ویترین بازیگران ایران

از این اثر ماندگار تلویزیونی، می‌توان به نوعی بانک بازیگران ایران یاد کرد؛ یکی از هنرمندی‌های زنده‌یاد حاتمی جمع کردن تقریبا جمیع بازیگران حرفه‌ای ایران در مجموعه هزاردستان بود. این کارگردان فقید حتی برای نقش‌های حاشیه‌ای هم به سراغ بازیگران توانمند رفت، انگار که بخواهد این مجموعه ماندگار به نوعی بانک و مرجع بازیگری ایران باشد. این کارگردان شهیر، در این مجموعه از جمعی از بهترین بازیگران تاریخ ایران همچون عزت‌ا... انتظامی، جمشید مشایخی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، داوود رشیدی، حسین گیل، زهرا حاتمی، شهلا میربختیار، پرویز پورحسینی، محمد مطیع، جهانگیر الماسی، سعید امیرسلیمانی، اصغر همت، اسماعیل محرابی، رضا عبدی، منوچهر آذری، افسر اسدی، محمود بصیری و... بهره برد و توانست با گرفتن بازی‌های خاص و ماندگار از هر یک از این بازیگران، یک اثر منحصر به فرد را برای تماشاگران تلویزیون تدارک ببیند.

حالا بازمانده‌های این کلکسیون بی‌نظیر از تعداد انگشتان دو دست فراتر نمی‌رود. مگر می‌شود شخصیت مفتش شش انگشتی را در این مجموعه از یاد برد که به عقیده زنده‌یاد حاتمی عصاره و ملغمه‌ای از آدم‌هایی نظیر آیرم، سرپاس مختاری، سرهنگ درگاهی، پاسبان عباس بختیاری و... بود. ایفاگر این نقش دشوار هم کسی نبود جز داوود رشیدی. بازی زنده یادان جعفر والی در نقش رئیس نظمیه، جمشید لایق در نقش جعفر قلی‌خان نشاط مامور سرشماری، رقیه چهره آزاد در نقش قدسی مستخدمه خان مظفر و عطاء‌ا... زاهد در نقش آقا سیدابراهیم روحانی هنوز هم در ذهن مخاطبان مانده است.

زنده‌یاد جهانگیر فروهر هم به زیبایی دو نقش را در تهران قدیم و جدید بازی کرد. او ایفاگر نقش کفیل شعبه تامینات در تهران قدیم و پیشخدمت مخصوص خان مظفر در تهران جدید بود. زنده‌یاد نعمت‌ا... گرجی شخصیت یک آژان را با ظرافت خلق کرد. زنده‌یاد محمد ورشوچی هم ایفاگر نقش آژان و مأمور راهنمایی و عبور و مرور بود.

زنده‌یاد سروش خلیلی هم ایفاگر دو کاراکتر در این مجموعه بود. او در تهران قدیم نقش متولی سقاخانه و در تهران جدید نقش قازاریان جواهرفروش ارمنی را ایفا کرد. زنده یاد منصور والامقام بسیار شیک و مجلسی نقش مدیر گراند هتل را خلق کرد. زنده‌یاد هوشنگ بهشتی در نقش جلال‌الملک، پدر همسر رضا خوشنویس و زنده یاد محمدتقی کهنمویی در نقش میرزا هدا درویش به نقش‌آفرینی پرداختند. زنده یاد فرهنگ مهرپرور که در جوانی درگذشت و همیشه به خوشرویی شهره بود در این مجموعه نقش دکتر خندان را به زیبایی ایفا کرد با همان ویژگی‌های رفتاری خاص خودش. زنده یاد حسین حاتمی هم ایفاگر نقش آرایشگر در تهران جدید بود. شادروان اکبر دودکار هم در این مجموعه نقش نسخه پیچ داروخانه را بازی کرد و زنده‌یاد سامی تحصنی در نقش مش موسی پیشکار شازده معیرالدوله حضور داشت. با وجود این‌که قصه این مجموعه مردانه بود، اما زنان هم جایگاه خودشان را داشتند. برای مثال، زنده‌یاد مهری ودادیان به زیبایی نقش همسر اسماعیل خان را بازی کرد. در مجموع زنده‌یاد حاتمی در نویسندگی و کارگردانی ویژگی‌ها و امضای خاص خودش را داشت. دیالوگ‌هایی که او می‌نوشت، آهنگین بود و به شعر می‌ماند.

سریال هزاردستان حاصل نگاه شاعرانه زنده‌یاد حاتمی به مقوله تاریخ بود و باید افسوس خورد که دیگر کارهای اینچنینی کمتر ساخته می‌شود.