گردشگری اسلامی در ضیافت رمضان

سبک زندگی مردم در ایران اسلامی به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای مسلمان منطقه در ماه مبارک رمضان با تغییراتی اساسی مواجه می‌شود. تغییر ساعت کاری برخی ادارات و فروشگاه‌ها، پر رنگ شدن سنت صله‌رحم، داغ‌شدن بازار پخت آش و حلیم و فروش شیرینی ‌های مخصوص این ماه همچون زولبیا و بامیه و شلوغ شدن برخی نقاط شهر بعد از افطار از جمله آنهاست.

در حالی که تعداد مسافرت‌ها در ماه مبارک رمضان در ایران به حداقل خود می‌رسد و بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در خانه‌های خود بمانند و به روزه داری و راز و نیاز با خدا مشغول باشند، برخی کشورهای مسلمان همچون ترکیه و مالزی و مصر با برنامه‌ریزی در این عرصه، سفره‌های افطار خود را برای گردشگران مسلمان و حتی غیرمسلمانانی که دوست دارند آیین‌های رمضان را تجربه کنند، باز کرده‌اند.

اندونزی به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری حلال، برای ماه رمضان بسته‌های سفری تبلیغ می‌کند که حاوی وعده‌های سحری و افطاری، قرآن‌خوانی دسته‌جمعی، نماز جماعت و بازدید از اماکن مقدس در این کشور است.

دبی در تمامی طول سال یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری است، اما در ماه مبارک رمضان، این شهر جذاب‌تر از همیشه است، چراکه علاوه بر امکانات رفاهی گردشگری که در دبی ارائه می‌شود، گردشگران در ماه رمضان می‌توانند در رویدادهایی که دولت محلی سازماندهی کرده، شرکت کنند. این رویدادها با هدف آموزش و یادآوری معنا و اهمیت این ماه مقدس برای عموم مردم برگزار می‌شود.

برخی کشورها نیز اقدام به برگزاری جشنواره‌های رمضان کرده‌اند که از زمان افطار آغاز می‌شود و با پذیرایی از گردشگران با غذاهای ویژه رمضان و به راه انداختن جشنواره‌های متنوع از جمله جشنواره‌های خرید و سرگرمی تا هنگامه سحر ادامه می‌یابد.

مسئولان گردشگری کشورهای مسلمان و بویژه عربی از قدرت نمادسازی رمضان در جذب گردشگر غافل نشده‌اند، از این رو در بسیاری از تبلیغات‌های محیطی، تلویزیونی و حتی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌توان فانوس‌های رنگارنگ را مشاهده کرد که بعد از سال‌ها به نماد جشن رمضان این کشورها تبدیل شده‌اند و هر فرد با دیدن آن به طور ناخود آگاه عبارت «رمضان‌کریم» به ذهنش خطور می‌کند.

اما در ایران با وجود فراهم بودن زمینه لازم برای پذیرایی از گردشگران در ماه‌مضان، تنوع قومی و سنتی در برپایی ماه‌رمضان میان اقوام ایرانی و وجود اماکن مذهبی و زیارتی، تاکنون نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های موجود در این زمینه نهایت استفاده را ببریم.

نقاره‌زنی، نواختن سازهای کوبه‌ای، شب زنده‌داری در شب‌های قدر، سفره‌های نذری، برگزاری مراسم سحر و افطار از جمله آیین‌هایی هستند که همه ساله در ماه رمضان انجام می‌شوند و ظرفیت لازم را برای تبدیل شدن به یک جشنواره مردمی دارند.

ظرفیت‌ها بسیار، ضعف برنامه‌ریزی زیاد

یک کارشناس گردشگری در این باره به ایرنا می‌گوید: امروزه بسیاری از کشورهای مسلمان همچون مالزی، اندونزی، مصر و ترکیه برای پذیرا شدن گردشگران مسلمان در ماه مبارک رمضان، از ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی خاصی اتخاذ می‌کنند تا حداکثر جذب گردشگر را در این ماه داشته باشند، درحالی که در کشور ما با وجود جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، مذهبی و زیارتی به دلیل ضعف در برنامه‌ریزی و تبلیغات کم، گردشگری در ماه مبارک رمضان نمود کمتری داشته است.

سعید آشوری با بیان این که مردم ایران بیشتر در ماه رمضان سرگرم تلویزیون و برنامه‌های آن هستند، می‌افزاید: متولیان فرهنگی و گردشگری باید با ایجاد برنامه‌های جذاب، ارائه تسهیلات، برگزاری تورهای زیارتی ارزان قیمت و مسابقات مذهبی و تبلیغات گسترده برای توسعه گردشگری داخلی و خارجی در ماه رمضان برنامه‌ریزی کنند.

اقتصاد شب‌های رمضان

یکی از کارشناسان اقتصادی هم در این‌باره می‌گوید: با آغاز ماه مبارک رمضان بسیاری از رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها در طول روز بسته هستند و فقط تعداد اندکی از آنها که خارج از شهرها قرار دارند و مجوز لازم را از اداره اماکن عمومی اخذ کرده‌اند، می‌توانند فعالیت داشته باشند.

رضا شریفیان ادامه می‌دهد این شرایط برای آنها که روزه دار هستند و شئونات اسلامی را رعایت می‌کنند، عادی است؛ اما برای مسافران، گردشگران و افرادی که عذر شرعی دارند کمی سخت و شاید غیرقابل توجیه به نظر می‌رسد.

این کارشناس به شرایط فعالیت کسبه از افطار تا سحر هم اشاره و تصریح می‌کند: این مسأله می‌تواند در قالب اقتصاد شب مورد توجه قرار گیرد و با رفع موانع قانونی برای کسبه، زمینه حضور مردم در خیابان ها، رستوران‌ها و مراکز خرید و حتی مساجد از افطار تا سحر فراهم و شرایط برای جذب گردشگران هم فراهم شود.

به گفته شریفیان، شهرهای بزرگ گردشگرپذیر مانند تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و شهرهای گردشگرپذیر مذهبی مانند مشهد، قم و شهرهای شمالی و جنوبی کشور می‌توانند در اولویت باشند و درصورت برخورداری از استاندارهای لازم و ارائه خدماتی چون تنظیم قیمت بلیت هواپیما و قطارها، ارزان کردن قیمت تسهیلات گردشگری اعم از هتل‌ها و کالاها، تعریف بسته‌های گردشگری شامل بازدید از اماکن مذهبی، زیارتی، تاریخی و شهری در اجرای تورهای نیمروزه درون شهری یا سفرهای شبانه، اجرای تورهای مذهبی در سطح استان‌ها و برپایی جشنواره موسیقی سنتی می‌توانند زمینه‌های جذب ده‌ها هزار گردشگر داخلی و خارجی را فراهم کنند. البته برپایی نمایشگاه‌های میراث معنوی و جشنواره غذا، بازدید رایگان از موزه‌ها، دعوت به سفره‌های افطار در مساجد و برگزاری جشنواره‌های معنوی و پوشش اسلامی هم در این زمینه بی‌تاثیر نیست.