«قندپهلو» در خانه زرویی

پر کردن خلأ نیاز به ادبیات طنز

امیر قمیشی از جمله تهیه‌کنندگان سیما و شبکه آموزش است که در کنار میثم تربتی، تهیه و تولید برنامه تلویزیونی طنز قندپهلو را عهده‌دار است. این تهیه‌کننده با اشاره به چرایی و چگونگی تولید فصل هشتم برنامه می‌گوید: شاید بشود گفت که بعد از پایان انتشار مجله گل‌آقا، نبود یک مجله مکتوب طنز با استانداردهایی که در حوزه زبان و ادبیات فارسی وجود دارد، به عنوان یک خلأ در میان مخاطبان و علاقه‌مندان این حوزه حس می‌شد و اتفاقی که در خصوص قندپهلو رخ داد این بود که گرچه ساختار برنامه مکتوب نبود، اما توانست این خلأ را پر کند.
این قضیه هم به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله این‌که رضا رفیع به عنوان آخرین سردبیر گل‌آقا، شهرام شکیبا به عنوان یکی از اولین داعیه‌داران طنز منثور و منظوم بعد از انقلاب و ناصر فیض به عنوان رئیس دفتر طنز حوزه هنری، با حضور خودشان این برنامه را علمی‌تر و عمیق‌تر کردند. در عین حال نباید از جلسات کاملا حرفه‌ای که اتفاقا توسط مرحوم زرویی نصرآباد برگزار شد، صرف‌نظر کرد. همه این موارد در کنار قالب رسانه‌ای این برنامه و مدیریت وقت شبکه آموزش سیما، دکتر قاسمی، به کمک ما آمد و با اعتمادی که به ما شد، توانستیم دست به دست هم بدهیم و با ساخت قندپهلو این خلأ را برای مخاطبان پر کنیم. قمیشی درخصوص ساخت سری جدید برنامه ادامه می‌دهد: باید توجه داشته باشیم نیازهای امروز مخاطبان عوض شده است. زمانی‌که ما قندپهلو را آغاز کردیم، نه شبکه نسیمی وجود داشت، نه خبری از حضور چهره‌های شناخته‌شده در مقام اجرای برنامه‌های تلویزیونی بود و نه دکورهای گران‌قیمت و مجلل در برنامه‌ها خود را به رخ می‌کشیدند. اما آنچه مسلم است، قندپهلو قبل از این‌که در حوزه سرگرمی باشد، یک برنامه آموزشی است و رسالت اصلی آن، آموزش درست شوخی کردن و با تفکر خندیدن در سایه‌سار زبان و ادبیات فارسی است. اگرچه ذائقه مخاطبان در این سال‌ها تغییر پیدا کرده،‌ اما نیاز آنان به ادبیات و شعر فارسی همچنان بی‌تغییر مانده است.

مرحوم زرویی محترم بود
برنامه طنز تلویزیونی قندپهلو، حاصل حضور شماری از روزنامه‌نگاران و طنزپردازانی است که روزگاری در مجله شاخص گل‌آقا فعالیت می‌کردند و حالا در نبود این مجله ماندگار و پرتیراژ، در این برنامه تلویزیونی دور هم جمع آمده‌اند. قمیشی با اشاره به مقایسه‌ای میان سطح طنز آن مجله مکتوب و این برنامه تلویزیونی تاکید می‌کند: قندپهلو از همان ابتدا با طنز سیاسی و اجتماعی شروع شد و ماهیتش چیزی جز آن نبود. به عنوان مثال استفاده از بشکه به عنوان یکی از المان‌های اصلی دکور، یک شوخی سیاسی بود. آن سال‌ها قیمت نفت بالا رفته بود و حتی بشکه‌اش هم گران محسوب می‌شد. هرچند الان قیمت‌ها دوباره بالا رفته و احتمالا به جای بشکه، باید پیت حلبی به استودیو بیاوریم! «بگم بگم» ای که روی بشکه‌ها نوشته بودیم هم شوخی دیگری بود و در تمام این شوخی‌ها حمایت این مدیران را همراه داشتیم. در تمام این سال‌ها گرچه برنامه‌مان تولیدی بود، اما یک بار هم اصلاحیه نخوردیم و تذکر نگرفتیم. البته ممکن است جاهایی خودمان دچار خودسانسوری شده باشیم، اما اجبار و فشاری از جانب تصمیم‌گیرندگان و تلویزیون در کار نبوده است.
قمیشی با اشاره به تصمیم برای شروع فصل جدید برنامه از منزل مرحوم زرویی نصرآباد تصریح می‌کند: بعضی آدم‌ها تا همیشه محترم هستند و مرگ محترم‌ترشان می‌کند. مرحوم زرویی از این جمله نبود و عمده صحبت‌هایی که بزرگان این عرصه در خصوص ایشان گفتند، با اشاره به دوران حیاتشان بود. بارها از ایشان به عنوان ذخیره شعر و ادبیات طنز یاد شد و از دوران حیاتشان همه می‌دانستند که با چه ظرفیت پرباری مواجه بودند. حتی در این مراسم احمد عربانی، کاریکاتوریست طنز کشور این خاطره را تعریف کرد که نام مستعار ایشان در مجله گل‌آقا «ملانصرالدین» بود و در تحریریه گل‌آقا هم با توجه به تجربیاتی که داشتند، «ملا» خطاب می‌شدند.

حمایت تمام ‌قد تلویزیون از قندپهلو
تهیه‌کننده برنامه‌هایی چون قندپهلو و «چشم‌شب روشن» خاطرنشان می‌کند: فصل جدید قندپهلو این روزها در مرحله پیش‌تولید قرار دارد و به زودی وارد مرحله تولید خواهد شد. جالب است بدانید تلویزیون تمام‌قدر از قندپهلو حمایت می‌کند و حتی پیش‌پرداخت برنامه از مدت‌ها قبل به من پرداخت شده است. تنها نکته اینجاست که نیازهای مخاطب تغییر پیدا کرده که کار ما را قدری سخت می‌کند. با توجه به این نیازها سعی می‌کنیم اتفاق حساب شده‌تری در سری جدید رخ بدهد و پیش‌بینی‌مان این است که برنامه را قبل از نوروز امسال به پخش برسانیم، اما تصمیم برای پخش نوروزی را خود مدیران سیما اتخاذ می‌کنند تا هم‌پوشانی میان برنامه‌ها رخ ندهد.

طنز زرویی فاخر و فخیم بود
رضا رفیع از طنزپردازان شاخص این روزهای کشور است. او که هم سابقه کار در مطبوعات و طنزنویسی مطبوعاتی را در کارنامه دارد، هم مجری و از طنزپردازان تلویزیونی است و آثاری هم به صورت مکتوب و چاپ شده دارد، احتمالا بیش از دیگر عوامل این برنامه تلویزیونی با مرحوم زرویی نصرآباد آشنایی و همکاری داشته است. او با اشاره به جایگاه این طنزپرداز می‌گوید: زرویی از معدود طنزپردازانی بود که علاوه بر طنزنویسی، در مباحث تئوریک طنز هم صاحب‌نظر بود و نظریه‌اش را همراه با نمونه کتبی آن ارائه می‌کرد. ویژگی اصلی طنز زرویی، اتکای او بر ادبیات و اصالت و نجابت در طنزنویسی بود. تلاش او، ارائه طنزی بود که فاخر و فخیم باشد. این قضیه، تلاش ما در قندپهلو هم هست.
سردبیر و مجری برنامه تلویزیونی قندپهلو ادامه می‌دهد: نقطه تلاقی همه ما، گل‌آقایی بودنمان بود. ما همه در مکتب گل‌آقا بالنده شدیم و از ابتدا هدفمان این بود که طنزی در رسانه ملی ارائه بدهیم که توام با اخلاق باشد و در عین حال جنبه آموزشی را هم برای مخاطب رعایت کند. در نتیجه شروع دور جدید قندپهلو با نام و یاد مرحوم زرویی نصرآباد، اتفاق مبارکی است که تاکید و تکرار مجدد ما بر اهداف برنامه هم محسوب می‌شود.

احیای شوخ طبعی پاکیزه
حالا برنامه تلویزیونی قندپهلو با توجه به استمرار پخشش روی آنتن، می‌تواند مجالی برای جوان‌ترها هم باشد تا نه‌تنها با طنز درست و ضوابط آن آشنا شوند که چنانچه خودشان هم ذوق و قریحه‌ای در این عرصه دارند آن را بروز بدهند و از این طریق تربیتی هم برای نسل‌های بعدی صورت بگیرد. رفیع با اشاره به این تربیت فرهنگی تصریح می‌کند: وظیفه اصلی قندپهلو، ارائه یک بسته علمی و آموزشی در عرصه ادبیات طنز است که هم جنبه آموزش داشته باشد و هم تفریح و سرگرمی که از رسالت‌های رسانه ملی است. مخاطب ما باید به هنگام تماشای قندپهلو هم شاد و مفرح شود و هم به تفکر دربیاید و در خصوص انواع طنز چیزی یاد بگیرد. اینها از هدف‌های غیرمستقیم آموزشی است و با توجه به وقتی که در اختیار داریم، می‌کوشیم مخاطب را به برداشت‌هایی برسانیم. همچنین از دیگر تاثیرگذاری‌های قندپهلو روی مخاطبان مشتاق، این است که ذوق و انگیزه‌شان را احیا می‌کند. امروز در جامعه کسانی هستند که شوخ‌طبعی پاکیزه و پالوده را فراموش کرده‌اند و امیدواریم با تماشای برنامه به استفاده از طنز سالم ترغیب شوند.

اضافه شدن بخش «زرویی‌خوانی»

امیر قمیشی، تهیه‌کننده برنامه طنز قندپهلو در مراسم افتتاحیه این برنامه تلویزیونی که روز جمعه در منزل مرحوم زرویی‌نصرآباد برگزار شد، با اشاره به شروع فصل جدید از منزل این طنزپرداز مرحوم عنوان کرد: استاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد بر خانواده طنز مکتوب ایران حقی دارد و ما قرار است در فصل جدید بخش جدیدی با نام زرویی‌خوانی داشته باشیم. وی اضافه کرد: این دوره از قندپهلو به روح ابوالفضل زرویی‌نصرآباد و حسین محب‌اهری تقدیم می‌شود و امیدواریم دعای خیر این دو بدرقه راه برنامه باشد.
شهرام شکیبا نیز در سخنان کوتاهی درباره زرویی‌نصرآباد عنوان کرد: یکی از ویژگی‌های کار او این بود که خانواده‌اش نیز با او همکاری داشتند و ارتباط را با اعضای خانواده حفظ کرده بود و آثاری را همراه با آنها نگاشته بود. همچنین در پایان این مراسم، بخشی از آیتم زرویی‌خوانی توسط شهرام شکیبا در منزل زنده‌یاد ابوالفضل زرویی نصرآباد ضبط شد.

زهرا غفاری
رسانه