌ها در عالم واقعی فواصل بسیار زیادی در حد چند سال نوری از هم دارند و به هیچ وجه کنار هم واقع نشده‌اند. اما از آنجا که با چشم غیرمسلح از روی زمین نمی‌توانیم دوری‌شان را تشخیص دهیم، نزدیک به یکدیگر به نظر می‌رسند.
ستاره قطبی را پیدا کنید!
وقتی دب‌اکبر را پیدا کردید، کافی است فاصله بین دو ستاره جلویی بخش ملاقه‌ای شکل دب‌اکبر را پنج برابر رو به جلو ادامه دهید تا به درخشان‌ترین ستاره آن ناحیه از آسمان که ستاره قطبی است برسید. ستاره قطبی در تمام طول شب موقعیت تقریبا ثابتی در آسمان دارد و مانند سایر ستاره‌ها در نتیجه حرکت وضعی زمین به دور خودش، دچار حرکت ظاهری و طلوع و غروب نمی‌شود. در نتیجه وقتی رو به ستاره قطبی ایستاده‌اید، در حقیقت با دقت بسیار خوبی رو به شمال قرار دارید. پشت سر شما جنوب است، دست راست شما رو به مشرق و دست چپ شما جهت مغرب را نشان می‌دهد. پیشنهاد می‌کنم امشب همراه با اعضای خانواده به بام یا حیاط منزل یا نزدیک‌ترین پارک بروید و با خرس بزرگ آسمان ملاقات کنید!

کاظم کوکرم

دانش