اگر بخواهید در تهران ، این کلانشهر پر از برج ، ترافیک و آشفتگی ، روزی را به گردش بگذرانید و در این گردش تاریخ ، فرهنگ ، هنر و طبیعت را جستجو کنید، شاید هیچ کجا بهتر از مناطق شمالی آن نباشد
کد خبر: ۱۱۱۴۲۷
، منطقه ای که تا چندی پیشتر جدای از تهران فعلی ، ییلاقی برای دارالخلافه نشین های طهرانی بود. منطقه ای که به نام شمرون خوانده می شد و هنوز هم ساکنان امروزی آن ترجیح می دهند سکونتگاه خود را به همین نام بخوانند.
با پایتخت شدن تهران در زمان آغامحمدخان قاجار، دامنه های البرز که با اندکی فاصله در شمال این پایتخت تازه قرار داشت ، مورد توجه قرار گرفت و زمینهای آن هر کدام باغی شد برای ییلاق و تفرج تابستانی شاهان ، شاهزادگان و رجال سیاسی دربار قاجار تا از فرار گرمای سخت تابستان به خنکای این مناطق و باغهایش پناه آورند و شمیران منطقه ای شد بر بلندای تهران با باغهایی که هر کدام از اتفاق یا سرشناسی صاحب ملک برخود نامی گرفت و محله های تازه با نامهای تازه پدید آمدند ؛ اما با بزرگ شدن تهران ، تهران دیگر منطقه ای جدا نبود و این ابرشهر غول آسا شمیران را در خود گرفت تا باغهایش را کوچک کند و برجهای مدرن را در آن شکل دهد. با همه این گسترش و دگرگونی هنوز هم ییلاق دیروز، فرصتهایی برای گردشی استثنایی در خود دارد. حالا که خیابان ها افزون تر شده اند و با تکه کردن محله ها، مسافران تازه ای را به این منطقه کشانده اند، هنوز هم با شنیدن نامهایی که بر زبان شمیران نشینان جاری است می توان نشانه هایی از تاریخ شنید و اگر اهلش بود سفری با نامها در پیش گرفت و پیشینه آنها را از گذر غبار گرفته زمان بیرون کشید و به تماشای یادگارهای بازمانده تاریخی طبیعی آن نشست.
در گذشته های خیلی دور به منطقه ای که بعدها شمیران نامیده شد، قصران سفلی یا قصران جنوبی می گفتند. در کتاب تاریخ طبرستان و رویان و مازندران ظهیرالدین مرعشی که سال 881 قمری نوشته شده به نام دژ دربند شمیران برمی خوریم. احمد کسروی ، مورخ و لغت شناس برجسته ، می گوید ران به معنای جایگاه و سرزمین است و سمی یا شمی به معنای سرد است و از این رو شمیران به معنای جای سرد و سردسیر است. تقریبا همه محققان برجسته این گفته کسروی را که دلایل بسیاری در اثباتش مطرح کرده و بویژه در قیاس و مقابله با تهران به معنای گرم جای پذیرفته اند.

دهکده ای در دل کوهستان


اگر علاقه مند به طبیعت کوهستانی هستید می توانید از تجریش راه شمال را در پیش گیرید و به سمت دربند بروید. دربند دهکده ای بسیار قدیمی است که از شمال به کوههای توچال و ده پس قلعه متصل می شود. رودخانه پس قلعه از وسط دربند می گذرد. در شرق دربند، محله ای قدیمی به نام امامزاده قاسم قرار دارد که نام قدیم آن دیزج علیا به معنای دژبالا بوده است. در نقلها آمده است سر قاسم بن حسن بن زید بن حسن بن علی (ع) را در آنجا به خاک سپردند و به این نام مشهور شد.

قبرستان تاریخی


اما یکی از معروفترین اماکن امامزاده قاسم ، قبرستان ظهیرالدوله است که مدفن علی خان ظهیرالدوله ، داماد ناصرالدین شاه و وزیر تشریفات وی است. ظهیرالدوله مدتی حاکم تهران و موسس انجمن اخوت و از طرفداران مشروطه بوده است. پس از دفن ظهیرالدوله در آن ، به مقبره جمعی از هنرمندان و بزرگان علم و ادب تبدیل شد. ملک الشعرای بهار، رشید یاسمی ، رهی معیری ، ایرج میرزا، حبیب سماعی ، قمرالملوک وزیری ، درویش خان (موسیقیدان دوره قاجار)، فروغ فرخزاد و جمعی دیگر از هنرمندان در ظهیرالدوله مدفون هستند. در جنوب دربند منطقه سعدآباد واقع شده است. علی خان ، والی حکمران فارس در شمالی ترین نقطه سعدآباد خانه ای ییلاقی ساخته بود و بخشی از زمینهای آن متعلق به بانو عظمی ، خواهر ظل السلطان بوده است که ظاهرا شوهرش صارم الدوله آنها را مهریه او کرده بود.
حکومت ملی در عصر مشروطیت این زمینها را مصادره می کند.رضاخان سردار سپه پیش از شاه شدن ، این زمینها را می خرد و 18کاخ در طول حکومت پهلوی در آنها ساخته می شود. قدیمی ترین کاخ این مجموعه کاخ شهوند است که ساخت آن از سال 1301تا 1307خورشیدی به طول می انجامد.
وقتی زعفرانیه را در امتداد خیابان ولیعصر به پایان برسانید، بقایای قدیمی باغ فردوس در برابر شما قرار دارد. محمدشاه در راه تجریش قصری بنا می کند که از نام او محمدیه نام می گیرد و بعدها حسینعلی خان معیرالممالک نظام الملک از رجال سرشناس عهد قاجار عمارتی دو طبقه به سبک آن دوران که گوش فیل نامیده می شد بنا نهاد و آنجا را باغ فردوس نام گذاشت. عمارت باغ فردوس بعدها در زمان مظفرالدین شاه و پس از آن تغییرات بسیار کرد.
امروزه در عمارت قدیمی برجای مانده این باغ ، موزه سینمای ایران قرار دارد. اگر دوست دارید سفری با کاروان یکصد ساله سینمای ایران داشته باشید و فیلمهای قدیمی و آغازین این راه و هنرمندان به یادماندنی آن را به یاد آورید، می توانید پای به این باغ بگذارید.در امتداد خیابان ولیعصر به تجریش ، کمی این سوتر در منطقه مقصودبیک ، خانه قدیمی دکتر حسابی قرار دارد که به موزه این دانشمند فرزانه تبدیل شده است. حال اگر تجریش را به سمت شرق پیش بگیرید نامهای دیگری پیش رویتان قرار می گیرند. نخستین نام دزاشیب است که از دهکده های قدیمی شرق تجریش بوده و بسیاری از محلات دیگر را نیز در برمی گرفته است. نام آن را دزج سفلی و دزاشیب دانسته اند که دزج یا دیزج یا همان دژ نوعی قلعه بوده است.

پارک سنگی


منظریه ، باغاتی بوده که در شرق جماران واقع شده اند. زمینهای منظریه در قدیم به میرزا فتحعلی خان شیرازی ملقب به صاحب دیوان تعلق داشت. در زمان ناصرالدین شاه قرار بوده است که شاهراهی بزرگ از قریه منظریه شمیران به سمت سواحل دریای خزر کشیده شود که راه کلکچال بازمانده آن است. پس از سقوط حکومت قاجار باغ منظریه به دولت تعلق گرفت و سال 1312 خورشیدی برای فعالیت های ورزشی به انجمن ملی تربیت بدنی و پس از آن به وزارت آموزش و پرورش واگذار شد. از دیدنی های منظریه امروز پارک سنگی جمشیدیه است که علاقه مندان بسیاری را به طرف خود می کشاند. پس از مرگ محمدشاه قاجار در عمارت محمدیه ، فرزند تازه بر تخت نشسته اش یعنی ناصرالدین شاه ، آنجا را از مرگ پدر بدیمن می داند و به ییلاق نمی رود و دستور می دهد جایی تازه را برای قصری نوبیابند و نیزار روستای کرده وی مسطح می شود و قصر نیاوران شکل می گیرد. با ساخت قصر نیاوران بعضی رجال سیاسی قاجار نیز در اطراف باغ نیاوران باغهایی را می سازند. در جوار نیاوران ، کامران میرزانایب السلطنه باغی را می سازد که کامرانیه نام می گیرد. پس از فوت او دخترش برخی از زمینهای جنوبی کامرانیه را به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته و از تعلق این املاک به خانواده فرمانفرما نام باغ را فرمانیه می نهند. محله کاشانک ناصرالدین شاه در جنوب عمارت نیاوران در سال 1292زمینهای آنجا را به باغ تبدیل کرد و ساختمانی در آن برای یکی از همسران خود امینه اقدس که پس از ازدواج لقب اقدس الدوله گرفت ساخت و نام اقدسیه نیز به همین مناسبت بر این باغ گذاشته شد. در شمال باغ نیاوران محله کاشانک قرار دارد. ششدانگ کاشانک به فاطمه خانم ملقب به انیس الدوله از زنان سوگلی ناصرالدین شاه تعلق داشت. ذکر شده است که انیس الدوله حکمرانی کاشان را از ناصرالدین شاه خواسته و شاه هم این درخواست را پذیرفته بود. شاید هم شاه برای آن که دل همسر محبوبش را نشکسته باشد، حکمرانی همین قریه را به نام کاشان کوچک (کاشانک) به او بخشیده باشد.
امروز مجموعه کاخهای نیاوران یادگاری از گذشته های نیاوران است که می توانید در آن به تماشای کاخهای صاحبقرانیه ، نیاوران ، کوشک احمد شاهی ، موزه جهان نما بروید. در دوره پهلوی تعدادی از مزارع جنوب کاخ صاحبقرانیه به پارک نیاوران تبدیل می شود و بیمارستان مجاور آن به منطقه ای در دارآباد انتقال می یابد و فرهنگسرای نیاوران که قدیمی ترین فرهنگسرای ایران است به جای آن ساخته می شود.

طجردشت با 950 سال قدمت


آن گونه که ابوبکر راوندی در کتاب راحه الصدور نوشته است ، نام قدیم تجریش در 950 سال پیش طجردشت بوده است و می نویسد طغرل اول سلجوقی بر سر راه سفرش از تبریز به شهرری خون دماغ می شود، چون هوا بسیار گرم بوده پس به ده طجردشت از نظر خنکی هوا نزول فرمود ؛ اما خنکی هوا هم چاره ساز نمی شود و سلطان در تجریش درمی گذرد. تابوت طغرل را برای دفن به شهرری بردند و در آنجا به خاک سپردند که امروزه برج طغرل نام دارد ؛ همچنین روایت کرده اند که کریمخان زند هم که از فرط گرمای هوای تهران ناخوش احوال شده بود، به تجریش می رود که در مورد او، خنکی هوای تجریش کارساز شده و سلامتش را به دست می آورد. اما تجریش قدیم محدوده ای در سمت راست جاده شمیران روی تپه ای بعد از پل رومی بوده است و چون در زمینهای اطراف باغها سر و کله گرگ پیدا می شود، اهالی آنجا را رها کردند و به حوالی امامزاده صالح روی آوردند و تجریش فعلی را بنا کردند و به این ترتیب تجریش مجموعه باغات مختلفی را میان امامزاده صالح و الهیه در برمی گرفته و مرکز آن بازار بوده است.
تجریش در قدیم پلی آجری و باریک روی رودخانه دربند داشته که بعدها با گسترش این منطقه ، این پل خراب و میدان قدس فعلی بنا شد، هنوز هم نام میدان سرپل را می توانید از زبان رهگذران بسیاری در این منطقه بشنوید. علاقه مندان در این منطقه می توانند از بازار قدیم و تکیه آن دیدن کنند یا به دیدن بارگاه زیبای امامزاده صالح ع بروند.




رضا دبیری نژاد
newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها