تونل زدن به جیب شهروندان

دریافت عوارض از تونل‌های تهران که به زبان خودمانی می‌شود پولی شدن این معابر البته حرف تازه‌ای نیست و سابقه‌اش برمی‌گردد به زمان شهرداری محمدباقر قالیباف، حدود سه سال قبل. آن زمان برنامه همین بود که از تونل‌های درون شهری عوارض نقدی گرفته شود و هرکه ازاین معابر می‌گذرد هزینه اش را بپردازد که معلوم نشد به چه دلیل این برنامه متوقف شد. شهرداری هیچ‌گاه درباره این توقف به شهروندان توضیح نداد ولی گفته می‌شد لایحه «اخذ عوارض تردد از معابرخاص شهری» به خواست شهرداری از دستورکار شورای شهر خارج شده است.
در این سه سال شهرداری و شورای شهر تهران زیرورو شده است و تشکیلات مدیریت شهری به واسطه ورود آدم‌های جدید به کلی متحول شده ولی حالا بعد از سه سال بازهم همان حرف‌های قبلی زده می‌شود، حرف از پولی شدن تونل‌ها بدون این که گفته شود چرا و به چه دلیل.

تهران و تونل هایش
تونل‌های نیایش،‌ رسالت و توحید سه تونل شناخته شده و پر رفت و آمد تهران هستند که هم این‌بار و هم سه سال قبل نامشان برای پرداخت عوارض برده شد، ولی دو نامی که جدید مطرح شده تونل‌های شهدای غزه و امیرکبیر هستند، در کنار اتوبان دو طبقه صدر.
تونل شهدای غزه از نظر تاریخ افتتاح، ششمین تونل تهران است که 3256 متر طول دارد و مرداد سال گذشته همراه با ادامه غربی بزرگراه شهید حکیم آن هم با روش حفاری اتریشی ساخته شد. اتوبان صدر نیز که نام سابقش «دوگل» بوده 11 کیلومتر طول دارد و البته طولانی‌ترین بزرگراه طبقاتی ایران محسوب می‌شود که طبقه رویی آن640 میلیارد تومان خرج برداشت و آذر 92 افتتاح شد.
گرچه طبقاتی شدن اتوبان صدر یکی از پرحاشیه‌ترین پروژه‌های شهری تهران بوده و است، ولی شاید تونل امیرکبیر کم از آن نداشته باشد، تونلی بلاتکلیف و سرگردان که قرار است راه ماشین‌ها را از اتوبان امام علی(ع) به سه‌راه امین‌حضور و برعکس بازکند، ولی آن‌قدر درکلاف سردرگمش گیر کرده که فعلا خبری از آغاز به کارش نیست. سال 98 که برسد دقیقا ده سال از زمان کلنگ‌زنی این پروژه می‌گذرد که زمانی گفته می‌شد برایش 200 میلیارد تومان خرج شده، اما چون پروژه هنوز ادامه دارد رقم باید بالاتر از این حرف‌ها باشد.
به غیر از این سه که در لیست دریافت عوارض قرار دارند، تونل‌های نیایش، رسالت و توحید سروسامان یافته‌ترند، هرچند حرف و حدیث درباره آنها نیز کم نیست و توحید را همه به تهویه نامناسب هوایش می‌شناسند و رسالت را به شلوغی و ترافیک مداومش. تونل توحید یک تونل دوقلوست با 2136 متر طول و سه خط عبوری در هر باند که سال 88 افتتاح شد. این تونل از بزرگراه چمران آغاز می‌شود و در بزرگراه نواب به پایان می‌رسد و برای ساختش 300 میلیارد تومان هزینه شده است.
تونل رسالت نیز یک تونل نسبتا کوتاه 950متری است که سرو تهش میدان آفریقا و بزرگراه کردستان است که ساخته شد برای کاهش بار ترافیکی بزرگراه شهید همت. ساخت تونل رسالت 9 سال طول کشید و تابستان 85 بهره‌برداری شد، تونلی که به قیمت‌های آن سال‌ها 600 میلیون تومان خرج برداشت.
و اما تونل نیایش که به بزرگراه صدر متصل می‌شود ده هزار و 250 متر طول دارد و 62 جت‌فن که سال 92 افتتاح شد و زیر بار ترافیک رفت.

راننده‌هایی که از این پنج تونل و این یک اتوبان استفاده می‌کنند حالا قرار است مشمول پرداخت عوارض شوند؛ عوارضی حدود 3000 تومان که البته هنوز مسجل و قطعی نیست و با این که قطعی نیست نظرات مخالف و موافقی به استقبالش آمده.

سیاه و سفید طرح
این‌که عبور از تونل‌های شهری و اتوبان صدر مستلزم پرداخت هزینه باشد از دید عامه مردم نقطه‌ضعفی جدی است، شاید هم طرحی به ضرر مردم. این‌که ممکن است خیلی‌ها بعد از پولی شدن این معابر، مسیرشان را تغییر دهند و بشوند مثل مردمی که جاده قدیم جاجرود را به اتوبان تازه‌ساز اما گران پردیس ترجیح می‌دهند، یک نگرانی جدی است. پس‌زدن ترافیک ناشی از فرآیند دریافت عوارض از تونل‌ها به معابر کناری نیز یک دلمشغولی مهم است که هر سه را محمدعلی پورنیا کارشناس مدیریت شهری همزمان مدنظر دارد. او به ما می‌گوید اگر این معابر با پول شهرداری و بودجه‌های دولتی و عوارض و مالیاتی که مردم پرداخته‌اند، ساخته شده پس توجیهی ندارد که برایشان عوارض تعیین شود. همچنین اگر مردم هرسال مجبورند عوارض خودرو و عوارض مشابه شهری پرداخت کنند چه لزومی دارد به پرداخت عوارض دیگری مجبور شوند.
او می‌گوید این تناقض‌ها باید شفاف شود و شهرداری توضیح دهد چرا می‌خواهد از معبری عمومی عوارض دریافت کند. پورنیا همچنین نگران اوضاع اقتصادی نامناسب مردم است مخصوصا کسانی که با خودروی خویش کار می‌کنند و پرداخت عوارض درون‌شهری فشاری مضاعف برای آنهاست. او همچنین پیش‌بینی می‌کند پولی شدن تونل‌ها و اتوبان‌ها باعث ایجاد ترافیک‌های پرحجم در این معابر و پس‌زدن این ترافیک به معابر کناری باشد یعنی ایجاد دردسرهای جدید ترافیکی.
نقطه مقابل این کارشناس اما آذرتشکر جامعه‌شناس شهری است که می‌گوید با کل این پروژه موافق است ولی بشرطها و شروطها. او به جام‌جم توضیح می‌دهد افراد باید هزینه زندگی در تهران را پرداخت کنند و متوجه شوند که این شهر از لحاظ زیست‌محیطی و ترافیکی به‌شدت در مضیقه است. او می‌گوید دریافت عوارض بیشتر از خودروهای تک‌نشین در تونل‌ها و اتوبان صدر می‌تواند یک پیشنهاد باشد تا افراد کمتری از خودروی شخصی خود در این مسیرها تردد کنند همچنین دریافت عوارض کمتر از خودروهای عمومی و خدماتی که این دو در درازمدت، باعث کاهش آلودگی هوا و ترافیک می‌شود.
تشکر می‌گوید این که گفته می‌شود دریافت عوارض در تونل‌ها به معنی پرداخت مضاعف عوارض از جیب رانندگان است حرف درستی نیست چون وقتی اولویت‌های شهر را کنارهم می‌گذاریم منافع جمعی بر مصالح فردی برتری دارد. این کارشناس البته می‌گوید وقتی مردم به چنین برنامه‌هایی تن می‌دهند شهرداری نیز باید وظایف خود در قبال تقویت سیستم حمل و نقل عمومی را انجام دهد تا اگر واقعا هدف از اجرای چنین برنامه‌ای کاهش آلودگی هوا و مدیریت ترافیک است، اهداف محقق شود.
البته گمانه‌ای وجود دارد که بسیار قوی است و می‌گوید بحث پولی شدن تونل‌های شهر راهی است برای ایجاد درآمدهای پایدار برای شهرداری تهران، موضوعی که تشکر گفت اگر حقیقت داشته باشد خالی از اشکال است چون بالاخره شهرداری باید منابع مالی‌اش را از جایی تامین کند. او اما می‌گوید هدف شهرداری هرچه هست باید شفاف و کامل با مردم در میان گذاشته شود تا مردم خودشان تصمیم بگیرند و داوطلبانه با شهرداری در اجرای برنامه‌هایش همراهی کنند وگرنه برنامه‌ای که مردم درباره اش توجیه نشده باشند فقط با لجبازی افکارعمومی همراه می‌شود.
مشکلات مالی شهرداری تهران موضوع قابل کتمانی نیست. در سال‌های گذشته شهرداری سعی کرده با فروش تراکم مخارج اداره تهران را تامین کند که شاید به این هدف رسیده باشد اما تهران را از شهری قابل زیست دورتر کرده است.
اوضاع نامناسب مالی شهرداری درسال آینده نیز تداوم خواهد داشت و طبق پیش‌بینی مجید فراهانی، عضو شورای شهرتهران، شهرداری در سال 98 دست‌کم 5000 میلیارد تومان کسری بودجه خواهد شد؛ همین موضوع است که گمانه‌ها نسبت به نیت خوابیده در پشت برنامه پولی کردن معابر را جدی‌تر می‌کند، ولی چه خوب است که اگر واقعیت این است شهرداری همه حقیقت را بدون سانسور به مردم بگوید وگرنه درعالم بی‌خبری، مردم هرطور دلشان بخواهد تصمیم‌ها را حلاجی می‌کنند.

2 توییت، 2 واکنش

دو عضو شورای شهر تهران درباره لایحه اخذ عوارض از بهای خدمات تردد وسایل نقلیه در چند تونل و بزرگراه تهران، ازطریق توییترواکنش نشان دادند.
علی اعطا، سخنگوی شورا نوشت: مرجع تصویب عوارض شهر و بهای خدمات، شورای شهر است.
لایحه تعیین بهای خدمات تردد وسایل نقلیه در چند تونل و بزرگراه، هنوز به شورا ارسال نشده و بنابراین شورا هنوز در رد و قبول آن نظری نداده است. پس از ارسال لایحه از شهرداری، شورا با رعایت جمیع جهات و مصالح عمومی تصمیم‌گیری خواهد کرد.
حجت نظری نیز با رد ادعای پولی شدن تونل‌های شهری پایتخت نوشت: اخذ عوارض از خودروها برای تردد در تونل‌های شهری صرفا ایده‌ای‌است که معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مطرح کرده و لایحه‌ای برای آن به شورا نیامده. مردم دستگاه پولسازی برای جبران کسری بودجه نیستند و باشناختی که از همکارانم دارم، این پیشنهاددر صورت ارائه به شورای شهر رد می‌شود.

پولی شدن حاشیه خیابان‌ها

کمیسیون مشترک درآمد پایدار شهری چند روز قبل تشکیل جلسه داد که تمرکزش برلایحه درآمدهای پایدار شهرداری‌ها بود. در این نشست اعضای شورای عالی استان‌ها به همراه مسؤولانی از دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز حضور داشتند که عبدالرزاق موسوی، نایب رئیس شورای عالی استان‌ها نیز یکی از این افراد بود.
در این نشست موضوع دریافت عوارض از معابر و توقفگاه‌های حاشیه خیابان به تصویب رسید که موسوی درباره‌اش به ما گفت این مصوبه چیزی جدا از بحث دریافت عوارض از تونل‌های تهران است. او توضیح داد: طبق این مصوبه به شهرداری‌های سراسرکشور اجازه داده می‌شود از محل‌های پارک حاشیه خیابان از طریق نصب پارکومتر هزینه دریافت کنند. او گفت که این مصوبه راهی است برای ایجاد منبع مالی پایدار برای شهرداری‌ها، منبعی که پیش از این فقط در تهران و برخی شهرها وجود داشت. به گفته موسوی اما این مصوبه برای اجرایی شدن نیاز به تصویب نهایی درمجلس شورای اسلامی دارد.

مریم خباز

جامعه