لطفا «گردشگری کودک» فراموش نشود!

گردشگری کودک، همان‌گونه که از اسمش پیداست، شکلی از گردشگری است که هدفش برآورده کردن نیازهای کودکان در این حیطه است. گرچه سفر همراه خانواده و در کنار آنها خود به عنوان تجربه‌ای ارزشمند، دارای کارکردهای منحصر به فرد است،‌ اما نیازهای متفاوت کودکان در مقایسه با بزرگسالان،‌ می‌تواند بیانگر لزوم تعریف این شکل از گردشگری باشد. تجربه سفر با خانواده در کودکی یا همسفر بودن با کودکان، بخوبی نشان می‌دهد همراهی با بزرگ‌ترها در سفر و پابه‌پای آنها رفتن و دیدن مکان‌هایی که شاید هیچ جذابیتی برای کودکان ندارد تا چه اندازه می‌تواند برای آنها ملال‌انگیز باشد. این در حالی است که سفر اگر با مختصات و زبان ذهن و دنیای این موجودات کنجکاو و مشتاق یادگیری همخوان باشد،‌ هم بیش از ما بزرگسالان از آن لذت برده و هم زیاد خواهند آموخت؛ موضوعی که ریحانه جمالی، فعال گردشگری به آن پرداخته و با ورود به دنیای گردشگری کودک، زمینه برخورداری کودکان ایران زمین از تجربه‌های متفاوت و کودکانه سفر را فراهم کرده است.

جمالی، درواقع نخستین فردی است که به تدوین دوره‌های آموزش راهنمای گردشگری کودک همت گمارده و اولین مدرس گردشگری کودک در کشور است. این راهنمای گردشگری به جام‌جم می‌گوید: گردشگری کودک با مهیا کردن بستر آموزش و یادگیری خارج از چارچوب آموزش‌های رسمی، کودکان ما را با میراث طبیعی و فرهنگی، آن‌هم در محیطی خارج از اتاق‌های مسقف کلاس‌های درس سنتی آشنا کرده و زمینه تربیت نسلی دوستدار و حافظ طبیعت و عناصر فرهنگی را فراهم می‌کند. درواقع همه ما زمانی می‌توانیم از چیزی محافظت کنیم که آن را دوست بداریم و این دوست داشتن حاصل نمی‌شود مگر از رهگذر آشنایی و شناخت آن چیز یا مقوله؛ هدفی که ما در برگزاری تورهای مخصوص کودک آن را دنبال می‌کنیم.

جمالی، تقویت فرآیند رشد خلاقیت در کودکان و آشنایی با حوزه‌های گوناگون دانش را که می‌تواند راهنمای آنها در انتخاب زمینه شغلی‌شان در آینده باشد از جمله دیگر اهداف برگزاری تورهای کودک عنوان می‌کند و درباره چگونگی کلید خوردن پروژه تربیت راهنمای گردشگری کودک می‌گوید در سال 95، این مدل در دفتر مطالعات آموزشی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری،‌ تعریف و پس از آن، آموزش داوطلبان راهنمای گردشگری کودک با سرفصل‌هایی که او طراحی کرده، آغاز شده است.

گردشگری کودک، بازاری نوپا

تورهایی که این مدرس و راهنمای گردشگری کودک از آنها سخن می‌گوید، کودکان 4 تا 12 ساله را پوشش می‌دهند. بازار این صورت از گردشگری، بازاری نوپا و در عین حال دارای کشش و ظرفیت فراوان است که جمالی و همکاران او به دنبال تثبیت آن هستند. آنها قصدشان این است که با برگزاری کارگاه‌های گوناگون در شهرهای مختلف، والدین،‌ مربیان و آموزگاران (همه کسانی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم با کودکان سروکار دارند) را با ویژگی‌ها و نیازهای کودکان آشنا کنند؛‌ با این هدف که بر مستقل بودن آنها تاکید و خاطرنشان کنند که کودکان به سفری نیاز دارند که با مختصات آنها جور دربیاید.

در تورهای ویژه کودکان نباید بیش از ده تا 12 کودک حضور داشته باشند و به‌ازای هر پنج شش نفر باید یک تسهیلگر یا راهنمای گردشگری در اختیار تور قرار گیرد. همچنین حضور یکی از والدین کودک در تورهای بیرون‌شهری الزامی است. جمالی با تاکید بر جنبه آموزشی تورهای گردشگری کودک، می‌گوید: در همه تورها معمولا یک کارگاه آموزشی هم برگزار می‌شود. علاوه بر این، آموزش دادن به والدین هم در شمار اولویت‌های ماست. در این نشست‌ها ما با والدین درخصوص موضوعاتی چون رفتار با کودک در طبیعت، ممانعت نکردن والدین از رفتارهای کنجکاوانه و اکتشافی کودک در محیط‌های خارج از خانه و نیز لزوم آشتی و ارتباط بیشتر کودکان با طبیعت گفت‌وگو خواهیم کرد.

آموزش و پرورش ورود کند

یکی از مهم‌ترین نهادهایی که می‌تواند در زمینه گردشگری کودک با سازمان میراث فرهنگی همکاری تنگاتنگی داشته باشد، وزارت آموزش‌وپرورش است. در همین زمینه، جمالی طرحی به نام همیار گردشگر را به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد داده که در صورت موافقت آموزش و پرورش به اجرا درخواهد آمد. بر اساس این طرح، دانش‌آموزان داوطلب در دوره‌های آموزشی مربوط به گردشگری شرکت کرده و پس از دریافت کارت، عنوان همیار گردشگر را دریافت خواهند کرد. پس از آن دانش‌آموزان دارای کارت، پرچمدار رفتار صحیح گردشگری و مبتنی بر گردشگری پایدار خواهند بود و علاوه بر این‌که در سفرهای مدرسه و با همسالانشان می‌توانند نقش راهنمای تور را به عهده بگیرند، رفتارهای صحیح را به گردشگران دیگر نیز تذکر داده و همچنین با والدین خود در رابطه با موضوعات مربوط به طبیعت و میراث فرهنگی و سفر وارد گفت‌وگو می‌شوند.