ناگوارش کودکانه

در واقع، هر نوع اختلال در روند کار دستگاه گوارش بویژه فرآیند دفع ادرار یا مدفوع در کوچولو‌ها آن قدر مهم است که بی‌توجهی به رفع و درمان آن می‌تواند مشکلات زیادی برای کودک همچون اختلالات رشدی ایجاد کند. بویژه مشکلات دستگاه ادراری در صورتی که زود تشخیص داده نشود و درمان قطعی صورت نگیرد، نارسایی کلیه و مشکلات بزرگ‌تری ایجاد خواهد کرد. بیماری‌های گوارش در کودکان و در صدر آن مشکل یبوست امروزه در جامعه ما بسیار شایع است که می‌تواند از علل ساده‌ای چون نوع رژیم غذایی تا بیماری‌های جدی تری مانند عدم تکامل سلول‌های عصبی روده کودک در دوره جنینی ناشی شود که افتراق این دو مساله از یکدیگر بسیار مهم است. با توجه به اهمیت این موضوع بویژه برای والدینی که فرزند کوچکی دارند پای صحبت‌های دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص عفونی کودکان نشسته‌ایم.

یبوست همراه با کاهش دفعات دفع و سفت شدن مدفوع است. این فرآیند در سنین مختلف به صورت‌های گوناگون تفسیر می‌شود. در نوزادان دفع مدفوع به تعداد زیاد یا هفته‌ای یکبار در صورت شل بودن مدفوع، طبیعی قلمداد می‌شود. در کودکان در سن قبل از یک سال دفع مدفوع با فشار در صورت نرم بودن قوام مدفوع، یبوست قلمداد نمی‌شود.

اگر دفع مدفوع سفت و با مشکل همراه شود و دفعات دفع کاهش یابد حتی اگر دفع تکه‌های کوچک مدفوع چند بار در روز رخ دهد، یبوست اتفاق افتاده است. اگر این فرآیند بیش از سه هفته طول بکشد نام یبوست مزمن را می‌توان بر آن گذاشت.

تغییر رژیم غذایی و یبوست کودک

گاهی یبوست به دلیل آغاز غذای جامد خوردن در کودک و کم شدن مایعات دریافتی، شروع زودرس آموزش دفع مدفوع یا حتی آمادگی نداشتن برای ورود به مدرسه به دلیل ناآشنا بودن با محیط در کودکان بزرگ‌تر اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر، ابتلا به بیماری‌هایی که با تب و تهوع همراه هستند از بیماری‌های حاد ویروسی گرفته تا انسداد روده و آپاندیسیت می‌تواند با یبوست همراه باشد.

مصرف شیر و لبنیات زیاد در سن کمتر از دو سال، مصرف نکردن میوه‌جات و سبزیجات، استرس به دنبال اتفاقات بد در خانواده یا تولد فرزند دیگر نیز ممکن است با یبوست همراه بشود. در این کودکان ممکن است به دلیل حجیم بودن مدفوع زخم و شقاق مقعد نیز ایجاد شود که خود فرایند دفع را دچار مشکل خواهد کرد.

نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید

به نشانه‌های زیر به عنوان خطر ابتلا به یبوست مزمن کودک باید توجه داشته باشید:

عدم دفع مدفوع در 24 تا 48 ساعت اول زندگی

اختلال حرکت اندام‌ها، اختلال در رشد قدی و وزنی، بزرگی و برآمدگی شکم

وجود مدفوع سفت یا خروج با فشار مدفوع در معاینه مقعد

وجود خون در مدفوع که احتمال بیماری‌هایی مانند نقایص مقعد هنگام تولد و هیرشپرونگ (یک اختلال عصبی - عملکردی در ناحیه شکمی که طی آن تمام یا بخشی از روده بزرگ یا قسمت‌های ابتدایی دستگاه گوارش فاقد اعصاب بوده و در نتیجه بیمار دچار اختلال عملکردی می‌شوند) را مطرح می‌کند.

مسمومیت با سرب

پرکاری غده پاراتیروئید (افزایش کلسیم خون) و کم کاری غده تیروئید

آسیب‌های نخاعی

مسمومیت با بوتولیسم

یبوست ناشی از آزار جنسی کودک

عفونت ادراری و شب ادراری ناخودآگاه

چه باید کرد؟

در صورتی که یبوست کودک مرتبط با رژیم تغذیه‌ای باشد، با اصلاح غذایی یا درمان دارویی،‌ مشکل حل خواهد شد. ولی در صورتی که مساله ناشی از عدم تکامل سلول عصبی باشد، باید این مساله هرچه سریع‌تر تشخیص و مورد جراحی قرار گیرد و اگر تشخیص این دو مسأله از یکدیگر به اشتباه صورت گیرد، مشکلات زیادی برای کودک همچون اختلالات رشدی ایجاد خواهد شد.

رژیم غذایی شامل مواد پرفیبر و دادن آبمیوه‌هایی مانند سیب، گلابی، آلو و اسفناج برای رفع یبوست مفید است. در صورت نیاز نیز می‌توان برای مدتی از مسهل‌هایی مانند پیدرولاکس استفاده کرد تا اثر کشش روده که در طول زمان ایجاد شده است از بین برود. همچنین باید به کودک گوشزد شود بعد از هر بار غذا خوردن حتی با وجود نداشتن احساس اجابت مزاج از دستشویی استفاده کند تا عادت دفع در ذهن کودک نهادینه شود . در صورت وجود یبوست طولانی و مزمن بخصوص همراهی در دفع خون در مدفوع، اختلال در رشد، وجود مشکلات مقعد، خشکی پوست و پرخوابی، بزرگ شدن شدید شکم و بهبود نیافتن یبوست با درمان‌های معمول لازم است بررسی‌های آزمایشگاهی و رادیوگرافی و حتی نمونه گیری بافتی انجام شود . اگر کودک برای مدت کوتاهی دچار استفراغ و دل درد و عدم دفع گاز و مدفوع شده باشد احتمال انسداد روده وجود دارد و نیاز به جراحی هم محتمل است .

پونه شیرازی

دانش و سلامت