موزه جدید نفت درکرمان

به گزارش جام‌جم، کرمان؛ کوشک و عمارت و ارگ و قلعه و باغ موزه کم ندارد. اصلا گرد تاریخ در خیابان‌ها، کوچه‌ها و هوای تفتیده اش پاشیده‌اند. همین عطر و بوی تاریخی هم آن را به نگین گردشگری کویر ایران تبدیل کرده است. این روزها اما دیار کریمان در حال جان بخشیدن به یکی دیگر از کوشک‌های تاریخی خویش است؛ عمارتی بنا شده در زریسف؛ خوش‌آب‌و‌هواترین محله کرمان و در انتهای کوه‌های پررمز و راز صاحب الزمان. همان جا که روزگاری شیوشگان نام داشت و اثر سنگی دست کند عظیمی با نام طاق علی را در دل خود جای داده و قبرستان اسرارآمیزش هنوز شب‌های دلهره آوری را رقم می‌زند.

اسرار وهم‌انگیزی که هنوز پرده از کنه حقیقت آنها کنار نرفته، اما عمارت باغ‌آقا که افتتاح شود و آغوشش را روی همگان باز کند، آن اسرار هم هویدا خواهد شد؛ اسراری که گفته می‌شود بخشی از سیاست انگلیسی‌ها برای دورنگه داشتن مردم از فعالیت‌های سری و نظامی‌شان بوده و سرنخ همه‌شان برمی‌گردد به درون عمارتی که روزگاری کنسولگری انگلیس در کرمان بوده و قبل‌تر، محل بیتوته آقاخان محلاتی و پیش از آن عمارت سیدابوالحسن خان بیگلربیگی، والی وقت کرمان در دوران زندیه.

عمارت باغ‌آقا

درواقع سند ساخت عمارت «باغ آقا» را هم به‌نام سیدابوالحسن خان زده‌اند. این بنا اما حدود 120 سال پیش و توسط ژنرال سایکس به نخستین کنسولگری انگلستان در ایران تغییر کاربری می‌دهد؛ مقری که می‌توانست بهترین پایگاه انگلیسی‌ها برای رصد و حمایت از مستعمره هند باشد. سال‌ها بعد و پس از تعطیلی کنسولگری انگلیس، مالکیت باغ و عمارت به شرکت نفت انگلیس و ایران و پس‌از ملی شدن صنعت نفت هم به شرکت ملی نفت رسید و پس از آن هم محل فعالیت شرکت پخش فرآورده‌های نفتی کرمان شد. تا مدتی هم از عمارت استفاده‌های مسکونی می‌شد و پس از آن بنا به حال خود رها شد و روبه تخریب تدریجی نهاد.

موزه‌ای جدید

از دو سال پیش و پس از آن‌که دفتر موزه‌های صنعت نفت وزارت نفت پاگرفت، بازسازی و احیای عمارت «باغ‌آقا» نیز به همت این بخش و با همکاری مالی شرکت ملی پخش کرمان آغاز شد تا یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های صنعت نفت کشور در فضایی تاریخی و دل‌انگیز شکل بگیرد؛ در عمارتی با مقرنس‌های چشم‌نواز، رواق‌ها و درب ‌و پنجره‌های چوبینی که به روی باغی دلگشا از درختان کاج و سرو و شمشاد و آواز بی‌امان پرندگان باز می‌شود.

آن‌طور که اکبر نعمت‌اللهی، مدیر طرح موزه‎های صنعت نفت به جام‌جم می‌گوید مرمت عمارت «باغ آقا» اکنون از پیشرفت 95درصدی برخوردار است و تا دو هفته دیگر آن بخش از مرمت که به پیمانکار سپرده شده بود، به پایان خواهد رسید.

مرمت که پایان یافت، تازه زمان طراحی فضای داخلی عمارت آغاز می‌شود تا شکل یک موزه بزرگ و زیبا را به خود گرفته و برای چیده شدن اشیا و اسناد تاریخی صنعت نفت آماده شود.

نعمت‌اللهی اضافه می‌کند که این مرحله هم در کنار آماده‌سازی فضای باغ و انتخاب و انتقال اشیا و اسناد صنعت نفت به موزه، زمان خواهد برد که البته تلاش می‌کنیم تا پایان سال این مرحله هم به اتمام رسد.

مدیر طرح موزه‎های صنعت نفت اظهار امیدواری می‌کند موزه اواخر امسال یا اوایل سال آینده به روی علاقه‌مندان باز شود.

ثبت ملی عمارت

عمارت «باغ آقا» با وجود ارزش و قدمت تاریخی‌اش، هنوز ثبت ملی نشده، اما مدیر طرح موزه‎های صنعت نفت می‌گوید که پرونده ثبت ملی آن را به همراه پرونده 20 اثر دیگر صنعت نفت به سازمان میراث فرهنگی فرستاده و وعده ثبت ملی آن را تا پایان سال هم گرفته‌اند.

نعمت‌اللهی با یادآوری این نکته که دفتر مدیریت موزه‌ها و اسناد صنعت نفت تاکنون 104 نقطه دیگر از بناهای مهم تاریخی صنعت نفت را به ثبت‌ ملی رسانده است، خاطرنشان می‌کند که علاوه بر موزه «باغ آقا»، موزه کارآموزان آبادان، موزه بنزین خانه دروازه دولت تهران، موزه مسجد سلیمان و سبزوار هم بزودی افتتاح خواهند شد.

وی در توضیح وضعیت آثار تاریخی که در اختیار شرکت نفت قرار دارد هم یادآور می‌شود که بسیاری از اشیای قدیمی صنعت نفت از بین رفته‌اند، اما تلاش می‌شود تا حدود 40ـ 30 هزار قلم شیء قدیمی که همگی متعلق به نسل اول صنعت نفت در کشور بوده‌اند، شناسایی و ثبت شود. ضمن این‌که 20‌ میلیون برگ سند تاریخی توسط اداره کل موزه‌های شرکت نفت جمع‌آوری شده و کار مرمت آنها هم در دستور کار است که در پایان بخشی از این اشیا و اسناد به موزه «باغ آقا» منتقل خواهد شد، تا این باغ‌عمارت به بزرگ‌ترین و مهم‌ترین موزه نفت شرق کشور تبدیل شود.

گردشگران بیشتر در کرمان

اما این‌که موزه نفتی «باغ آقا» چه تاثیری در گردشگری کرمان خواهد داشت، پرسشی است که محمود وفایی، مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان کرمان درباره‌اش سخن می‌گوید: «این باغ موزه به چند دلیل مهم و حائزاهمیت است و یک سروگردن بالاتر از دیگر عمارت‌های کرمان؛ اول جذابیت معماری خود بنا و دوم تاریخچه‌ای که پشت سر گذاشته که بخش عمده آن تاریخ و هویت سیاسی و نفتی خطه کرمان است و همین‌هاست که آن را به جاذبه بزرگ گردشگری کرمان مبدل خواهد کرد.»

وفایی به جام‌جم می‌گوید که امیدوار است در سال آینده شاهد افتتاح و بهره‌برداری از این موزه باشد تا پای گردشگران بیشتری به کرمان باز شود.

وی درخصوص نقش میراث کرمان در مرمت و بازسازی و بازگشایی این باغ موزه نفتی هم یادآور می‌شود از آنجا که مالکیت عمارت با شرکت نفت است، بازسازی و احیای آن هم توسط مدیریت موزه‌ها و اسناد نفت درحال انجام و روبه پایان است، گرچه از ابتدای کار مرمت، کارشناسان میراث فرهنگی کار نظارت بر بازسازی اصولی و فنی عمارت را تا به امروز برعهده داشته‌اند.

فاطمه مرادزاده