هوای چشم‌هایت را داری؟

یکی از مشکلات شایعی که چشم می‌تواند به آن دچار شود، پارگی و جدا شدگی شبکیه است که در صورت عدم درمان، منجر به از دست دادن بینایی می‌شود.

دکتر احمد میرشاهی، جراح و متخصص چشم، فوق‌تخصص شبکیه و لیزر و استاد چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران، شما را با این مساله آشنا می‌کند.

لایه‌های چشم

چشم به‌طور کلی از چندین لایه تشکیل شده است و شبکیه، داخلی‌ترین لایه چشم به حساب می‌آید. شبکیه از یک بافت خارجی تغذیه می‌شود، زمانی که شبکیه بنا به دلایل مختلف از لایه تغذیه‌کننده جدا شود و اقدام درمانی برای آن دیر صورت بگیرد، تخریب سلولی اتفاق می‌افتد که این تخریب سلولی، برگشت‌پذیر نیست و چنین حالتی جداشدگی شبکیه نام می‌گیرد.

علائم مهم

قبل از جدا شدگی شبکیه و در مرحله پارگی پرده شبکیه، علائمی برای فرد به وجود می‌آید که در صورت مواجه شدن با آنها، باید بسرعت برای بررسی و درمان به چشم پزشک مراجعه کند.

مهم‌ترین علامت، دیدن نقاط سیاه در میدان بینایی است که این نقاط سیاه می‌توانند شبیه مو، دانه، تار‌عنکبوت و... باشند و در زمان دیدن، بالا و پایین بروند. این اجسام، شناور (Floater) یا در اصطلاح عامیانه مگس‌پران نامیده می‌شوند.

این مساله در واقع به‌دلیل کدورت زجاجیه (زجاجیه: بافت ژله مانندی که کره چشم را پر کرده و به آن فرم و قوام می‌دهد) به وجود می‌آید.

افزایش سن، ضربه وعوامل محیطی، می‌توانند در این مساله نقش داشته باشند. زمانی که زجاجیه بنا بر هر دلیل حالت آبکی به خود بگیرد، احتمال پارگی شبکیه بیشتر می‌شود.

علاوه بر این، قبل از ایجاد پارگی شبکیه، فرد جرقه‌هایی را به صورت خود به خودی در فضای تاریک می‌بیند که ناشی از فشار و کشش روی شبکیه است و در این شرایط احتمال پارگی شبکیه زیاد است. افت دید که معمولا همراه با مشکلات یاد‌شده است، جزو علائم هشداردهنده قرار می‌گیرد.

این علائم بسیار مهم هستند و فرد باید بسرعت به پزشک مراجعه کند تا با یک درمان سرپایی به صورت لیزر، در مراحل اولیه درمان شود و جدا‌شدگی شبکیه اتفاق نیفتد.

کوچک شدن میدان بینایی

چنانچه فرد در مراحل اولیه مشکل مراجعه نکند، پارگی شبکیه اتفاق می‌افتد و زیر شبکیه آب نفوذ می‌کند و بتدریج میدان بینایی دچار اختلال می‌شود و فرد با توجه به محل جداشدگی، قسمت‌هایی از محیط اطراف را نمی‌بیند. برای مثال، سر و گردن یک فرد را می‌بیند ولی از قسمت کمر به پایین را نمی‌تواند با چشمی که دچار مشکل شده است، ببیند.

گروه خطر

افرادی‌که به نزدیک بینی شدید (با نمره3 به بالا) مبتلا هستند، بویژه آن دسته از افرادی که نمره عینک آنها 6 به بالاست، شانس جدا شدگی شبکیه در آنها ده‌برابر سایر افراد است.

این دست از افراد نباید تصور کنند اصلاح نمره چشم‌شان با لیزر مشکل آنها را در رابطه با احتمال جداشدگی شبکیه برطرف می‌کند، چون شبکیه این دسته از افراد ذاتا نازک است.

افراد مبتلا به نزدیک‌بینی چنانچه دچار ضربه به چشم یا سر بشوند، احتمال پارگی شبیکه در آنها به نسبت سایر افراد بیشتر است.

افرادی که به نزدیک‌بینی مبتلا هستند، باید سالی دو‌بار برای بررسی به چشم‌پزشک مراجعه کنند. افزایش سن یکی دیگر از مواردی است که شانس جداشدگی شبکیه را افزایش می‌دهد و بروز این مشکل در افراد 70‌ساله، بیشتر از سایر گروه‌های سنی است.

ضربه به هر شکل و در هر سنی، می‌تواند احتمال پارگی و جداشدگی شبکیه را در صورت عدم درمان پارگی، افزایش دهد.

ورزشکاران رزمی، افراد با مشاغل خاص که احتمال ضربه به چشم‌شان وجود دارد و آن دسته از افرادی‌که به مشکلات روانی (به‌دلیل فشار زیادی که با دست به چشم می‌آورند) مبتلا هستند، بیش از دیگران دچار پارگی و جداشدگی شبکیه می‌شوند.

همچنین هر نوع جراحی روی کره چشم مانند جراحی آب مروارید، شانس پارگی شبکیه را افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل این عمل جراحی تا زمانی که کیفیت زندگی فرد به دلیل بینایی مختل نشود، به تعویق می‌افتد.

جراحی‌هایی چون برداشتن ناخنک، لازک و لیزیک مشکلی را به‌وجود نمی‌آورد، چون جراحی داخلی به‌شمار نمی‌آیند.

دیابت و دردسرهایش

افراد مبتلا به دیابت پیشرفته، بیش از دیگران دچار مشکلات چشمی می‌شوند. به همین دلیل باید حتی در زمانی که مشکل خاصی ندارند، معاینات دوره‌ای خود را به تعویق نیندازند. این دسته از افراد می‌توانند دچار ورم ناحیه ماکولا، خونریزی داخل زجاجیه و جداشدگی شبکیه شوند.

آن دسته از افرادی‌که به خونریزی مبتلا هستند، باید بنا بر تشخیص چشم‌پزشک هر سه تا شش ماه یک‌بار برای معاینه مراجعه کنند و گاهی هر دو ماه یک‌بار نیز احتمال معاینه وجود دارد.

صفر تا صد درمان شبکیه

اگر در مرحله اولیه یعنی پارگی پرده شبکیه، فرد مراجعه کند درمان آسان و موفقیت‌آمیز است و با یک لیزردرمانی مشکل برطرف می‌شود. اما در شرایطی که جداشدگی به وجود بیاید، باید با توجه به شرایط بیمار، جراحی داخل چشمی یا جراحی خارج چشمی انجام داد.

یکی از روش‌های جراحی، اسکرال باکلینگ است که یک کمربند مخصوص با 360 درجه یا با درجه کمتر، دور چشم بیمار بسته می‌شود تا به کمک آن لایه خارجی به شبکیه بچسبد.

«ویترکتومی» روش دیگری است که در آن‌جراح به شیوه‌ای خاص داخل شبکیه می‌رود و آن را از داخل می‌چسباند. در این روش از یک گاز یا روغن مخصوص استفاده می‌شود و فرد باید سه تا پنج روز بعد از جراحی صورت خود را به سمت پایین بگیرد ضمن این‌که روی شکم
نخوابد.

گاز دو هفته بعد جذب می‌شود و روغن سه تا چهار ماه بعد باید با یک روش جراحی متفاوت، از چشم تخلیه شود. در افراد مبتلا به دیابت یا افرادی‌که پیری پرده چشم آنها از نوع پیری مرطوب است، به‌جای لیزر می‌توان از دارو (تزریق آواستین با میزان مشخص داخل چشم) کمک گرفت.همچنین این روش برای افراد مبتلا به انسدادهای وریدی چشم نیز
کاربرد دارد.

چنانچه پارگی شبکیه درمان نشود و به جداشدگی شبکیه تبدیل شود و باز هم درمانی سریع برای آن صورت نگیرد، دیگر نمی‌توان کاری
انجام داد.

بینایی در چنین شرایطی از بین می‌رود و چشم مبتلا به قدری تحلیل می‌رود که زیبایی فرد را از بین می‌برد.

علاوه بر این، آب سیاه بروز می‌کند که دید را از بین می‌برد و با درد، التهاب و قرمزی بسیار شدیدی در چشم همراه است و چون جداشدگی چشم وارد مرحله پیشرفته شده، مجبور به تخلیه چشم و جایگزینی آن با چشم مصنوعی می‌شویم که عوارض خاص خودش را دارد.

بهاره جلالوند