مخدری پای بساط درس

بعد می‌کشانندت به پستوهای ترسناک حوالی بازار و از شیرمرغ تا جان آدمیزاد را تعارفت می‌کنند.‌ یا نه، بر همین خیابان، بی‌ترس، دارو می‌دهند دست مردمی که اغلب پا کج گذاشته و سرنخ‌ها را گرفته و رسیده‌اند به ناصرخسرو.

مرتضی کارت ویزیتش را لای دو انگشت جلو می‌آورد و خیره نگاه می‌کند. ژستش، ژست آدم‌های مهم است، مثل همه آدم‌های مهم، کارت ویزیت هم دارد. کارتش ساده است. یک شماره تلفن اعتباری و یک مرتضای فارسی زیر و بالایش یک مرتضای انگلیسی در پس‌زمینه‌ای آبی رنگ.

مرتضی همه چیز فروش است، ریتالین هم دارد. ورق20‌تایی‌اش را می‌دهد60 هزارتومان که می‌شود دانه‌ای 3000. چانه می‌زنیم، ازآن چانه‌های دانشجویی ولی مرتضی می‌گوید راه ندارد: «قبلا40 خرید بود و حالا شده 50» ؛ شاید تاثیر طغیان دلار باشد.

مرتضی می‌خواهدده هزار تومان روی یک ورق سود بگیرد. کوتاه هم نمی‌آید، دانه‌ای هم نمی‌فروشد و فقط می‌گوید چقدر می‌خواهی؛ دست و بالش در ریتالین حسابی باز است.

متیل فنیدات درخیابان ناصرخسرو تهران بازیچه آدم‌هایی مثل مرتضی است؛ مردانی با ادعاهای پوشالی ولی آنچنان مطمئن که وقتی تور پهن می‌کنند، کمتر وسوسه شده‌ای از چنگشان می‌گریزد.

ریتالین 64 سال قبل ساخته شد، قرصی که آن را برای درمان افسردگی و سندرم خستگی مزمن ساختند.

بعدها نیز دانشمندان پی بردند متیل فنیدات برای بیش فعالی کودکان مفید است. اما مافیای ریتالین که معلوم نیست از کجا و کی سربرآورد متیل فتیدات را داد دست آنها که می‌خواهند ره صدساله را یکشبه بروند و پله‌های موفقیت را ده تا یکی کنند.

این راحت طلب‌ها مشتری‌های مرتضایند، بیشترشان دانشجو، عده‌ای هم کسانی که شب کارند مثل راننده‌های جاده که باید ساعت‌ها زل بزنند به خط باریک و سیاه آسفالته و این روزها زن‌ها و دخترهایی که از ریتالین، لاغری می‌خواهند.

ریتالین با این که نام تجاری متیل‌فنیدات است چون راحت تر در دهان می‌چرخد اسم اصلی را زیر سایه‌اش برده، مرتضی هم ریتالین، ریتالین گویان برایش تبلیغ می‌کند، حتی تضمین می‌دهد بی‌خطر است.

دارو فروش‌های ناصرخسرو به ریتالین می‌گویند قرص دانشجویی، قرص شب امتحان، قرص لاغری و حتی قرص سرخوشی، اما پیدا کردن ریتالین واقعی خودش تبحر می‌خواهد.

صدای علی زیر وز وز گاز دادن‌های مکرر موتور‌سیکلتش از پشت تلفن سخت به گوش می‌رسد ولی وقتی60 هزارتومان برای یک ورق ریتالین را می‌شنود، پقی می‌زند زیرخنده و مسخره می‌کند که بازی‌ات داده‌اند. علی هر ورق را می‌فروشد صد‌هزارتومان. می‌گوید جنس کم شده و قیمت‌ها بالا کشیده، بعد هم اضافه می‌کند قرص‌های 60 هزار تومانی تقلبی است.

می‌گویند ریتالین‌های اصل که با همین نام فروخته می‌شوند سوئیسی‌اند و ریتالین‌های قلابی از پاکستان و افغانستان می‌آیند. این وسط متیل فنیدات‌های ساخت ایران هم لااقل در ناصرخسرو کمتر مشتری دارند. دارو فروش‌های همه چیز فروش این خیابان، اما همه مدعی‌اند جنس اصل دارند و هرکدام برای خراب کردن رقبا، جنس‌های دیگری را تقلبی می‌خوانند.

همه این داروفروش‌ها اما برای جلب بیشترین مشتری، شبکه توزیع مویرگی راه انداخته‌اند و قرص‌ها را با پیک به هرکجا که خریدار بخواهد می‌فرستند؛ علی حتی با همین موتورسیکلت پرسرو صدایش ریتالین‌ها را می‌رساند درِخانه مشتری‌‌ها.

این اعتیاد خاموش

سال92، 150 میلیون عدد قرص متیل فنیدات در ایران مصرف شد که پنج برابر بیشتر ازسال 89 وده برابر بیشتر از سال85 بود. آمار رسمی جدیدتری اما فعلا در دسترس نیست، ولی روند افزایشی مصرف قرص‌های ریتالین تقریبا مورد تائید همه است؛ قرص‌هایی که محمدرضا قدیرزاده، عضوگروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی گفته جایش را بیشتر میان دانشجویان بخصوص دانشجویان رشته پزشکی بازکرده است.

ریتالین روزهای اول مصرف عوارض منفی خود را بروز نمی‌دهد. این قرص که از گلوی آدم سالم پایین برود چشم‌هایش را باز نگه می‌دارد، تمرکزش را بیشترمی‌کند و مثل یک ربات که نه نیاز به آب دارد و نه غذا او را میخِ کاری می‌کند که میل دارد؛ دانشجوها به کتاب و رانندگان به راندن.

اما این باد زود فروکش می‌کند و این طراوت زود به پژمردگی می‌انجامد. شنیده‌ها حاکی است دربیمارستان لقمان‌الدوله که مختص مسمومیت‌هاست، مراجعات سرپایی به واسطه مصرف ریتالین بالاست، حتی سم شناسانی دراین بیمارستان هستند که مرگ براثر سوء‌مصرف ریتالین را به چشم دیده و گزارش کرده‌اند.

بااین که ثابت شده مصرف ریتالین بتدریج باعث سردرد، اختلالات گوارشی، پرخاشگری مزمن و تپش قلب می‌شود و با بالارفتن دوز مصرف، سردردهای شدید، اختلالات خواب، هذیان‌گویی، راه رفتن درخواب و حتی درمواردی شوک ناگهانی و مرگ عارض فرد می‌شود ولی مشتری‌های سوءمصرف این دارو همچنان پرتعدادند حتی با این که قدیرزاده از سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام می‌کند سوء ظن و پرخاشگری ناشی از مصرف خودسرانه ریتالین حتی باعث شده تا فرد مصرف‌کننده روی اعضای خانواده‌اش چاقو بکشد.

ریتالین با این همه عوارض اما بدنام نیست به این علت که مافیای فروش ریتالین اجازه بدنام شدنش را نداده،‌ حتی با این که اعتیادآور بودن این قرص اثبات شده است. البته در تماسی که ما با سامانه 1490 وزارت بهداشت برقرار کردیم کارشناس آن سوی خط تلفن، بی‌آن که تغییر لحن دهد و نسبت به عوارض مصرف خودسرانه ریتالین هشدار دهد خیالمان را جمع کرد که ریتالین جزو داروهای مخدر و محرک طبقه بندی نمی‌شود هرچند مصرف آن باعث به‌هم ریختگی مغزی و در نتیجه افزایش تمایل به مصرف موادمخدر می‌شود اما درکنار این راحت انگاری، آنهایی که نسبت به اعتیادآور بودن ریتالین باور دارند، از مواضعشان کوتاه نمی‌آیند مثل عضوگروه مطالعات اعتیاد مرکزتحقیقات سازمان پزشکی قانونی که می‌گوید ترکیبات این دارو اشتراکاتی با داروهای محرک همچون کوکائین، حشیش و اکستازی دارد و خلاصی از اعتیاد ناشی از آن کار آسانی نیست.

مرتضی خوش‌گفتار، کارشناس درمان اعتیاد نیز اصلا خودش دیده است که مصرف‌کنندگان ریتالین چطور سر از منجلاب اعتیاد در می‌آورند.

او از دوست صمیمی‌اش در دانشکده پزشکی می‌گوید که بعد از فارغ‌التحصیلی در آزمون‌های تخصص شرکت می‌کرد ولی موفق نمی‌شد تا این که با مصرف ریتالین و بالابردن تمرکزش در دوره تخصص پذیرفته شد و حالا پزشکی متخصص و معتاد است.

او برای بیماران چنین پزشکانی متاسف است و می‌گوید خاصیت ریتالین این است که اثر مثبتش زود محو می‌شود و جایش را به عوارض منفی همچون مختل شدن حافظه کوتاه‌مدت می‌دهد که به شکل‌گیری مشکلات رفتاری بویژه پرخاشگری منجر می‌شود.

او از بیمارش گفت که به مدد ریتالین وارد دانشگاه شده بود، ولی چون هیچ درسی را متوجه نمی‌شد، به شیشه روی آورد و ترک تحصیل کرد.

شیشه‌ای شدن و روی آوردن به آمفتامین‌ها روی دیگر مصرف خودسرانه ریتالین است،‌ دارویی که باعث ترشح دوپامین در بدن و ایجاد حس سرخوشی بی‌دلیل می‌شود که البته پایدار نیست و وقتی روی سیاه مصرف ریتالین نمایان شود حس‌های بد فقط با مصرف آمفتامین‌ها مهار می‌شود.

عرضه ولنگار ریتالین

مرتضی نم پس نمی‌دهد که ریتالین‌ها از کجا به دستش می‌رسند، علی هم دهانش قرص قرص است و از بیخ و بن خودش را به ندانستن می‌زند. مسئولان هم حتی نمی‌دانند یا نمی‌گویند ریتالین‌هایی که سر از بازار آزاد در می‌آورند از کجا نشت کرده‌اند.

رئیس مرکز تحقیقات پلیس مبارزه با مواد مخدر البته چندی قبل اعلام کرده بود که وضعیت کشفیات ریتالین هنوز نگران کننده نیست، اظهارنظری که ذهن‌ها را می‌برد سمت نشت‌های داخلی که مشهورترینش در مورد ورود متادون به بازار آزاد اتفاق افتاده است.

با این حال مهدی پیرصالحی، معاون دارویی سابق سازمان غذا و دارو و مدیرعامل فعلی شرکت داروپخش به ما می‌گوید که این نشت‌ها یا از طریق ورود قاچاقی داروست،‌ یا از طریق برخی داروخانه‌های خاص یا از مجرای نسخه‌های جعلی که تیم‌های حرفه‌ای جعل نسخه آنها را به ریتالین تبدیل می‌کنند.

البته مرتضی خوش‌گفتار تاکید دارد که نشت از طریق داروخانه‌ها اکنون بسیار بندرت اتفاق می‌افتد و اشاره او به دستورالعمل سال91 و بخشنامه سال93 دانشگاه‌های علوم پزشکی است که تحویل ریتالین به متقاضیان را چهار میخه کرده‌اند و گفته‌اند فقط نسخه‌های متخصصان اطفال، مغز و اعصاب و روانپزشکان و فقط در ازای تحویل شناسنامه و کارت ملی بیمار یا یکی از بستگان درجه اولش به دریافت ریتالین ختم خواهد شد.

به این ترتیب می‌توان عرضه ولنگار ریتالین در بازار سیاهی همچون ناصرخسرو را به نظارت‌های ضعیف در مبادی ورودی کشور و حیات آزادانه باندهای حرفه‌ای جعل نسخه نسبت داد که هنوز با وجود تهیه لیست سیاه جاعلان در سازمان غذا‌و‌دارو همچنان گستاخانه فعالیت می‌کنند.

علی در ترافیک ظهرگاهی تهران از روی موتور پر سرو صدایش وقتی اعتراض ما به صد هزارتومان برای یک ورق20 تایی ریتالین را می‌شنود، صدا نازک می‌کند و می‌گوید به خاطر ما که عزیزیم تا چند دقیقه دیگر هر چند ورق را که بخواهیم رایگان درِ خانه تحویلمان می‌دهد؛ او مجری یک شوی مسخره و چندش‌آور است که ناکارآمدی سیستم‌های نظارتی باعثش شده‌اند؛ آن هم دراین روزهای نزدیک به امتحانات پایان ترم دانشگاه‌ها و کنکور که خیلی‌ها له له ریتالین می‌زنند.

مریم خباز - روزنامه نگار