میکروب‌ها زیر ذره‌بین!

برخی از این بیماری‌های واگیردار مانند وبا، طاعون، آنفلوآنزا و...، خسارت زیادی به جوامع مختلف زده‌اند. بیماری‌های عفونی می‌توانند به حالت اپیدمی (همه‌گیر) تبدیل شوند که در چنین شرایطی، یک مشکل بهداشتی برای همه جهان به حساب می‌آیند. برای مدیریت صحیح و کنترل بیماری‌های واگیر، باید اطلاعات به روز در رابطه با این بیماری‌ها وجود داشته باشد تا بتوان در صورت ابتلا، آنها را درمان کرد و مانع از گسترش آنها شد. وزارت بهداشت در نظام مراقبت از بیماری‌ها، آنها را به دو دسته تقسیم کرده که یک دسته مشمول گزارش فوری و دیگری گزارش غیر فوری است که برخی از این بیماری‌ها واگیر و برخی دیگر غیر واگیر هستند. «دکتر پیمان لسان‌پزشکی»، کارشناس پیشگیری از بیماری‌ها و سرپرست کلینیک مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران، به بررسی این بیماری‌ها می‌پردازد.

نمای نزدیک سل

سل، یک بیماری عفونی تخریب‌کننده است که به صورت حاد یا مزمن، ایجاد می‌شود. این بیماری، قسمت‌های مختلف بدن بویژه ریه را درگیر می‌کند. سل، در 90 درصد موارد به‌صورت مخفی در بدن ایجاد می‌شود و در صورت پیشگیری از آن، می‌توان برای تمام مدت عمر، خطر بروز آن را کاهش داد. سل داخل ریوی، می‌تواند اعضای دیگر بدن را نیز درگیر کند و ابتلا به آن تنها به ریه محدود نمی‌شود. ابتلا به این بیماری در برخی از نقاط ایران بیشتر است. برای مثال، این بیماری در سیستان و بلوچستان بیشتر دیده می‌شود. همچنین در برخی از نقاط استان گلستان نیز مبتلایان به سل وجود دارند. سل مانند هر بیماری دیگری، علائمی دارد که می‌توان به سرفه مزمن که بیشتر از دو هفته طول کشیده باشد اشاره کرد. علاوه بر این، وجود خلط (گاهی همراه با خون)، تب، درد قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق شبانه، کاهش اشتها، بی‌حالی و کاهش وزن، برخی دیگر از علائم آن هستند. برای انتقال سل، نیاز به سپری کردن 10 ساعت زمان در هفته همراه بیمار در زیر یک سقف است. در نتیجه آن دسته از افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف نیست در مواجهه با بیمار در سطح جامعه، نباید نگرانی چندانی داشته باشند. تشخیص سل با آزمایش خلط است که این آزمایش به صورت رایگان در مراکز بهداشت انجام می‌شود. بعد از تشخیص و تایید ابتلا، درمان با آنتی‌بیوتیک‌های خاص در مراکز بهداشتی و درمانی انجام خواهد شد که این درمان نیز رایگان است. درمان سل ریوی به‌دلیل مزمن بودن، طولانی است و حدود شش‌ماه طول می‌کشد.

جذام، بیماری پوستی

جذام جزو آن دسته از بیماری‌هایی هست که در گذشته ابتلا به آن زیاد بود ولی خوشبختانه با پیشرفت علم و بهداشت، شیوع این بیماری بسیار کم شده است. در گذشته نسبت به بیماری جذام، وحشت بسیار زیادی وجود داشت و افراد مبتلا به این بیماری، از سطح جامعه طرد می‌شدند. جذام یک بیماری مزمن باکتریایی محسوب می‌شود. جنس باکتری جذام و سل، از یک خانواده است. جذام می‌تواند پوست و اعصاب محیطی فرد مبتلا را درگیر کند. این بیماری در حال حاضر شیوع زیادی ندارد ولی در برخی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه، افراد بی‌خانمان و آن دسته از افرادی که تغذیه نامناسبی دارند، دیده می‌شود. ابتلا به این بیماری به صورت بسیار محدود در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، شرق کشور و مناطق مرزی وجود دارد. برخلاف تصور بسیاری از افراد که فکر می‌کنند جذام براحتی و با یک تماس با فرد مبتلا منتقل می‌شود، برای انتقال این بیماری باید یک تماس طولانی مدت با بیمار وجود داشته باشد و انتقال بیماری از طریق تنفس است. ابتلا به جذام همراه با زخم‌های پوستی است که این زخم‌ها تغییر رنگ پیدا می‌کنند و به‌طور کلی به شکل ضایعه هستند. لکه‌های ایجاد‌شده روی پوست، با اختلال حس و فقدان حس همراه می‌شوند و در ابتدای ابتلا حالت گزگز کردن یا سوزن سوزن شدن را دارند. این بیماری در صورتی که پیشرفت کند، عصب را درگیر خواهد کرد و در موارد بسیار پیشرفته، باعث قطع عضو می‌شود، البته در حال حاضر به‌دلیل تشخیص سریع و درمان، جذام به این مرحله نمی‌رسد. برای تشخیص باید از ضایعه پوستی نمونه تهیه کرد و آن را زیر میکروسکوپ دید. درمان جذام با آنتی‌بیوتیک‌های خاص در مراکز بهداشتی و به صورت رایگان است. طول درمان با توجه به تراکم میکروب روی نمونه، تعیین می‌شود و از شش ماه تا یک سال، می‌تواند متغیر باشد.

رابطه مالاریا و پشه

مالاریا، یک بیماری انگلی است که به‌وسیله یک انگل تک‌سلولی توسط یک پشه خاص به نام آنوفل منتقل می‌شود، یعنی انگل در بدن پشه وجود دارد و با گزش، آن را وارد سیستم گردش خون انسان می‌کند.

احتمال گزش با این پشه در مناطق جنوبی کشور، مناطق شمالی زاگرس و مناطق غربی کشور وجود دارد. فردی که به مالاریا مبتلا می‌شود، آن را به دیگران منتقل نمی‌کند و این بیماری واگیردار نیست. ابتلا به مالاریا با علائمی چون عفونت حاد، تب حاد (پایدار نیست و فرد هر سه روز یک بار یا هر دو روز یک‌بار تب می‌کند)، لرز، تعریق، سرفه، اسهال، زردی، ناراحتی تنفسی، ادرار تیره رنگ و درد عضلانی و مفصلی همراه است. برای تشخیص این بیماری باید آزمایش خون به صورت رنگ‌آمیزی خون انجام شود تا انگل را بتوان دید. درمان مالاریا مانند درمان سل، رایگان است و تنها در مراکز بهداشت، درمان صورت می‌گیرد.

برای درمان مالاریا، دسته خاصی از آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شوند که بیمار باید زیر نظر پزشک آنها را مصرف کند.

وبا، بیماری فصل گرم؟

وبا جزو آن دسته از بیماری‌های واگیردار است که قابلیت ایجاد اپیدمی در سطح بالا حتی در سطح دنیا را دارد. اگر این بیماری بدون درمان رها شود، بعد از چند ساعت از ابتلا، فرد را می‌کشد. احتمال ابتلا به وبا در هر جایی که آب آلوده، غذای آلوده و هر چیز آلوده به مدفوع بیمار باشد، وجود دارد. احتمال شیوع وبا در تابستان و گرما بیشتر است. اسهال آبکی ناگهانی و شدید بدون درد و تهوع و استفراغ، از علائم ابتلا به وبا هستند. اگر وبا به حالت خفیف باشد، اسهال معمولی را برای فرد ایجاد می‌کند و به این نوع وبا، التور می‌گویند. ابتلا به وبا باعث افت شدید قند، بالا رفتن اسید بدن و نارسایی کلیه می‌شود. برای تشخیص وبا باید میکروب وبا را در مدفوع شناسایی کرد که برای انجام این کار مراجعه به مراکز بهداشت، ضروری است. درمان اصلی وبا شامل برطرف کردن کم‌آبی بدن، جایگزین کردن املاح و مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خاص است.

آزاده جلالوند