بازخوانی یک پرونده

در آن مقطع در سال 77 پس از آنکه یازده نفر از دیپلمات‌های ایرانی در کنسولگری کشورمان در مزارشریف به شهادت رسیدند شورای عالی امنیت ملی تصویب کرد که ایران با حمله نظامی به این اتفاق، واکنش نشان دهد اما رهبر معظم انقلاب با این تصمیم مخالفت کرده و کشور را از ورود به جنگ محافظت کردند.

فضائلی در بخشی از یادداشتی که روز شنبه در جام‌جم منتشر شد نوشته بود: بعد از حمله طالبان به مزار‌شریف در افغانستان، در آگوست ۱۹۹۸(۷۷ شمسی) سرکنسولگری ایران در این شهر مورد تهاجم طالبان قرار گرفت و در این حمله یازده ایرانی (ده دیپلمات و یک خبرنگار) شهید شدند. در پی این ماجرا جلسه فوق‌العاده شورای عالی امنیت ملی تشکیل و اکثر اعضای این شورا به ریاست رئیس دولت اصلاحات رای به حمله به افغانستان(طالبان) دادند و به عنوان مصوبه شورای عالی امنیت ملی برای رهبری ارسال شد. موضوع حمله به طالبان آنقدر جدی بود که همزمان با طی فرآیند در شورای عالی امنیت ملی، ده‌ها هزار نیروی نظامی در مرزهای شرقی کشور مستقر و آماده عملیات شده بودند، لیکن حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای برخلاف رویه غالب خود که مصوبات شورای عالی امنیت ملی را تائید می‌کنند، به صورت مستدل با این مصوبه مخالفت کردند و ایران اسلامی را از ورود به جنگی پرخسارت حفظ کردند.

در واکنش به این یادداشت، مصطفی تاجزاده، معاون وزیر کشور دوره اصلاحات در گفت‌وگو با امتداد گفته است دولت اصلاحات مخالف حمله نظامی به افغانستان بود. بر اساس این مطلب که تاجزاده آن را تحت عنوان «رد ادعای روزنامه جام‌جم» در کانال شخصی خود در فضای مجازی منتشر کرده، می‌گوید: «بلافاصله پس از کشتار دیپلمات‌های ایرانی توسط طالبان، مرزهای شرقی کشور با نقل و‌ انتقالات سنگین نظامی مسلح شد. تا این مرحله همه موافق بودند؛ اقدامی مقتدرانه در واکنش به جنایتی علیه ملت ایران صورت بگیرد. اما در مرحله بعد فرماندهان سپاه به شدت خواهان حمله به افغانستان و اشغال هرات بودند. غیرنظامیانی چون علی لاریجانی رئیس صدا و سیمای وقت نیز خواهان جنگ و اشغال هرات بودند. اما رئیس‌جمهور خاتمی و اعضای کابینه در شورای عالی امنیت ملی شامل وزیر خارجه و نیز دبیر و دبیرخانه شورا و همچنین فرماندهان ارتش مخالف حمله بودند. در نهایت رهبری نظر مخالفان را تائید کرد. وزارت خارجه دولت اصلاحات نیز موفق شد حمایت بین‌المللی علیه این جنایت را به نفع ایران جلب کند و این اقدام در آرام کردن فضا موثر بود».

تاجزاده چه‌چیزی را تکذیب کرد؟

دقت در محتوای ارائه شده از سوی تاجزاده البته نافی مطالب مندرج در یادداشت مهدی فضائلی در روزنامه جام‌جم نیست چون اساسا ادعایی مبنی بر موافقت اصلاح‌طلبان و یا دولت اصلاحات مطرح نشده بلکه صرفا به این موضوع اشاره شد که در شورای عالی امنیت ملی که ریاست آن با خاتمی و اعضای مهم دولت وقت بوده است مصوبه‌ای درباره حمله نظامی به طالبان به تصویب رسید. بنابراین اساسا این‌که آقای تاجزاده قصد رد کردن کدام ادعا را داشته معلوم نیست. اما در مجموع صرف نظر از محتوای یادداشت فضائلی و واکنش تاجزاده پیرامون واکنش ایران در برابر اقدام تروریستی طالبان روایت‌های متعددی وجود دارد. به عنوان نمونه سردار سرلشکر سید یحیی رحیم صفوی، فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برنامه تلویزیونی شناسنامه به این قضیه اشاره کرده و با بیان این‌که قصد ورود به جزئیات ماجرا را ندارد ابراز کرد: آن زمان من فرمانده سپاه بودم. ظرف 48 ساعت دو لشکر را در مرز افغانستان مستقر کردیم. ما برای اولین بار با هواپیما تانک پیاده کردیم. این کار در تاریخ ترابری هوایی ایران بی‌سابقه بوده است. آن موقع حضرت آقا مشهد مشرف بودند. ما اجازه خواستیم که به آنها یک گوشمالی بدهیم اما حضرت آقا قبول نکردند و گفتند به مصلحت نیست. با دلایل بسیار منطقی با این کار مخالفت کردند. اما ما این قدرت را نشان دادیم که ظرف 48 ساعت می‌توانیم دو لشکر پیاده کنیم درضمن قدرت برخورد را هم داریم اما آقا اجازه ندادند. بعداً من یک اجازه‌ای از حضرت آقا گرفتم و به صورت دیگری آنها را تنبیه کردیم. و آنها دیگر مشکلی برای ما ایجاد نکردند.

در همین رابطه سید حسین موسویان دیپلمات سابق هم در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آنا اعلام کرد: آن مقطع بسیارحساس بود زیرا چند دیپلمات ما مظلومانه به شهادت رسیده بودند و ده‌ها هزار نیروی نظامی ایران درمرز به حالت آماده‌باش درآمده و منتظر دستور مرکز برای ورود به خاک افغانستان بودند. در شورای امنیت ملی جلسات زیادی داشتیم. نهایتا دو دیدگاه وجود داشت. یک دیدگاه معتقد به ورود به خاک افغانستان و جنگ باطالبان بود و دیدگاه دیگر هم مخالف ورود ایران به یک جنگ جدید آن‌هم بعد از جنگ تحمیلی هشت ساله بود. دکتر روحانی و من جزو کسانی بودیم که مخالف ورود نیروهای مسلح ایران به خاک پاکستان برای جنگ با طالبان بودیم. نهایتا گزارش دو دیدگاه تقدیم مقام معظم رهبری شد و معظم له نیز با ورود نیروهای مسلح به خاک افغانستان مخالفت کردند. وی می‌افزاید: وقتی که آمریکا تصمیم به جنگ با طالبان گرفت، جبهه شمال متفقا مایل به همکاری با آمریکا برای سرنگونی طالبان بودند. ایران هم با خواست جبهه شمال مخالفت نکرد. رایان کراکر، سفیر پیشین آمریکا در افغانستان هم در خاطرات خود نوشته که او با دیپلمات‌های ایران دیدار و آنها هم برای سرنگونی طالبان به‌طور مثبت همکاری کردند. به‌هرحال ایران و آمریکا هر دو البته با اهدافی متفاوت یک منفعت مشترک در مورد ساقط کردن حکومت طالبان داشتند. ضمن این‌که ما منتظر فرصتی برای انتقام از طالبان درمورد شهادت دیپلمات‌هایمان هم بودیم. شرایطی پیش آمد که بدون هزینه به بخشی از اهدافمان دست‌یابیم.

وتوی رهبری

موسویان همچنین در بخشی از خاطرات خود با عنوان «ایران و آمریکا، گذشته شکست‌خورده و مسیر صلح» درباره جلسه مذکور در شورای‌عالی امنیت ملی می‌نویسد: اکثریت اعضای شورای عالی امنیت ملی با اقدام نظامی موافق بودند و تصمیم فراخوان صدهزار سرباز برای استقرار در مرز با افغانستان گرفته شد. حسن روحانی که در آن زمان دبیر شورای عالی امنیت ملی بود، به همراه برخی دیگر از جمله خودم جزو اقلیت مخالفان دخالت نظامی در افغانستان بودیم. ایران در کل نمی‌خواهد آغازگر جنگی علیه هیچ کدام از همسایگانش باشد. در این مورد اقلیت (اعضای شورا) معتقد بودند که طالبان نماینده ملت افغانستان نیست. حامیان حمله اما تاکید داشتند که طالبان و القاعده هر دو تهدیدی جدی علیه امنیت ایران، منطقه و حتی کل جهان هستند. وضعیت بسیار خطیر و حساس شده بود. با بسیج قابل ملاحظه نیروهای نظامی در طول مرزهای افغانسان، تنها یک قدم با درگیری در جنگی احتمالا طولانی‌مدت و خونین فاصله داشتیم. در نهایت، گزارش نهایی درباره وضعیت به رهبر معظم انقلاب آیت‌ا... خامنه‌ای ارائه شد. بر اساس تجربه شخصی‌ام، رهبرانقلاب بیش از ۹۰ درصد ازمواقع نظر اکثریت شورای عالی امنیت ملی را وتو نمی‌کند. بر اساس ماده ۱۷۶ قانون اساسی، ایشان اختیار وتو کردن تصمیمات شورای عالی امنیت ملی را دارد.

در دو متن ارائه شده از سوی موسویان ضمن اشاره به وجود موافقان حمله به عنوان اکثریت و مخالف حمله به طالبان به عنوان اقلیت اشاره‌ای به چهره‌ها یا نهادهای موافق و مخالف حمله به طالبان نشده است.

تلاش آمریکا برای ایجاد جنگ میان ایران و طالبان

یک دیپلمات سابق در گفت‌و‌گو با جام‌جم، با بیان این‌که روایات متعددی در مورد آن مقطع وجود دارد گفت: اما به طور قطع رهبر انقلاب در آن زمان مخالف جنگ با افغانستان بودند.

وی با اشاره به موافقت عده‌ای در داخل برای جنگ با افغانستان افزود: در این ارتباط برخی در داخل کشور چراغ سبز آمریکا را برای حمله کشورمان به افغانستان گرفته بودند. حتی در آن مقطع شنیدم که ملا عمر گفته بود آمریکا می‌خواهد طالبان را با ایران درگیر کند و به دنبال این است که «سر مار» را به «سر شیر» بکوبد.

این دیپلمات سابق کشورمان ادامه داد: در صورت کوبیده شدن سر مار به شیر، هم شیر به‌دلیل نیش‌مار کشته می‌شود و هم شیر، مار را می‌کشد.

وی با بیان این‌که رهبر انقلاب از چنین مساله‌ای آگاه بودند گفت: در آن مقطع مصوبه شورای عالی امنیت ملی حمله به افغانستان بود، نیروها مستقر شده بودند و همه در انتظار جنگ بودند اما عده‌ای نیز در مقابل معتقد بودند حمله به بیابان سودی ندارد و هزینه موشک‌باران مواضع طالبان از تخریب آن بیشتر می‌شود. وی در عین حال تصریح کرد: عدم حمله به افغانستان اقدام بسیار مناسبی بود چرا که انجام عملیات نظامی اشتباه محض بود و فرمانده کل قوا چنین تصمیمی برای انجام عملیات نگرفت.

این دیپلمات سابق کشورمان همچنین در مورد اظهارات موسویان مبنی بر این‌که در جلسه شورای عالی امنیت ملی، او و حسن روحانی از مخالفان جنگ بودند گفت: افرادی که در آن جلسه حضور داشتند باید در این زمینه نظر بدهند اما در هر صورت امکان دارد مصوبه شورای عالی امنیت ملی برخلاف نظر دبیر شورا و حتی رئیس شورا یعنی شخص رئیس‌جمهور باشد.

همچنین حشمت‌ا... فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم گفت: براساس اطلاعات بنده در آن مقطع بخشی از مسئولان امنیتی، سیاسی و نظامی کشور خواستار جنگ بودند و حتی آرایش نیروهای ایران در مرز به عنوان آرایش پیکانی یا تهاجمی شکل گرفته بود.

وی افزود: در آن زمان و در عمل دنیا منتظر حمله ایران به افغانستان بود، در چنین شرایطی رهبری در دانشگاه تربیت مدرس تهران سخنرانی و رسما اعلام کردند به افغانستان حمله نظامی نخواهیم کرد. اما در عین حال وعده مجازات مسببین را دادند و این اتفاق شکل گرفت. این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: یکی از عقلانی‌ترین تصمیمات ایران بعد از جنگ تحمیلی مربوط به آن مقطع بود.

وی در عین حال گفت: من نشنیده‌ام که در آن مقطع مصوبه‌ای از سوی شورای عالی امنیت ملی برای حمله به افغانستان، صادر شده باشد.

هدفم تبیین تیزبینی‌های رهبری بود

سید حسین موسویان در گفت‌و‌گو با روزنامه جام‌جم در این باره گفت: اولین بار این موضوع را من در کتاب ایران و آمریکا مطرح کردم. هدف من تبیین تیزبینی‌های مقام رهبری بود. منتهی الان با مباحثی که مطرح شده، این موضوع دارد به یک دعوای سیاسی، جناحی و داخلی تبدیل می‌شود و من اساسا از ورود به آن پرهیز دارم و سعی می‌کنم فرای دعواهای جناحی، در سطح بین‌المللی از منافع کلان ملی دفاع‌کنم.

فتاح غلامی