سوختند تا نسوزد جنگل

به گزارش جام‌جم، شنبه گذشته همزمان با برگزاری نخستین روز از کارگاه آموزشی اطفای حریق که از سوی سازمان جنگل‌ها و با مشارکت کشور فنلاند در کرج برگزار شد، خبری تلخ طبیعت‌دوستان ایران را شوکه کرد؛ دو نفر از نیروهای فصلی منابع طبیعی به نام‌ محمد پژوهی و رحمت حکیمی‌‌نیا و دو نفر از اعضای انجمن سبز چیا به نام‌ امید کهنه‌پوشی (حسین‌زاده) و شریف باجور در حادثه آتش‌سوزی جنگل جان خود را از دست دادند. در نخستین ساعات انتشار خبر حادثه برای حافظان طبیعت بحث انفجار مین در منطقه مطرح شد، زیرا جنگل‌های مریوان هنوز در بدنه خود آثار و بقایای جنگ هشت ساله ایران و عراق را دارد و مهمات باقیمانده از جنگ هنوز هم قربانی می‌گیرد.

سایوان امینی، عضو انجمن سبز چیا که در مراسم تدفین همکارانش حضور داشت درباره حادثه می‌گوید: شریف باجور رئیس کمیته بحران انجمن بود و سابقه‌ای بیش از یک دهه در اطفای حریق داشت به همین دلیل باور مرگ او در آتش‌سوزی جنگل دشوار است.

امینی ادامه می‌دهد: رئیس سازمان امداد و نجات کل کشور در مصاحبه‌ای گفت مرگ حافظان طبیعت به خاطر انفجار بوده چون محل وقوع حریق نزدیک مناطق نظامی است.

‌ او تاکید می‌کند: نمی‌خواهم احساسی صحبت کنم، اما باید توضیح بدهند که دلیل مرگ این عزیزان چه بوده است به همین خاطر باید گزارش پزشکی قانونی منتشر شود.

مردم محلی به شایعات می‌خندند

گرچه امینی با تکیه بر مصاحبه یک مقام مسئول از انفجار در محل وقوع حریق سخن می‌گوید، اما تمام مقامات مسئول استانی و محلی بحث انفجار را رد می‌کنند. سعدی نقشبندی، مدیر کل منابع طبیعی استان کردستان در گفت‌وگو با «جام‌جم» عنوان می‌کند که ارتفاع زبانه‌های آتش در محل حریق به بالای 20 متر می‌رسید.

او ادامه می‌دهد: گرچه گزارش پزشکی قانونی را ندیده‌ام، اما این گزارش در اختیار شورای تامین استان قرار می‌گیرد. با این حال روستاییان منطقه که در محل حضور داشته‌اند به شایعات منتشر شده در زمینه شلیک گلوله و انفجار می‌خندند.

نقشبندی وقوع حادثه در عملیات اطفای حریق را امری طبیعی می‌داند که حتی در کشورهای پیشرفته هم ممکن است رخ دهد.

آن‌طور که او می‌گوید منطقه درگیر با حریق حدود 30 هکتار وسعت داشته و جنگل پرپشت بلوط بوده است. این منطقه دارای پوشش جنگلی زیرآشکوب غنی (به دلیل بارش 900 میلی‌متری) است. در چنین فضایی اگر در یک لحظه سرعت باد افزایش یابد و تغییر جهت دهد، آتش به سرعت گسترش می‌یابد. به همین دلیل چهار نیروی اعزامی به محل حادثه در محاصره آتش قرار می‌گیرند.

به گفته مدیر‌کل منابع طبیعی کردستان سرعت آتش به حدی شدید بوده است که این افراد نتوانسته‌اند فرار کنند.

نشانی از انفجار نبود

تکذیب شایعات فقط محدود به مدیران استانی نمی‌شود؛ قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره احتمال انفجار و چگونگی وقوع حادثه بیان می‌کند: اگر انفجاری رخ داده بود باید اجساد تکه‌تکه می‌شدند، اما به گفته کسانی که اقدام به انتقال اجساد این افراد کرده‌اند، پیکرهای این چهار نفر بشدت دچار سوختگی شده بود.

او ادامه می‌دهد: ساعت 5 صبح حریق رخ می‌دهد و این نیروها به منطقه اعزام می‌شوند. ساعت10 و 30دقیقه نیروهای منابع طبیعی پیگیری می‌کنند که در صورت نیاز تیم کمکی به منطقه اعزام کنند، اما نیروهای حاضر در منطقه از قابل کنترل بودن حریق خبر می‌دهند. ساعت 13 بعد از این‌که اطلاعاتی از آنها به دست نمی‌آید، احتمال ناپدید شدن آنها مطرح می‌شود و تیم دیگری برای بررسی وضعیت به منطقه می‌روند که با اجساد بی‌جان این چهار نفر مواجه می‌شوند.

بیمه بی‌نام برای خانواده قربانیان

تکرار حادثه برای نیروهای حافظ طبیعت، لزوم تصویب لایحه حمایت از جنگلبانان و محیط‌بانان را دوچندان می‌کند، اما دو سالی است که این لایحه در دست بررسی است. در لایحه تقدیمی دولت به مجلس، بندی پیش‌بینی شده بود که آسیب دیدگان حوادث مختلف در عرصه‌های طبیعی شهید یا جانباز محسوب می‌شدند و دولت باید برای آنها و خانواده‌هایشان برنامه‌های حمایتی از جمله حقوق مناسب در نظر می‌گرفت، اما هنوز این لایحه به تصویب نرسیده است.

ماه گذشته رضا بهرامی، جنگلبان گلستانی در جریان اطفای حریق جنگل‌های گلستان به کما رفت و تنها چتر حمایتی دولت برای این نیروی دولتی پوشش‌های بیمه‌ای بود. اما به نظر می‌رسد وضعیت آسیب‌دیدگان کردستان کمی پیچیده‌تر است، زیرا این نیروها داوطلب بوده‌اند و به گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، دو نفر از آنها نیروهای فصلی این سازمان محسوب می‌شوند به همین دلیل معلوم نیست دولت به این نیروها در فقدان قانون چگونه کمک خواهد کرد؟ سبزعلی در این رابطه می‌گوید: باید وضعیت این افراد بررسی شود تا بتوانیم خدمتی به خانواده‌های آنها انجام دهیم.

او عنوان می‌کند: باید ببینیم آیا در استان بیمه بی‌نام وجود دارد یا نه. به این ترتیب می‌توانیم این افراد را تحت پوشش بیمه قرار دهیم.

نقشبندی، مدیر‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان هم در ارتباط با وجود بیمه بی‌نام برای خانواده قربانیان حادثه می‌گوید: با توجه به این‌که پنج شهرستان دارای پوشش جنگل در استان وجود دارد و هر سال قراردادهایی را با نیروهای محلی برای اطفای حریق می‌بندیم، پوشش بیمه‌ای بی‌نام داریم تا اگر افرادی که به صورت داوطلب با ما همکاری می‌کنند دچار حادثه شدند، تحت پوشش بیمه قرار بگیرند.

او درباره خدمات ارائه شده به خانواده این افراد از سوی بیمه بیان می‌کند: درباره مفاد قرارداد بیمه اطلاعاتی در اختیار ندارم، اما احتمالا تا سقف 200 میلیون تومان به بازماندگان غرامت پرداخت می‌شود.

نیروی داوطلب تجهیزات ندارد

پرداخت غرامت به آسیب‌دیدگان تنها یک روی سکه حمایت از نیروهای مدافع طبیعت است. آن روی دیگر سکه آموزش این نیروها و تامین تجهیزات مناسب برای آنهاست که اغلب مغفول می‌ماند. نقشبندی هم در پاسخ به این پرسش که آیا لباس ضد حریق در اختیار نیروهای محلی داوطلب قرار داشته یا خیر می‌گوید: نیروهای داوطلب در زمان وقوع حریق به صورت خودجوش به منطقه اعزام می‌شوند و تامین لباس و تجهیزات برای آنها تقریبا عملی نیست.

اما آیا در سایر نقاط جهان هم نیروهای داوطلب بدون تجهیزات و آموزش در عرصه‌های طبیعی فعالیت می‌کنند و این‌که اساسا استفاده از نیروهای محلی در عملیات اطفای حریق امری مرسوم است؟

هدایت غضنفری، دانشیار دانشگاه کردستان در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: اگر مالکیت عرفی مردم بر عرصه‌های طبیعی را به رسمیت بشناسیم، طبیعی است بپذیریم آنها در عملیات اطفای حریق مشارکت داشته باشند.

او می‌افزاید: در هند دولت به این نتیجه رسید که با استفاده از حکومت مرکزی نمی‌تواند عرصه‌های طبیعی را حفظ کند به همین دلیل شکست خود را پذیرفت و به سمت مدیریت مشارکتی با حضور مردم حرکت کرد، اما در ایران هنوز شکست خود را نپذیرفته‌ایم.

به گفته این دانشیار دانشگاه کردستان، تا‌کنون سازمان جنگل‌ها به نیروهای بومی برای اطفای حریق آموزش نداده است، اما دانش بومی مردم منطقه هم در این رابطه کم نیست. او می‌گوید: دانش بومی ما اگر بهتر از دانش برگردان شده خارجی نباشد، بدتر از آن دانش هم نیست.

لیلا مرگن

جامعه