این بوفه‌های مرموز!

توزیع غذا در ابتدا قرار بود براساس نیاز غذایی دانش‌آموزان و در زمان مناسب و با کیفیت باشد، اما چندی نگذشت که گرانی و کیفیت بد غذاها صدای خانواده‌ها و دانش‌آموزان را درآورد، تا جایی که وزارت بهداشت و درمان هم وارد ماجرا شد و اعلام کرد مدارسی که آشپزخانه و محلی برای مصرف غذا ندارند، نباید به توزیع غذا اقدام کنند. این دستورالعمل به مذاق گروهی از مدیران مدارس خوش نیامد و آنها باز هم توزیع غذا را ادامه دادند با این توجیه که ممانعت از مصرف غذا در مدارس راه حل نیست بلکه مشکلی روی مشکلات می‌گذارد و دانش‌آموزان به‌مصرف خوراکی‌های بی‌ارزش و حتی زیان‌بار روی می‌آورند.

این اوضاع باعث شده تا به تعبیری خوش به حال بوفه‌چی‌های مدرسه شود چون هرچه می‌آورند زود تمام می‌شود و برایشان کم‌ارزش بودن خوراکی‌ها نیز معمولا اهمیتی ندارد. یکی از این بوفه‌چی‌ها به ما گفت پفک و لواشک بیشترین فروش را دارد و بچه‌ها آنها را یواشکی در پستوهای مدرسه می‌خورند. او می‌گفت غذای سالم در مدارس چندان طرفدار ندارد و بچه‌ها گاهی آنها را خورده نخورده در گوشه و کناری رها می‌کنند.

حالا با بازگشایی مدارس بار دیگر ماجرای نظارت بر مصرف غذا و فروش مواد خوراکی در بوفه مدارس یا پایگاه تغذیه سلامت، نام جدیدی که چند سالی است به بوفه مدارس داده‌اند، گل کرده است. این همان اتفاقی است که هر سال قبل از باز شدن مدارس مسؤولان آموزش و پرورش درباره اش حرف می‌زنند و از برنامه هایشان برای نظارت بر فروش و عرضه مواد غذایی در مدارس می‌گویند. در این میان وزارت بهداشت نیز با توصیه‌های همیشگی سعی در حل چالش تغذیه در مدارس می‌کند؛ درحالی که این توصیه‌ها و برنامه‌ها هیچ گاه نتوانسته عادات غذایی دانش‌آموزان را تغییر دهد و همچنان جمعیت 13 میلیونی آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

غذای اشتها «کورکن»

غذاهای تکراری، سرد و بی کیفیت و مصرف شدن غذا در محلی خارج از خانه، دانش‌آموزان را از خوردن غذا در مدرسه کاملا بی‌میل کرده‌است. بیشتر دانش‌آموزان با آن که هزینه غذا را هم به مدرسه پرداخت کرده‌اند اما بندرت غذا را می‌خورند. یکی از اولیای دانش‌آموزان به جام‌جم می‌گوید: زمان ثبت‌نام دخترم در یکی از مدارس غیرانتفاعی در تهران یک میلیون و 800 هزارتومان برای غذای یک سال تحصیلی پرداخت کردم و با یک حساب سرانگشتی متوجه شدم، قیمت هر غذا برایم حدود ده‌هزار تومان تمام شده است. آن‌طور که او توضیح می‌دهد غذایی که در مدرسه به‌عنوان یک وعده غذایی مصرف می‌شود کمتر از یک پرس غذای کامل است.

پریسا ترابی، عضو دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره مصرف نیم پرس غذا به دانش‌آموزان در برخی مدارس به جام‌جم توضیح می‌دهد: مصرف غذا به صورت نیم پرس کاملا غیرقانونی و رفتاری سرخود از سوی مدارس است، این که دانش‌آموز نصف پرس را مصرف کند باید از سوی مشاور تغذیه مدرسه تشخیص داده شود؛ صرف این که چون دانش‌آموزان سن کمتری نسبت به انسان بالغ دارند، نباید غذایشان نصف شود. این جملات در حالی بیان می‌شود که بیشتر مدارس مشاور تغذیه ندارند و به صورت سلیقه‌ای غذای کمتری به دانش‌آموزان داده می‌شود.

آشپزخانه در مدارس

کیفیت پایین غذا در برخی مدارس اما نکته دیگری است و چند نفر از اولیای دانش‌آموزان به جام‌جم گفتند که بچه‌هایشان بارها با شکم گرسنه به خانه برگشته‌اند و سرد بودن غذا را دلیل نخوردن آن بیان کرده‌اند. این اتفاقات در حالی در مدارس رخ می‌دهد که وزارت بهداشت و درمان مصرف غذا به این سبک و سیاق در مدارس را خلاف دستورالعمل بهداشتی می‌داند.

ایرج حریرچی، قائم مقام وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: عرضه مواد غذایی گرم در بوفه مدارس نباید در ظرف‌های یکبار مصرف باشد.

همچنین برای پخت غذاهایی مانند انواع آش و سوپ تنها در صورت داشتن آشپزخانه مجهز و مطابق با آیین‌نامه بهداشت محیط مدارس، تهیه آن توصیه می‌شود. همچنین پخت غذاها باید به صورت روزانه انجام شود. آن‌طور که حریرچی توضیح می‌دهد غذاهایی که از مراکز پخت و رستوران‌ها تهیه می‌شوند، باید وضعیت بهداشتی و حتی شرایط حمل ونقل آنها مطابق با آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت باشد. از جدی‌ترین توصیه‌های وزارت بهداشت و درمان درباره تهیه غذا و مواد خوراکی در مدارس، توجه به میزان نمک آنهاست. غذاهایی که از بیرون مدرسه می‌آیند نیز باید میزان نمک‌شان متعادل و روغنی که در آنها استفاده می‌شود اسید چربش کمتر از 2 درصد باشد.

خوراکی‌های مجاز و غیرمجاز در بوفه مدارس

با وجود این باید و نبایدها، اما بوفه‌هایی که زیر ذره بین وزارت بهداشت هستند و پشت سر هم هشدار و دستورالعمل دریافت می‌کنند نیز گاهی دچار انحراف هستند. در تازه‌ترین این هشدارها حریرچی می‌گوید مواد خوراکی قابل عرضه در بوفه‌های مدارس شامل انواع خوراکی‌های بسته‌بندی شده دارای پروانه ساخت وزارت بهداشت، علامت استاندارد، نام و نشان کارخانه، مشخصات ترکیبات و انواع خشکبار، خرما، انواع مغزها، انواع لبنیات مانند ماست، شیر و پنیر به صورت بسته‌بندی شده و میوه‌های سالم، شست‌وشو شده و بسته‌بندی شده، نوشیدنی دوغ بدون گاز، انواع آبمیوه‌های پاکتی که قند افزوده ندارند، کیک، کلوچه و بیسکویت سبوس‌دار و لقمه سالم شامل نان و پنیر و گردو، کره، عسل، نان و تخم‌مرغ است.

ترابی، عضو دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نیز درباره این‌که تا چه میزان دستورالعملی که وزارتخانه برای توزیع مواد خوراکی و غذایی در مدارس تنظیم کرده، اجرایی می‌شود به جام‌جم توضیح می‌دهد: دستورالعمل هر ساله با مشارکت وزارت بهداشت تنظیم و به مدارس اعلام می‌شود که وظیفه اجرا و نظارت مستقیم به عهده اداره سلامت آموزش و پرورش است. او همچنین درباره میزان تاثیر مصرف مواد خوراکی توصیه شده بر روند یادگیری دانش‌آموزان می‌گوید در دستورالعمل دو جدول به اسم بایدها و نبایدها تنظیم شده که در آن مواد خوراکی مجاز و ممنوع به‌صورت موردی اعلام شده است. در موارد توصیه شده انواع آجیل‌ها و غذاهای انرژی‌زا در نظر گرفته شده که مصرف آنها به یادگیری دانش‌آموزان کمک می‌کند.

بوفه‌ها را تعطیل نکنیم

فهرست ممنوعه وزارت بهداشتی‌ها اگر نباشد بوفه مدارس تعطیل می‌شود، چون هر آنچه در این فهرست اعلام شده است جزو پرفروش‌های بوفه‌هاست، بوفه‌هایی که برای عرضه نوشیدنی‌های گازدار، ماءالشعیر، انواع پفک، چیپس، یخمک، آدامس، سوسیس، کالباس، سالاد الویه، آلوچه‌های فله‌ای، آبنبات‌های چسبنده، آبمیوه‌های دارای اسانس، فلافل و بستنی یخی قرار است مواخذه شوند؛ درحالی که یکی از بوفه داران مدارس به جام‌جم می‌گوید اینها را هر سال اعلام می‌کنند، اما اصلا فکر نمی‌کنند با عرضه خوراکی‌های سالم، دانش‌آموزان سراغ بوفه مدارس نمی‌آیند و در عوض مشتری مغازه‌های اطراف مدرسه می‌شوند. شاید او درست بگوید چون ممنوع و خارج از دسترس کردن برخی خوراکی‌ها در مدرسه باعث مصرف نشدن آنها نمی‌شود، بلکه راه را برای مصرف بیشتر و حتی مصرف یواشکی آنها در مدرسه باز می‌کند. بنابراین تعیین ذائقه درست دانش‌آموزان نیاز به آموزش و مدیریت آن از زمان کودکی دارد نه بگیرو ببند در مدرسه.

بهنام اکبری

جامعه