اصلاحات با شمشیر

سازمان دید‌بان حقوق بشر این هفته از قصد دادستانی کل عربستان سعودی در صدور حکم اعدام برای پنج نفر از فعالان حقوق بشر این کشور در منطقه الشرقیه خبر داد.

به گزارش تسنیم، این سازمان همراه با چند سازمان حقوق بشری دیگر اعلام کرده‌اند در میان این افراد که در یک دادگاه محرمانه ضدتروریسم محاکمه شده‌اند، نام اسراء الغمغام نیز دیده می‌شود که نخستین زنی است که به خاطر فعالیت‌های حقوق بشری خود با خطر مجازات اعدام روبه‌روست.

دادستانی- که به‌طور مستقیم زیر نظر ملک‌سلمان پادشاه سعودی است- آنها را متهم به به سازماندهی تظاهرات در فاصله بین سال‌های 2011 تا 2012بر ضد حکام عربستان کرده است.

از جمله اتهامات این افراد «شرکت در اعتراضات» منطقه شیعه‌نشین قطیف در شرق عربستان سعودی، «تحریک به اعتراض»، «شعار دادن علیه رژیم» و «فیلمبرداری از اعتراضات و انتشار آنها در شبکه‌های اجتماعی» است. اسراءالغمغام، یکی از فعالان شناخته‌شده شیعه‌مذهب در عربستان است که چندسال پس از تظاهرات پرتعداد استان الشرقیه، همراه با همسرش در خانه خود بازداشت شد. این زن همچون دیگر فعالان حقوق بشر بدون برخوردار بودن از حق وکیل، محاکمه و به اعدام محکوم شده است.

انگیزه‌های سیاسی

سارا لی ویستون، مدیر خاورمیانه دید‌بان حقوق بشر در واکنش به احتمال اعدام این فعالان در بیانیه‌ای گفته است: «تقاضای مجازات اعدام برای فعالانی چون اسراء الغمغام که حتی متهم به ارتکاب به رفتار خشونت‌آمیز هم نیستند، شیطانی و وحشتناک است.» سماح حدید از مدیران بخش خاورمیانه عفو بین‌الملل نیز می‌گوید فعالان حقوق بشری به این دلیل مجازات می‌شوند که در اعتراضات علیه دولت شرکت می‌کنند. عفو بین‌الملل از مقامات سعودی خواست تا «هر چه سریع‌تر این نقشه‌ها را رها کنند.» سماح حدید می‌گوید اتهامات علیه الغمغام بی‌اساس و کاملا با انگیزه سیاسی است تا نظرات مخالف را به سکوت وادار کنند. این در حالی است که سازمان اروپایی - سعودی حقوق بشر چند روز قبل با صدور بیانیه‌ای ضمن اشاره به حکم اعدام 51 زندانی سعودی با استناد به حکم دادگاه‌های ناعادلانه نسبت به این وضعیت در عربستان هشدار داد. بنابر اعلام این سازمان حقوق بشری اکنون 31 سعودی که حکم آنان از سوی دادگاه عالی تایید شده است، هر لحظه با خطر اعدام روبه‌رو هستند. عربستان پیش از این نیز شماری از فعالان این کشور را بر اساس آنچه سازمان‌های حقوق بشری «انگیزه‌های سیاسی» خوانده‌اند اعدام کرده است. طبق گفته سازمان عفو بین‌الملل، عربستان سعودی سومین میزان اعدام‌ها را در جهان دارد و تنها در سال 2017، نزدیک به 150 نفر در عربستان اعدام شدند.

آزادی‌های گزینشی

در عربستان سعودی هر گونه اعتراض عمومی و وجود احزاب سیاسی ممنوع است. اما محمد‌بن سلمان، ولیعهد 32 ساله سعودی از زمان رسیدن پدرش به تخت پادشاهی در سال 2015 دم از اصلاحات در عربستان زده و از چشم‌انداز 2030 برای مدرن ساختن این کشور سخن گفته است. بن سلمان در راستای اجرای این پروژه آزادی‌هایی نیز به مردم عربستان اعطا کرده است و چند هفته پیش حکومت این کشور رانندگی زنان در این کشور را آزاد کرد. با این حال، این اصلاحات با دستگیری گسترده فعالان حقوق بشری و صدها عالم دینی، اندیشمند، اقتصاددان و بازرگان همراه بوده است.

منتقدان معتقدند آزادی‌های اعطا شده توسط حکام سعودی نیز گزینشی بوده و هدف آنها تامین اهداف سیاسی آل‌سعود است نه دادن آزادی به زنان. تصمیم اخیر عربستان برای اعدام فعالان حقوق زنان سندی دیگر در تایید این ادعا است که اصلاحات بن سلمان نمایشی بوده و صرفا با هدف کاهش انتقادات و بهبود چهره این کشور صورت می‌گیرد. سابقه سیاه حقوق بشری عربستان و نیز سیاست‌های تهاجمی ملک سلمان بخصوص تهاجم آن به یمن باعث گسترش انتقادات از این کشور بخصوص در اروپا شده است. افزایش انتقادات سبب تضعیف وجهه عربستان در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و حتی نزد کشورها و دولت‌های هم پیمان با ریاض شده است.

مناقشات دیپلماتیک

عربستان از انتقادات ضد خود ناخشنود است و این نارضایتی خود را در مناقشه ناگهانی با کانادا که ماه پیش رخ داد بازنمود یافت.

عربستان اعلام کرد تجارت با کانادا و برقراری رابطه جدید اقتصادی با این کشور به حالت تعلیق در می‌آید.

عربستان همچنین به دنیس هوراک سفیر کانادا ۲۴ ساعت فرصت داد تا خاک این کشور را ترک کند و در عین حال سفیر خود را نیز از کانادا فراخواند. کمی بعد عربستان اعلام کرد بیش از 15هزار دانشجوی سعودی را از کانادا به کشور باز‌می‌گرداند و نیز تمامی پروازهای خطوط هوایی دولتی خود به تورنتو را به حالت تعلیق درآورد.

بهانه این رشته واکنش‌های تند، توییت ساده روز پنجشنبه وزیر خارجه کانادا بود که در آن وی خواهان آزادی فعالان حقوق زنان از جمله سمر بدوی شده بود. حکومت عربستان در ماه ژوئن ممنوعیت رانندگی برای زنان را پس از سال‌ها انتظار زنان عربستانی لغو کرد. اما درست چند هفته قبل از این اقدام، حکومت سعودی اقدام به دستگیری فعالان حقوق زنان از جمله سمر بدوی کرده بود که خواهان آزادی رانندگی زنان و اعطای حقوق دیگر به آنان بودند.

عربستان پیشتر و در سال‌های اخیر به خاطر انتقادات حقوق بشری وارد مناقشه دیپلماتیک با سوئد و آلمان نیز شده است.

برخی ناظران معتقدند که موضعگیری شدید و تند عربستان در قبال الغمغام پیام محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به دخالت‌های کشورهای دیگر در امور داخلی عربستان است.

امیرعباس اصغری

بین الملل