جولان بی‌شمار حفاران غیرمجاز در محوطه‌های باستانی خوزستان

«حفاران بخش خصوصی» لقب طنزی است که برخی خوزستانی‌ها به قاچاقچیان و حفاران تپه‌های باستانی داده‌اند. حالا بسیاری نگرانند که خوزستان به بهشت حفاران غیرمجاز تبدیل شود؛ حفارانی که گویا ابایی از فعالیت خود ندارند.

حفاری‌ها در منطقه شوش استان خوزستان بتازگی وارد فاز عجیبی شده است. براساس گزارش فعالان و دوستداران میراث فرهنگی، بخش عظیمی از زمین‌های روستای صالح مشحوت در این شهرستان چندی است با کاربری کشاورزی تصاحب شده و صاحبان (و به اصطلاح زارعان جدید) در حال حفاری‌های گسترده در این اراضی هستند. تصاویر رسیده به انجمن تاریانا نیز حکایت از حفاری آزادانه در این منطقه دارد. گزارش شده بیش از 35 هکتار از زمین‌های این منطقه ارزش میراثی دارد و حفاران روزانه و بدون واهمه در حال حفاری هستند. این حفاران حتی تصاویری از حضور خود را در منطقه نیز ثبت کرده‌اند.

تصاویر نشان‌دهنده حجم بالایی از حفره‌های ایجاد شده در منطقه است که گویا بسیاری از آنها شامل آثار و اشیای تاریخی نیز بوده‌اند.

با این حال هنوز هیچ گونه برخوردی با این اتفاق تلخ چه در سطح این شهرستان و چه سایر نقاط استان صورت نگرفته است. این نخستین‌بار نیست که با چنین حجمی از حفاری‌های غیرمجاز درخوزستان روبه رو می‌شویم؛ اتفاقی که بارها تکرار شده و همچنان ادامه دارد.

گستره وسیعی از محوطه باستانی مگرنات نیز در شوش مورد تجاوز و حفاری بی امان سودجویان و قاچاقچیان قرار گرفته است.

مشاهدات افراد مختلف بومی و غیربومی حکایت از وجود صدها حفاری غیرمجاز در این منطقه دارد که اتفاقا تعجب و حیرت بازدیدکنندگان این محوطه تاریخی را نیز برانگیخته است. همه این حفاری‌ها و تجاوزات درحالی صورت می‌گیرد که بسیاری از محوطه‌های باستانی شوش ثبت ملی شده و حفاری در آنها عملی مجرمانه به شمار می‌رود، با این حال این مناطق همچنان مورد هجوم سودجویان است و پایش و حفاظت از این محوطه‌های تاریخی با مشکلات اساسی دست و پنجه نرم می‌کند.

شوش با وجود گستردگی بی‌نظیرش فقط چهار نیروی یگان حفاظت دارد و امکانات این یگان برای حمل و نقل و جابه‌جایی اشیای مکشوفه بسیار اندک و نگران‌کننده است؛ وضعیتی که این سوال را سبب می‌شود که سرنوشت اشیای کشف شده در آن محوطه باستانی چه می‌شود؟ و بررسی کارشناسانه وسعت حفاری‌ها و تخریب‌های انجام شده چه سازوکاری دارد؟

یگان حفاظت میراث فرهنگی سال‌هاست با کم توجهی مواجه شده و نداشتن نیروی کافی و امکانات لازم باعث شده این یگان توانایی برخورد قاطع با حفاران غیرمجاز را نداشته باشد. از سوی دیگر قانون در برخورد با حفاران نیاز به بازنگری و تشدید مجازات‌ها دارد. حفارانی که نه تنها آثار تاریخی و ارزشمند کشور را به جهت سودجویی شخصی قاچاق می‌کنند که فعالیتشان در محوطه‌های تاریخی و باستانی نیز باعث برهم خوردن نظم و از بین رفتن ارزش پژوهشی این مناطق می‌شود.

مجتبی گهستونی - دبیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی تاریانا