فراغت روی موج رادیو

حال این زمان می‌تواند یک روز تعطیل باشد یا ساعات بعد از فارغ شدن از کارهای روزانه. واقعیت این است برای افرادی که شغل آنها رسانه‌ای نیست یا با رسانه ارتباط مستقیمی ندارد این تصور یا تعریف می‌تواند تا حدود زیادی درست باشد، چون غالبا افراد زمانی سراغ رسانه‌ها می‌روند که از فعالیت روزانه فارغ شده باشند یا استفاده از رسانه را برای زمان فراغت می‌دانند. گرچه در جهان رسانه‌ای امروز که انواع گوناگون رسانه‌ها از جمله رسانه‌های مجازی و اجتماعی رشد و گسترش یافته و اساسا زندگی مدرن با رسانه و کارکردهای آن در هم آمیخته دیگر نمی‌توان تمایز مشخص و دقیقی بین زمان فراغت و کار در نسبت با رسانه را تعریف کرد و حالا رسانه‌ها در لحظه لحظه زندگی روزمره ما حضور و نقش موثری دارند. با این حال نهادهای رسانه‌ای با توجه به فصل بندی‌های سالانه برای مخاطبان خود ویژه‌برنامه‌هایی را تدارک می‌بینند و در واقع عنصر زمان و ویژگی‌های آن را در تولید برنامه و بستن کنداکتور لحاظ می‌کنند. بدیهی است رادیو نیز در این میان به‌عنوان یک رسانه فراگیر و همگانی برای اوقات فراغت مخاطبان بویژه در فصل تابستان ـ که فصل تعطیلی نهادهای آموزشی یا فصل مسافرت و استراحت بسیاری از شهروندان است ـ برنامه‌ریزی ویژه‌ای می‌کند.

رادیو و تابستان

رادیو به‌واسطه شبکه‌های متعدد و تخصصی‌ای که دارد برای فصل تابستان مخاطبان خود، برگ‌های تازه‌ای رو می‌کند و همواره تلاش کرده تا به تولید پیام‌ها یا برنامه‌های متناسب با این فصل بپردازد. کارویژه رادیو این است که در همه جا و به راحتی قابل دسترسی و استفاده است. مثلا کسی که در طول تابستان به استخر می‌رود حتی می‌تواند گوشه‌ای از استخر نشسته و با قرار دادن گوشی در گوش خود به برنامه‌های رادیویی گوش دهد. یا مثلا در تابستان مسابقات ورزشی داغ‌تر می‌شود و رادیو نقش مهمی در پوشش و گزارش آنها دارد. از سوی دیگر تولید برنامه‌های با نشاط و سرگرمی در فصل تابستان بیش از فصل‌های دیگر سال شده و افزایش می‌یابد. مثلا بخش مسابقات یا موسیقی در رادیو پررنگ‌تر شده و تولید برنامه‌های طنز و نمایشی هم افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر تابستان، ویژگی‌ها و امکانات خود را به رسانه رادیو پیشنهاد کرده و مجالی برای آن قرار می‌دهد تا بتواند از این فرصت برای جلب بیشتر مخاطب استفاده کند. شاید در این میان شبکه‌هایی مثل رادیو جوان یا رادیو ورزش به‌واسطه ماهیت و ماموریت حرفه‌ای و طیف مخاطبانی که دارد بیش از شبکه‌های دیگر برای تابستان و اوقات فراغت برنامه داشته باشند و به نوعی این شبکه‌های رادیویی، تابستانی‌تر هستند.

رادیو و سفرهای تابستانی

یکی از مصادیق اوقات فراغت در فصل تابستان بدون شک سفرهای تابستانی است و این فرصت خوبی برای رادیو ایجاد می‌کند تا با مسافران همراه شده و در واقع بخشی از آنها را به مخاطبان خود تبدیل کند. از سوی دیگر بحث گردشگری و سفر خود یک آیتم مهم در تولید برنامه‌های رادیویی است و در واقع رادیو می‌تواند به راهنمای سفر مخاطبان خود هم بدل شود. تولید انواع برنامه‌ها با محوریت گردشگری و سفر را می‌توان در همین راستا تحلیل کرد. برنامه‌هایی که تلاش می‌کنند به معرفی جاذبه‌های گردشگری بپردازند که در آن نوعی ایران‌شناسی هم وجود دارد. معرفی اماکن تفریحی، زیارتی و سیاحتی همچنین اطلاع‌رسانی درباره وضعیت جاده‌ای کشور و آب و هوا و نمونه‌هایی از این دست از جمله کارکردهایی است که رادیو می‌تواند برای تابستان و اوقات فراغت آن داشته باشد. حتی می‌توان رادیویی فصلی مثلا به اسم رادیو سفر هم راه‌اندازی کرد که به اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در ارتباط با سفرهای تابستانه می‌پردازد. ترویج و تبلیغ آداب مربوط به سفر و سیاحت نیز از جمله کارکردهای رادیو در فصل تابستان است که به فرهنگ‌سازی اوقات فراغت کمک می‌کند.

رادیوهای فصلی

از جمله تمهیداتی که رادیو در سال‌های اخیر به خرج داده راه‌اندازی رادیو‌های فصلی است، مثل رادیو تابستانه. رادیو تابستانه اولین بار از 8 صبح 27خرداد 91 با هدف آگاهی بخشی و ایجاد شادابی و نشاط برای نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها پخش آزمایشی خود را در فرکانس 105/5 FM در تهران آغاز کرد.این شبکه رادیویی به عنوان یکی از شبکه‌های مصوب معاونت صدای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ 3 خرداد 91 با 12 ساعت پخش روزانه شروع به پخش رسمی کرده و تا 31 شهریور 91 به‌کار خود ادامه داد. مدیریت رادیو فصلی تابستانه و مدیر رادیو ایران صدا یکی از اهداف این رادیو را کمک به خانواده‌ها برای پاسخ به مساله اوقات فراغت نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها در فصل تابستان بیان کرده است.

تابستان داغ با رادیو

همواره سخن بر سر این بوده که رادیو، رسانه مخاطبان فرهنگی و فرهیخته‌تر است و شاید این تصور در گوشه ذهن خیلی از ما شکل بگیرد که فرهیختگان چندان اهل اوقات فراغت نیستند. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های افراد از جمله اهل فرهنگ در زمان فراغت، خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی و تماشای فیلم است. شبکه‌های فرهنگی رادیو مثل رادیو فرهنگ یا رادیو گفت‌وگو می‌توانند از فرصت تابستان برای تامین اوقات فراغت مخاطبان فرهیخته خود بهره بیشتری ببرند. مثلا افزایش برنامه‌هایی با محوریت کتاب از جمله داستان‌خوانی و قصه‌گویی یا تولید بیشتر نمایشنامه‌های رادیویی بویژه در رادیو نمایش می‌تواند مخاطبان خاص را هم در تابستان و اوقات فراغتش با رادیو پیوند زده و حتی بیش از دیگر فصول سال به جذب مخاطب بپردازند.

تابستان گرچه با گرما، پویایی، ورزش، تفریح و سفر گره خورده، اما هر کدام از این کنش‌ها و فعالیت‌ها در دل خود واجد فرصت‌هایی برای پرورش استعدادها یا پاسخ به نیازهای روحی و روانی است. این بهترین فرصت برای رادیو است تا با تولید برنامه‌های متنوع و جذاب، اوقات فراغت را جذاب‌تر و غنی‌تر کند. برنامه‌هایی که در عین سرگرمی به غنی شدن بیشتر مخاطب کمک کند. این یک شعار یا شوخی نیست، اما رادیو از این قابلیت برخوردار است که وقتی در مهر ماه در کلاس‌های انشاء از دانش‌آموزان می‌پرسند که تابستان خود را چگونه گذراندید، بگویند با رادیو!

سید رضا صائمی