چراغ خاموش

بر اساس آمار وزارت نیرو، ظرفیت عملی تولید برق کشور در چند سال اخیر، رشد چندانی نداشته است به طوری که از حدود 61 هزار مگاوات در ابتدای دولت یازدهم به حدود 5/66 هزار مگاوات در پایان سال 1395 افزایش پیدا کرده است. یعنی در چهار سال دولت یازدهم کمتر از 6000 مگاوات به ظرفیت عملی تولید برق کشور اضافه شده است. این آمار بیانگر آن است که در چهار سال دولت یازدهم هر سال به طور میانگین کمتر از 1500 مگاوات به ظرفیت عملی برق کشور اضافه شده است.

این در حالی است که در هشت سال دولت قبل، هر سال به طور میانگین 3000 مگاوات به ظرفیت عملی تولید برق کشور افزوده شد طوری که در ابتدای دولت نهم ظرفیت تولید برق کشور حدود 37 هزارمگاوات بود که در پایان دولت دهم به 61 هزار مگاوات افزایش یافت.

اگرچه مسئولان دولتی، خاموشی‌های اخیر را به خشکسالی و کاهش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی ربط می‌دهند، اما کارشناسان معتقدند کند شدن روند توسعه صنعت برق در چند سال اخیر، دلیل اصلی خاموشی‌هاست.

به گفته کارشناسان، اگر روند توسعه صنعت برق و افزایش ظرفیت تولید کشور به همان سرعت دهه 80 ادامه پیدا می‌کرد، اکنون کشور با مشکل کمبود برق مواجه نبود. البته مسئولان فعلی وزارت نیرو، کاهش بودجه این وزارتخانه را دلیل توقف رشد صنعت برق معرفی می‌کنند. این در حالی است که برخی کارشناسان مطرح کرده‌اند به علت تعهدات غیررسمی دولت کشورمان به اجرای توافق‌نامه آب‌و‌هوایی پاریس، روند توسعه نیروگاه‌هایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند، متوقف شده است.

یاسر جبرائیلی، کارشناس اقتصادی در این زمینه گفته است:‌ دولت آقای روحانی در موافقت‌نامه پاریس تعهد داده است که سوزاندن سوخت‌های فسیلی را 12درصد کاهش دهد. باید توجه داشت نیروگاه‌های حرارتی که 85 درصد برق کشور را تامین می‌کند، از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند. طبیعی است وقتی دولت در توافق‌نامه اقلیمی پاریس تعهد داده است سوزاندن سوخت‌های فسیلی را 12درصد کاهش دهد، نه‌تنها باید از افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور خودداری کند، بلکه باید طرح‌هایی را نیز برای کاهش سطح کنونی استفاده از سوخت‌های فسیلی اجرا کند.

هرچند این موضوع نیازمند بررسی‌های بیشتر است اما چه تعهد دولت به اجرای توافق‌نامه پاریس مطرح باشد و چه نباشد، آنچه مهم است توقف روند توسعه ظرفیت نیروگاهی کشور در چند سال اخیر است که مسئولان فعلی باید پاسخگوی آن باشند.

معطلی طرح‌‌های توسعه برق

حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس سندیکای تولید‌کنندگان صنعت برق درباره دلایل خاموشی‌های اخیر در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم اظهار کرد: متاسفانه سازمان برنامه به دلایل مختلف، بودجه طرح‌‌های عمرانی را قطع کرده است که این موضوع را می‌توان یکی از دلایل تشدید قطعی برق در هفته‌های اخیر دانست. وی ادامه داد: همین الان که با شما صحبت می‌کنم چند نیروگاه در کشور وجود دارند که ساخت آنها پیشرفت 70 درصدی داشته و با تخصیص بودجه‌های چند صد میلیارد تومانی می‌توانند وارد مدار تولید شده و قطعی‌های موجود را کاهش دهند، اما متاسفانه دولت در تخصیص بودجه‌های مورد نیاز اهمال می‌کند.

صالحی با تاکید بر این موضوع که اگر ظرفیت تولید برق در سال‌های گذشته افزایش پیدا می‌کرد مشکل خاموشی‌های اخیر پیش نمی‌آمد تصریح کرد: امسال به خاطر کم آبی و کاهش نزولات آسمانی تولید برق آبی از 9000 مگاوات در سال گذشته به حدود 6000 مگاوات کاهش یافت که این کاهش باید در بخش حرارتی جبران می‌شد که با اهمال دولت در تخصیص منابع کافی به توسعه و تکمیل این طرح‌‌ها این اتفاق نیز رخ نداد.

صالحی در بیان راهکارهای کوتاه‌مدت عبور کشور از این بحران به جام‌جم گفت: در کنار کاهش مصرف برق از سوی مردم، دولت باید با تزریق بودجه‌های چند صد میلیارد تومانی به نیروگاه‌های حرارتی که پیشرفت بالای 70 درصدی دارند این نیروگا‌ه‌ها را وارد مدار تولید کند. ضمن این‌که مصرف عادی برق ما در روزهای عادی سال زیر 40 هزار مگاوات است که در پیک مصرف و در فصل تابستان به حدود 58 هزار مگاوات می‌رسد، بنابراین باید از طریق شبکه شمال کشور به کشورهای همسایه مثل روسیه وصل شد و بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای سعی در تبادل برق با این کشورها داشت. وی در تشریح این موضوع بیان کرد: مصرف این کشورها در تابستان مانند ما افزایش ندارد. ما می‌توانیم طی توافقی در تابستان که پیک مصرف ماست از آنها برق گرفته و در فصل زمستان به همان میزان برق به آنها بدهیم.

بر اساس جدیدترین آمار صنعت برق، کشور ما در حال حاضر نزدیک به 78 هزار مگاوات ظرفیت اسمی و بیش از 60 هزار مگاوات ظرفیت عملی در نیروگاه‌های نصب شده دارد؛ رقم مناسبی که کشورمان را از نظر ظرفیت تولید برق در رتبه پانزدهم جهان قرار می‌دهد. این در حالی است که در اواخر برنامه اول توسعه کشور، یعنی در سال 1372، ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور تنها اندکی بیش از 18 هزار مگاوات بود. جالب آن‌که بخش عمده ظرفیت اضافه شده به نیروگاه‌های کشور طی این دو دهه، توسط شرکت‌های ایرانی ایجاد شده است.

از 78 هزار مگاوات ظرفیت اسمی برق کشور که به آن اشاره کردیم، حدود 60 درصد متعلق به نیروگاه‌های حرارتی سیکل ساده است، یعنی سوختی وارد نیروگاه می‌شود، بخشی از آن تبدیل به انرژی الکتریکی و بخش قابل توجه دیگری به صورت تلفات از نیروگاه خارج می‌شود. اما اگر این سیکل ساده تبدیل به سیکل ترکیبی شود، یعنی دود خروجی اگزوز توربین‌های گاز که 500 درجه حرارت دارد به جای آن‌که به صورت تلفات از نیروگاه خارج شود یک‌بار دیگر وارد چرخه تولید برق بشود و باز هم از آن انرژی گرفته شود، آن وقت با صرف هزینه‌ای نه‌چندان زیاد، می‌شود 14 هزار مگاوات به ظرفیت برق ایران اضافه کرد.