زاگرس را شخم نزنید!

کارشناسان و فعالان محیط‌‌زیست به رئیس‌جمهور نامه نوشته‌اند تا به او بگویند وزیری که سکان وزارت جهاد کشاورزی را در دست دارد، به بیراهه می‌رود و تصمیمش برای آینده کشور مهلک و کشنده است. وزیر جهاد کشاورزی دستور داده است که سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نسق زراعی زیرآشکوب جنگل‌های زاگرس را به رسمیت بشناسد و دستورالعملی برای کشت زیرآشکوب این جنگل‌ها با کمک سازمان امور اراضی تهیه کند. دستوری که همه کارشناسان را حیران کرده که وزیر جهاد کشاورزی چگونه درباره اکوسیستم جنگل فکر می‌کند که می‌تواند چنین دستوری صادر کند. جنگل‌های زاگرس که زیستگاه انواع حیوانات است، غنی‌ترین و بیشترین تعداد گونه‌های گیاهی را در خود جای داده و سطح آن هر روز به دلیل شیوع آفات مختلف رو به کاهش است، چرا باید این چنین مورد بی‌مهری مقامات مسؤول قرار گیرد؟ وزیر جهاد کشاورزی بدون توجه به تبعات تصمیمات خود و تداوم حیات این جنگل‌ها، به دنبال صدور مجوز برای نسق‌های زراعی زیرآشکوب جنگل‌های زاگرس است. تصمیمی که بسیاری از دوستداران محیط‌‌زیست را نگران کرده است.
بنگاه سازمان چنگل‌ها
رحیم ملک‌نیا، عضو هیات علمی دانشگاه لرستان یکی از اعضای هیات علمی است که به تصمیم وزیر جهاد کشاورزی اعتراض دارد. او در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: در کمتر از یک سال با دو طرح مختلف، اما مخرب برای عرصه‌های طبیعی از سوی وزیر جهاد کشاورزی مواجه بوده‌ایم. یکی از این طرح‌ها توسعه باغات روی اراضی شیبدار و دومین طرح هم به رسمیت شناخته شدن نسق زراعی در زیرآشکوب جنگل‌های زاگرس است.
او می‌افزاید: معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها گفته از سطح اراضی زراعی زیرآشکوب اطلاع دقیقی در دست ندارد. این جمله نشان می‌دهد سازمان جنگل‌ها بدون این‌که بداند برای چه سطحی در حال برنامه‌ریزی است، وارد عمل شده و به عواقب اجتماعی و اکولوژیک این مساله توجهی نکرده است. زیرا اگر اطلاعات داشتند، به این فکر می‌کردند که با یک تصمیم جدید، آیا بخش‌های دیگری از جنگل قربانی خواهد شد یا خیر. به گفته او بخش عمده کشت زیرآشکوب در زاگرس مربوط به سال‌های اخیر است. بنابراین تنها با به‌رسمیت شناختن تغییر کاربری‌های چند دهه اخیر، می‌توان این مساله را حل کرد زیرا یک زارع روستایی نمی‌تواند قبول کند پلاک مجاورش از سوی دولت به رسمیت شناخته شود، اما او از امتیاز ابلاغیه جدید استفاده نکند.
ملک‌نیا می‌گوید: سازمان جنگل‌ها به جای این‌که به فکر اصلاح بخش‌های تخریب شده جنگل باشد، در پی دادن معوض به کشاورزان است. سخنان معاون حفاظت سازمان جنگل‌ها نشان می‌دهد که این سازمان در بحث حفاظت در خارج از شمال، خیلی منفعل عمل می‌کند و تحت تاثیر برنامه‌های توسعه وزارت جهادکشاورزی است. در واقع وظیفه سازمان جنگل‌ها بنگاه‌داری زمین برای وزارت جهاد کشاورزی است و نقش حفاظتی را به دلیل این‌که زیرمجموعه این وزارتخانه است یا این‌که مدیرانش اهمیتی برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی قائل نیستند، به دست فراموشی سپرده است.
نگرانی دستگاه‌های مسؤول
براساس اسنادی که به جام‌جم ارسال شده است، سازمان امور اراضی بر اساس بخشنامه وزیر جهاد کشاورزی، از سازمان جنگل‌ها می‌خواهد کارگروه مشترکی با حضور کارشناسان این سازمان، برای تدوین دستورالعمل کشت زیرآشکوب جنگل تشکیل دهد؛ دستوری که صدای همه کارشناسان را درآورده است. اما کامران پورمقدم، رئیس شورای‌عالی جنگل سازمان جنگل‌ها که زیر‌مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است در این باره به جام‌جم می‌گوید: هنوز دستوری از سوی وزیر جهاد کشاورزی به ما ابلاغ نشده است. کمیسیون رفع تداخلات بر اساس قوانین موجود در کشور تشکیل شده و در آن تصمیماتی گرفته شده است. بر اساس تصمیم این کمیسیون، باید نسق زراعی اراضی زیرآشکوب جنگل که دارای سوابق اصلاحات ارضی است، به رسمیت شناخته شود، اما جنگل همچنان ملی باشد.
او ادامه می‌دهد: این درخواست به صورت رسمی از طرف سازمان امور اراضی به سازمان جنگل‌ها اعلام شده است. سازمان جنگل‌ها به عنوان مسؤول، باید دستورالعمل فنی تهیه کند که این تصمیم را اجرایی نماید. در دستورالعمل فنی مشخص می‌شود که با این عرصه‌ها چگونه برخورد شود.
به گفته رئیس شورای‌عالی جنگل، خلیل آقایی، رئیس سازمان جنگل‌ها تصمیم‌گیری درباره درخواست ارسال شده به این سازمان - از سوی سازمان امور اراضی - را به شورای‌عالی جنگل ارجاع داده و خواسته است که این موضوع بررسی شود. آن‌طور که او می‌گوید جلساتی با حضور کارشناسان بخش تحقیقات، حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، ادارات منابع طبیعی استان‌ها و سازمان امور اراضی کشور، همچنین کارشناسان حقوقی تشکیل داده‌ایم و ابعاد مختلف به رسمیت شناختن نسق زراعی در دست بررسی است. پورمقدم‌بیان می‌کند: اکثر ادارات کل استان‌ها از اجرایی شدن این دستور ابراز نگرانی کرده‌اند، زیرا ممکن است این تصمیم برای بقیه عرصه‌ها هم مشکل ایجاد کند. آن‌طور که او می‌گوید هنوز تصمیم نهایی برای اعلام به رئیس سازمان جنگل‌ها گرفته نشده است و طی این هفته یا هفته آینده، جلسه دیگری با حضور کارشناسان ذی‌ربط برای بررسی نهایی و جمع‌بندی نظرات برگزار خواهد شد.
خبرنگار جام‌جم علاوه بر گفت‌وگو با رئیس شورای عالی جنگل سازمان جنگل‌ها برای روشن شدن بیشتر موضوع با فریبرز غیبی، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها،‌ مراتع و آبخیزداری کشور نیز به عنوان مسؤول مستقیم مدیریت جنگل‌های زاگرس چندبار تماس گرفت، اما به دلیل حضور ایشان در جلسه امکان گفت‌وگو فراهم نشد.
سازمان جنگل‌ها مشغول زراعت است
محمد فتاحی، عضو هیات علمی بازنشسته موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع از دیگر مخالفان تصمیم وزیر جهاد کشاورزی است. او به جام‌جم می‌گوید: در شرایطی که اقلیم ما به سمت خشکی حرکت می‌کند، کشت زیرآشکوب تصمیم درستی نیست. البته برخی کارهای سازمان جنگل‌ها نظیر کشت گیاهان دارویی در زیرآشکوب جنگل‌های زاگرس هم در راستای توسعه زراعت در زیرآشکوب جنگل است. به گفته فتاحی، هر نوع کشت زیرآشکوب منجر به از دست رفتن گونه‌های بومی است و هیچ فرقی با زراعت ندارد. دخالت در زیرآشکوب جنگل‌ها مصرف آب را افزایش می‌دهد و توسعه زراعت در جنگل، در حالی که حداقل یک‌سوم این اکوسیستم رو به خشکی می‌رود، کار بسیار ناپسندی است.
او تاکید می‌کند: با دخالت در کف جنگل، نفوذ آب به داخل زمین کاهش می‌یابد، ضمن آن‌که شخم و شیار، فرسایش خاک را افزایش می‌دهد، زیرا بسیاری از عرصه‌هایی که در آنها کشت زیرآشکوب انجام می‌شود، روی شیب واقع شده و با به هم خوردن پوشش گیاهی طبیعی منطقه و شخم زدن زمین، فرسایش تشدید می‌شود.
این تصمیم به نوعی حکم تخریب بیشتر زاگرس است؛ زاگرسی که دود تخریب آن خیلی زود به چشم همه می‌رود. نباید فراموش کرد سرچشمه 40درصد از آب شیرین کشور زاگرس است و هر هکتار جنگل سالانه 60 تن ریزگرد را در خود رسوب می‌دهد. علاوه بر این 40 درصد از دام‌های کشور نیز در این منطقه وجود دارد به همین دلیل نباید زاگرس را قربانی چنین ایده‌های خامی کرد.

خلاف قانون است

علی سلاجقه، استاد دانشگاه تهران و رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی منابع طبیعی و محیط‌‌زیست ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: دستور وزیر جهاد کشاورزی برای به رسمیت شناختن نسق زراعی در اراضی زیرآشکوب زاگرس، در راستای دستوری است که او برای توسعه باغات در سطوح شیب‌دار داده بود.
او عنوان می‌کند: این تصمیم وزیر، خلاف قانون است. ما اگر مجوز کشت زیرآشکوب در جنگل‌های بلوط غرب صادر کنیم، این جنگل‌ها که به شکل طبیعی به دلیل ریزگردها و کمبود نزولات آسمانی در حال از بین رفتن است، بیشتر آسیب می‌بیند.
به گفته رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی منابع طبیعی ایران، با کشت زیرآشکوب در جنگل‌های زاگرس، همان حداقل جست‌هایی که درختان بلوط به صورت طبیعی می‌زدند، به طور کامل از بین خواهد رفت و برای همیشه باید فاتحه این جنگل‌ها را خواند.
او با تاکید بر غیر‌قانونی و غیر‌کارشناسی بودن دستور وزیر می‌گوید: امیدواریم مسؤولان در حالی که جنگل‌های غرب رنجور هستند، با کارهای غیر‌قانونی و غیر‌کارشناسی خود، رنج و سختی بیشتری به این اکوسیستم تحمیل نکنند.
آن‌طور که سلاجقه می‌گوید، وزیر جهاد کشاورزی هیچ‌گاه به نظرات کارشناسی توجه نمی‌کند.
او باید صاحب‌نظران را جمع و از دید کارشناسی این تصمیم را بررسی کند.

لیلا مرگن

جامعه