کد بگیرید و مجاز شوید

این تورها متاسفانه در جامعه گردشگری ایران به معضلی نگران‌کننده تبدیل شده‌اند که علاوه بر طبیعت دوستان، صدای جوامع محلی و کارشناسان حوزه اجتماعی و فرهنگی را هم درآورده‌اند؛ با این دغدغه که درحال تیشه زدن به ریشه فرهنگ و هویت جوامع بومی و روستاها و شهرهای کوچک هستند.

آنچه باعث شد با وجود تکرارها، دوباره امروز به این موضوع بپردازیم انتشار یک کلیپ در فضای مجازی از حضور یک تور غیرمجاز پرحاشیه و پرسرو صدا در طبیعت استان گیلان طی روزهای گذشته بود که ما را به فکر فرو برد مگر در این بحبوحه شیوع کرونا و رنگ قرمز و کبود شهرها توری هم برگزار می‌شود که حال پای تورهای غیرمجازش به میان بیاید.

مساله ساده است. کسی مخالف شادی و نشاط نیست و اتفاقا مسافرت هم فرصتی است برای رفع خستگی و بازیابی روحیه و نشاط، به‌ویژه سفر به طبیعت خوش آب و هوا که خوشبختانه ما در کشورمان دست‌کم فعلا کم نداریم. اما حضور بی‌قاعده با رفتارهای خارج از عرف و پوشش نامتناسب با فرهنگ جوامع محلی در گردشگری هیچ کشوری مجاز شمرده نمی‌شود و عواقب قانونی دارد.

هفته گذشته یکی از همین تورها با برپایی رقص و آواز هندی گروهی در دل جنگل‌های شمال، مردم این خطه را بسیار آزرده خاطر کرد.

پیمان بازدیدی، دهیار روستای نمونه گردشگری سقالکسار در استان گیلان دل پردردی از تورهای غیرمجازی دارد که حتی محدودیت‌های کرونایی هم نتوانسته جلوی آنها را بگیرد.

بازدیدی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: باور کنید هیچ‌کس مخالف شادی کردن نیست اما این‌که عده‌ای به اسم گردشگر به یک منطقه بیایند و صدای ضبط و موسیقی‌شان آسایش را از طبیعت و مردم بگیرد، دیگر قابل تحمل نیست.

این فعال گردشگری استان گیلان درباره تفاوت برگزاری تورهای گردشگری مجاز و غیرمجاز در شمال ایران می‌گوید: رفتار هر توری که با راهنمای گردشگری کارت‌دار همراه است و مجوز دارد از هزار فرسخی از رفتار یک تور غیرمجاز قابل تمیز دادن است، چرا که مشاهده می‌شود هم نسبت به حفظ محیط‌زیست مقصد حساسند، هم رفتارها و شادمانی مسافران‌شان در قبال محیط محلی که در آن هستند کاملا آموزش دیده است، اما در مقابل متاسفانه وضعیت تورهای غیرمجاز همان شرایط کذایی «عشق و حال » در طبیعت است که هم ظاهر و پوشش افراد ناهنجار و نامتناسب با فرهنگ محلی است و هم خود را محق می‌دانند هر جا دلشان خواست آتش روشن و با طبیعت رفتار کنند. بازدیدی می‌افزاید: متاسفانه دیگر برای مردم محلی شمال کشورمان رفتارهای غیرعادی گردشگرنماها همچون صدای بلند باندهای موزیک و برهم خوردن آرامش منطقه وقتی یک تور از راه می‌رسد و دیدن تلی از زباله پس از خروج تور از منطقه عادت شده است.

یک تجربه تلخ

تجربه تلخ این فعال محیط‌زیست از تذکر و برخورد با روشن کردن آتش از سوی تورهای غیرمجاز حکایت از آن دارد که دست نظارت کوتاه است.؛ بازدیدی در این باره به جام‌جم می‌گوید: وقتی به وضعیت روشن کردن آتش در یکی از تورها اعتراض کردم، مسؤول آن تور با من درگیری فیزیکی پیدا کرد و من هم به عنوان دهیار منطقه موضوع را به نیروی انتظامی و اداره کل گردشگری گزارش دادم و حتی شماره پلاک اتوبوس آنها را اعلام کردم، اما عدم حضور به‌موقع پلیس از یک سو و برگزاری تورهای مشابه در هفته‌های بعدی گواهی بر آن بود که رسیدگی به این موارد جدی و بازدارنده نیست.

تشدید فعالیت تورهای غیرمجاز در کرونا

یکی از اصلی‌ترین پرسش‌های پیش روی این گزارش آن است که چطور در وضعیتی که هنوز بحران کرونا در کشور وجود دارد، تورهای غیرمجاز می‌توانند با اتوبوس راهی مناطق گردشگری محلی شوند و بدون مجوز اقدام به برگزاری تور کنند؟

این فعال گردشگری منطقه سقالکسار در رشت می‌گوید: بررسی‌های محلی ما نشان می‌دهد شگرد تورهای غیرمجاز این است که با ادعای این‌که یک خانواده اتوبوس را کرایه کرده و با عنوان سفر خانوادگی راهی مناطق مختلف گردشگری می‌شوند و عجیب‌تر این‌که تعداد تورهای غیرمجاز در زمانی که کرونا شدیدتر است، بیشتر هم شده است. نکته حائز اهمیتی که این فعال محلی گردشگری به آن اشاره دارد، این است که مبدا تورهای غیرمجاز تنها تهران نیست، بلکه مسافران زیادی از استان‌های دیگر مثل فارس و خوزستان هم در منطقه دیده می‌شوند که هیچ ضابطه و قانونی در رفتار آنها با طبیعت و دریا و حتی بومیان منطقه وجود ندارد و مدعی هستند عرصه جنگل، صاحب ندارد.

گردشگرنماهای طلبکار

در همه جای جهان، طبیعت‌های بکر و جذابی وجود دارد که گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود جذب می‌کند و اتفاقا منبع درآمد دولت‌ها و مردم محلی است. اما تقریبا در هیچ کجا رفتاری که با طبیعت ایران می‌شود، وجود ندارد.

حال پرسش اینجاست چرا در ایران و به‌ویژه مناطق شمالی از برخی گردشگران، هر رفتار خارج از عرفی سر می‌زند و خود را در قبال این رفتار، حق به جانب نشان می‌دهند. دو عامل خرید و معاملات ملکی بسیار زیاد از سوی غیربومی‌ها و همچنین اقتصاد ضعیف مردم محلی و وابستگی مشاغل آنها به حضور گردشگر، گویا باعث شده برخی مسافران خود را صاحب حق آب و گل در استان‌های شمالی بدانند و به خود اجازه دهند هرگونه رفتاری داشته باشند و درمقابل اعتراضی نشنوند.

مساله دیگر، نحوه نظارت بر تورهای گردشگری است. پرسش اینجاست اگر نظارت دقیق بر اجرای تورهای گردشگری وجود داشت باز هم شاهد جولان تورهای غیرمجاز و تبلیغات آسان آنها در فضاهای مجازی بودیم؟ آیا آنچه در قانون برای برخورد با متخلفان برگزاری تورهای غیرمجاز تعیین شده، کافی است؟ نگاهی به وضعیت قانونگذاری نشان می‌دهد قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی در سال 1375 اصلاح شده و بر اساس ماده7 این قانون کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که اقدام به فعالیت‌های سیاحتی و زیارتی و ایجاد تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی و تاسیس دفاتر خدمات سیاحتی و زیارتی و مسافرتی کرده یا می‌کنند موظفند نسبت به اخذ مجوزهای موضوع این ماده و تبصره‌های آن اقدام کنند و درصورت نگرفتن مجوزهای یاد شده به جریمه نقدی محکوم می‌شوند. اما بررسی روند اجرایی کردن این ماده گواه آن است که این قانون به مدت 25سال اجرایی نشده و همین موضوع یکی از دلایل برخورد نکردن جدی با تورهای غیرمجاز بوده است.

مهم‌ترین موضوع این است سرانجام نظارت و جریمه نقدی متخلفان اجرای تورهای غیرمجاز چه شد؟ جام‌جم برای پاسخ به این پرسش‌ها سراغ معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری رفت.

از امسال جریمه می‌شوید

اسماعیل برات با تایید این موضوع به ما می‌گوید: یکی از مهم‌ترین عواملی که ضمن ساماندهی و نظام مند کردن فعالیت تورها باعث پیشگیری از فعالیت‌های غیرمجاز می‌شود، ضمانت اجرایی کافی است. تعطیلی محل فعالیت اگر مساله مهمی است، ولی کافی نیست. بایدبرای متخلفان جرایمی که به موجب قانون تعیین شده است، اعمال شود. این درحالی است که با گذشت 25 سال، این مهم اجرایی نشده است. زیرا تعیین نرخ جریمه و افزایش رقم آن به عهده شورای‌عالی ایرانگردی و جهانگردی بود که با تصویب قانون سال 1382 و ادغام دو سازمان ایرانگردی و میراث فرهنگی، وظایف شورای مزبور به شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری انتقال یافت و به دلایل مختلف از جمله تشکیل جلسات محدود شورای‌عالی، این موضوع اجرایی نشده است، اما در نهایت در این دوره موفق شدیم پس از اخذ مصوبه از شورای‌عالی، دستورالعمل اجرایی را با مراجع تعیین‌کننده از جمله سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد و معاونت حقوقی نهایی کرده و تاییدیه تنظیم بازار را دریافت کنیم و نهایتا با پیش‌بینی آن در لایحه قانونی بودجه سال 1400 جریمه‌های نقدی قابل اخذ هستند، لذا با اخذ جرایم قانونی قطعا جنبه بازدارنده تخلف قوت پیدا می‌کند.معاون اداره کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری راه‌اندازی سامانه ثبت تور را اقدام موثر دیگری می‌داند که تنها دفاتر مجاز برای ثبت تور به آن دسترسی دارند. به واسطه این سامانه علاوه بر این‌که از راهنمای مجاز استفاده می‌شود، یک کد نهایی 15رقمی در قالب کیو آر کد صادر می‌شود که این سرویس برای نظارت در اختیار نیروی انتظامی هم قرار داده شده و به این ترتیب با همین کد، به‌سهولت و به صورت آنلاین می‌توان به شناسایی تورهای غیرمجاز اقدام کرد.

همه به‌ویژه صداوسیما پای کار بیایند

برات با اشاره به برخورد با تور متخلف ماجرای رقص هندی در قائمشهر می‌گوید: متولی گردشگری در کشور وزارت گردشگری است اما حقیقت این است که بالغ بر 20دستگاه باید همزمان و هماهنگ با حوزه گردشگری اقدامات موثر انجام دهند تا هم گردشگری رونق پیدا کند و هم بحث تورهای غیرمجاز و نظارت دقیق، به طور کامل و موثر اجرایی شود.

این مقام مسؤول معتقد است: دیگر نظارت سنتی جواب نمی‌دهد و هیچ ارگانی تا این اندازه نیروی انسانی در اختیار ندارد اما اگر مردم بدانند تورهای مجاز دارای کد 15رقمی هستند و موقع خرید تور، این مطالبه‌گری را مطرح کنند آن وقت دیگر دست و پای برگزارکنندگان تورهای غیرمجاز بسته می‌شود، پس در این میان نقش رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما بسیار کلیدی است.

تورهایی که کد رهگیری دارند

تصور اجرای تور غیرمجاز برای عده‌ای تنها به معنای شادی و انجام هر آنچه می‌خواهند هست، لذا از این تورها استقبال می‌کنند، اما برگزارکنندگان تور و مسؤولان در جریان هستند که اگر اتفاقی برای یک تور غیرمجاز رخ دهد در عمل حقوقی برای مسافر وجود ندارد و مسیرهای قانونی برای مطالبه بحق بسیار دشوار و پیچیده است. از همین رو بهترین راهی که پیش از نظارت و جریمه، پیش روی گردشگران است این که از همان ابتدا برای حفظ حقوق خود و داشتن آرامش و راحتی در طول سفر، از آژانس‌های گردشگری مجاز دارای مجوز از وزارت گردشگری تور تهیه کنند و همان ابتدا مسافر «تور دارای کد رهگیری» را بخرد تا هم آژانس گردشگری بفهمد این مسافر از حقوق خود مطلع است هم با انتخاب صحیح، فضای لازم برای لذت بردن و شادمانی کردن همه مسافران فراهم باشد.

شهرزاد باباعلی‌ پور - ایران / روزنامه جام جم