اغذیه ناقل بیماری وبا

طول دوره بیماری حدود هفت روز است و اگر فرد مبتلا درمان دارویی و مقادیر کافی آب و مایعات را دریافت کند، معمولا بهبود می‌یابد. اما اگر شخص بیمار به مدت طولانی آب و الکترولیت‌های بدن خود را از طریق اسهال از دست بدهد، خطر مرگ را به دنبال دارد.

طبق تخمین سازمان جهانی بهداشت، در سال 2012 میلادی حدود پنج میلیون نفر در جهان به بیماری وبا مبتلا شده‌اند که از این تعداد، تقریبا یکصد هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.

تقریبا 99 درصد موارد مرگ و میر ناشی از وبا مربوط به کشورهای آفریقایی و جنوب آسیاست. بیماری وبا ذاتا یک بیماری کشنده و مهلک نبوده و در کشورهای توسعه‌یافته وقوع مرگ ناشی از آن بسیار نادر است، اما در کشورهایی که زیرساخت‌های درمانی، بهداشتی، فرهنگی و آموزشی در سطح مطلوبی نیست، نرخ مرگ و میر به مراتب بیشتر است. کما این که متاسفانه طی حدود یک قرن گذشته همه‌گیری وبا در ایران منجر به مرگ هزاران نفر شده است.

یکی از موانع درمان کامل و بموقع بیماران، ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در برخی سویه‌های باکتریایی ویبریو کلراست. پدیده ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌ها، در جوامعی شایع‌تر است که تجویز خودسرانه و غیرضروری داروهای آنتی‌بیوتیک و همچنین مصرف غذاهای دارای مقادیر زیاد باقیمانده آنتی‌بیوتیک رواج دارد. در همین خصوص، نتایج یک پژوهش در استان تهران که سال 1389 منتشر شد، نشان داد بیش از 90 درصد سویه‌های باکتریایی عامل وبا به آنتی‌بیوتیک‌های نالیدیکسیک اسید، آموکسی‌سیلین و فورازولیدون مقاوم بودند. همچنین نتایج تحقیق مشابهی در استان البرز که سال 1394 انتشار یافت، حاکی از آن بود که سویه‌های باکتریایی عامل وبا به آنتی‌بیوتیک‌های داکسی‌سایکلین و تتراسایکلین مقاوم بودند.

محیط‌های آبی مهم‌ترین مخزن باکتری ویبریو کلرا بوده و این باکتری در آب‌های شور و رودخانه‌ها حضور دارد. نوشیدن آب غیربهداشتی و ناسالم یکی از طرق ابتلای انسان به وباست، بنابراین در صورت عدم اطمینان از سلامت آب مورد مصرف، باید آب قبل از نوشیدن جوشانده شود. همچنین میوه و سبزیجاتی که با آب آلوده شست‌وشو یا آبیاری می‌شود از دیگر مواد غذایی دخیل در بروز بیماری است بنابراین میوه و سبزیجات خام حتما باید با آب سالم و بهداشتی شسته شود. ماهیان صید شده از آب‌های آلوده، ناقل این باکتری بوده، پس مصرف ماهی و اغذیه دریایی به صورت خام یا نیم پخته می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به وبا شود.

باکتری ویبریو کلرا به حرارت حساس بوده و پختن کامل غذا یکی از راه‌های کنترل بیماری وباست. این باکتری به انجماد نسبتا مقاوم است و به همین دلیل یخ‌های تهیه شده از آب‌های آلوده به هیچ وجه ایمن نیستند؛ لذا اگر برای خنک نگهداشتن غذا در داخل جعبه سرد بویژه در حین مسافرت از یخ‌های فله‌ای عرضه شده در سطح شهر یا فروشگاه‌های بین راهی استفاده می‌شود، باید اکیدا دقت کرد مواد غذایی مستقیم با یخ تماس پیدا نکرده و حتما داخل ظرف یا پلاستیک محفوظ باشند.

دکتر بهادر حاجی محمدی

رئیس مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای دانشگاه علوم پزشکی
شهید صدوقی یزد