خوان کتاب گسترده شد

به گزارش جام‌جم، از دیروز تا پایان روز جمعه، هفته کتاب برپاست. محمد اللهیاری، معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد درباره برنامه‌های این هفته می‌گوید: روز 24 آبان ماه در تقویم رسمی کشور به عنوان روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» درج شده که نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه کتابداران است. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور موضوع 24 آبان را جزو فعالیت‌های محوری خود می‌داند و شاید از معدود دستگاه‌هایی در کشور باشد که از حدود دو ماه گذشته برنامه‌ریزی‌های منسجمی را برای گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» آغاز کرده تا ان‌شاءالله برنامه‌هایی که در این هفته اجرا می‌شود با محوریت خانواده، مورد استفاده عموم مردم قرار بگیرد.

اللهیاری با اشاره به شعار بیست و پنجمین دوره هفته کتاب با عنوان «آینده روشن با خانواده کتابخوان» می‌افزاید: باتوجه به این‌که خانواده محوری در حوزه کتابخوانی جزو حلقه‌های اصلی گفتمان کتابخوانی در نهاد است، خانواده‌محوری در ترویج کتابخوانی در شعار این دوره از هفته کتاب لحاظ شد.

3600 نشست کتابخوان در یک هفته

کتابخوان عنوان نشست‌هایی است که به‌منظور به اشتراک‌گذاری کتاب‌های خوانده‌شده و باهدف ترویج و تبلیغ مطالعه در قالب معرفی کتاب برگزار می‌شود. این جلسه در فضایی صمیمی تلاش می‌کند تجربیات مطالعاتی افراد کتابخوان را با دیگر علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی به اشتراک گذارد. این طرح در 27 خرداد 94 کلید خورده و نخستین نشست کتابخوان در کتابخانه مرکزی تهران برگزار شد.

افرادی که در این نشست‌ها به ارائه و معرفی کتاب‌ها می‌پردازند، همه اقشار جامعه اعم از کتابداران، نویسندگان، فعالان رسانه‌ای حوزه کتاب، اعضای کتابخانه‌های عمومی و دیگر علاقه‌مندان هستند. ایجاد عادت به مطالعه در اقشار مختلف جامعه، به اشتراک‌گذاری کتاب‌های خوانده‌شده، معرفی کتاب‌های مفید و کاربردی، آشنایی عموم مردم با شیوه‌های صحیح معرفی کتاب، رشد فرهنگ عمومی از طریق رشد کتابخوانی و نیازسنجی ذائقه مطالعاتی عموم مردم از اهداف برگزاری نشست‌های کتابخوان است.

با ذکر چنین مقدمه‌ای محمد اللهیاری حرف‌هایش را این‌طور پی‌ می‌گیرد: با توجه به این‌که نشست‌های کتابخوان با استقبال خوب عمومی، به یکی از فعالیت‌های ترویجی خوب و اثرگذار نهاد تبدیل شده، در طول این هفته جمعا 3666 نشست کتابخوان برگزار می‌شود که شامل 122 کتابخوان اختصاصی، 1830 کتابخوان کتابخانه‌ای و 1714 کتابخوان مدرسه‌ای است.

نشست کتابخوان چیست؟

نشست‌های به ‌اشتراک‌گذاری کتاب‌های خوانده‌شده یا همان کتابخوان، با نگاه رشد مطالعه در جامعه و به‌تبع آن رشد فرهنگ عمومی کشور، توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی شکل گرفت. دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در خصوص مفهوم این نامگذاری بیان کرد: کلمه «کتابخوان» در معنای نخست، اشاره به خواندن کتاب دارد و معنی دیگر آن، بهره‌مندی از خوان (سفره) گسترده کتاب و شرکت در این ضیافت آگاهی است.مختارپور با معرفی کتابداران به‌عنوان میزبانان اصلی این ضیافت آگاهی، در خصوص هدف از برگزاری این نشست‌ها گفت: «ترجیح نهاد کتابخانه‌های عمومی در طرح کتابخوان، رشد کتاب‌خوانی عمومی در جامعه است، که منجر به رشد فرهنگ عمومی خواهد شد. در این نشست‌ها اولویت با کتاب‌هایی است که برای عموم مردم قابل ‌درک باشد و طیف گسترده‌ای از مخاطبان را با مطالعه آشنا کند.» به ‌این ‌ترتیب نخستین سال از تولد کتابخوان، با برگزاری نشست‌هایی در چهار سطح عمومی، مدرسه‌ای، کودک و ویژه اقشار خاص، به ثبت 1245 نشست در کارنامه کتابخوان انجامید.

سال خواندن

نامگذاری سال 1395 به‌عنوان سال «خواندن» از سوی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به همت مضاعف و فعالیت بیش‌ازپیش این مجموعه برای تقویت فرهنگ مطالعه در کشور انجامید. علیرضا مختارپور در خصوص دلایل این نامگذاری اظهار کرد: «بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام‌شده، تمامی پژوهشگران و برنامه‌ریزان فرهنگی کشور به این مساله اذعان دارند که در حال حاضر کشور ما با کمبود منابع مطالعاتی، بویژه کتاب مواجه نیست؛ حتی به تعبیری می‌توان گفت مشکل عدم دسترسی به کتاب، وجود ندارد؛ البته تا سرانه‌های مطلوب کتاب، کتابخانه و مطالعه فاصله زیادی داریم، ‌اما با پیشرفت فناوری‌های جدید، امروز علاوه بر انواع کتابخانه‌ها، دسترسی به منابع از طریق تلفن‌های همراه نیز میسر است. بنابراین نمی‌توان گفت تنها مشکل، کمبود کتاب است؛ بلکه مشکل اصلی، کتاب نخواندن است؛ درواقع عموما کتابخوانی در کشور ما امری رایج و متداول نیست. فرهنگ کتابخوانی باید نهادینه شود، آن زمان است که همچون بسیاری از جوامع دنیا، مردم به‌جای اشتغال به بازی و پیامک‌های تفننی در اماکن عمومی، از هر زمانی برای مطالعه کتاب بهره می‌برند.»

به‌این‌ترتیب، ‌نشست‌های به اشتراک‌گذاری کتاب‌های خوانده‌شده با رویکردی نوین و پشتوانه‌ای قوی برای تحقق شعار سال، استمرار یافت. در سال 1395 رشد نشست‌های کتابخوان در سطوح اختصاصی، ویژه اقشار مختلف جامعه؛ تخصصی، ویژه اقشار تحصیلکرده با محوریت موضوعی خاص و نیز نشست‌های مدرسه‌ای موردتوجه قرار گرفت. در این راستا، نشست تخصصی شعر، به‌عنوان یکی از نشست‌های تخصصی کتابخوان و به پشتوانه غنای کشور در حوزه ادبیات منظوم، شکل گرفت. نخستین نشست از این مجموعه 25 فروردین‌، همزمان با روز بزرگداشت عطار نیشابوری برگزار شد. همچنین نشست‌های کتابخانه‌ای، با توجه به اهمیت کتابخانه به‌عنوان نقطه کانونی در فعالیت‌های نهاد، پا گرفت. شکل‌گیری طرح کتابخوان ماه و معرفی ماهانه چهار کتاب از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و نیز راه‌اندازی پویش کتابخوان مجازی با هدف معرفی کتاب در شبکه‌های اجتماعی، قالب‌های نوینی از کتابخوان در سال 1395 بود.

14136 کتابخوان کتابخانه‌ای

آمارها حکایت از آن دارد که از ابتدای سال 95 تا پایان دی‌ماه، ‌14 هزار و 136 نشست کتابخانه‌ای برگزار شده است که طی آن بیش از 79هزار نفر به ارائه کتاب پرداختند.

در ده ماه نخست سال 95، تعداد 56 نشست تخصصی برگزار و 271 نفر به ارائه کتاب پرداخته‌اند. حکمت و فلسفه اسلامی، مطالعات قرآن (قرآن‌پژوهی) و نهج‌البلاغه، مطالعات منطقه‌ای، مطالعات اقتصادی، مطالعات انقلاب اسلامی، مطالعات علم و فناوری، مطالعات زبان و ادبیات فارسی، مطالعات اخلاق و ... برخی از حوزه‌های موضوعی نشست‌های کتابخوان تخصصی بوده است. علاوه بر این، بخشی از نشست‌های کتابخوان به همت اداره‌کل پژوهش و نوآوری نهاد در تهران برگزار شد. پنج نشست دانشگاهی در تعامل با دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، شاهد، علامه طباطبایی و شهید بهشتی در موضوعات اطلاع درمانی، علم‌سنجی، مدیریت اطلاعات، ‌آرشیو، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی و 9 نشست تخصصی حاصل تلاش اداره کل پژوهش و نوآوری نهاد در سال 95 در حوزه برگزاری نشست‌های کتابخوان بوده است.

جالب است بدانید در نشست‌های برگزار شده طی شش ماه نخست سال 1396 تعداد 33 هزار و 407 نفر، متشکل از 22 هزار و 272 زن و 11 هزار 135 مرد به عنوان ارائه‌کننده شرکت کردند که از این میان دانش‌آموزان با 20 هزار و 677 نفر، زنان خانه‌دار 2686 نفر، دانشجویان 2145 نفر، کتابداران با 2060 نفر، کارمندان با 1391 نفر، معلمان با 726 نفر، اصناف با 259 نفر بیشترین فراوانی را در میان اقشار ارائه‌کننده داشته‌اند و 3463 نفر نیز در این دسته‌بندی به عنوان سایر اقشار شرکت‌کننده محاسبه شده‌اند. همچنین مقاطع متوسطه، ابتدایی و کارشناسی نیز به ترتیب بیشترین ارائه کنندگان در این نشست‌ها را به خود اختصاص داده‌اند که بر اساس آمار موجود در مقطع متوسطه 15 هزار و 373 نفر، در مقطع ابتدایی 9524 نفر، در مقطع کارشناسی 4792 نفر، در مقطع کارشناسی ارشد 1459 نفر، در مقطع دیپلم 1438 نفر، در مقطع کاردانی 730 نفر و در مقطع دکتری 91 نفر به عنوان ارائه‌کننده مشارکت داشته‌اند.

از میان 33 هزار و 407 کتاب معرفی‌شده در این بازه زمانی، بیش از 40 درصد آثار به موضوع ادبیات، 30 درصد آثار به موضوع دین، بیش از 7 درصد به موضوع تاریخ و بیش از 5 درصد به موضوع روان‌شناسی اختصاص داشته است. بررسی کتاب‌های پرتکرار در ارائه نشان می‌دهد که از میان 20 عنوان پرتکرار (تا صد بار معرفی) کلیه عناوین، مربوط به دو طرح ترویجی نهاد کتابخانه‌های عمومی با عناوین «جشنواره کتابخوانی رضوی» و «کتابخوان ماه» بوده‌اند و تنها کتاب «بغض در نواحی لبخند» در این فهرست در میان آثار معرفی شده در این دو طرح نبوده است.

بر این اساس آثاری چون «ماه غریب من»، «ده قصه از امام رضا(ع)»، «بانوی ملکوت»، امام رضا(ع) و زندگی، «چلچراغ شیراز»، مهارت‌های زندگی در سیره رضوی»، «لالو»، «تحصیلات با طعم شکلات»، «پایی که جا ماند»، «لالایی برای دختر مرده»، «سیری در نهج‌البلاغه»، «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، «آسمان چهارم»، «مسیح کردستان»، غنچه دلتنگ»، «باباگوریو»، «پوتین‌های مریم»، «تخم‌مرغ خال‌خالی»، «بغض در نواحی لبخند» و «تاریخ مستطاب آمریکا» به ترتیب آثاری بودند که از سوی ارائه‌کنندگان در این نشست‌ها بیش از صد مرتبه معرفی شده‌اند.

همچنین از میان نشست‌های کتابخوانِ برگزار شده در نیمه نخست سال جاری 16 نشست اختصاصی با محوریت شاعران، هنرمندان، اصحاب رسانه، پزشکان، خانواده شهدا، خبرنگاران، طلاب، طلاب بسیجی، نخبگان زن، نویسندگان، قضات و کارکنان دستگاه قضایی و مشاور بانوان مدیرکل استان و با مشارکت 83 نفر متشکل از 53 مرد و 30 زن به عنوان ارائه‌کننده برگزار شد که بر این اساس 64 درصد ارائه‌کنندگان از میان آقایان و 36 درصد آنها را بانوان تشکیل می‌دهند. 48 درصد ارائه‌کنندگان نشست‌های کتابخوان اختصاصی دارای مدرک کارشناسی ارشد، 30 درصد کارشناسی، 18 درصد دکتری و 4 درصد دارای مدرک دیپلم بوده‌اند و از میان 83 اثر معرفی شده، ادبیات با 47 درصد، علوم اجتماعی با 23 درصد، تاریخ با 11 درصد، دین با 8 درصد، روان‌شناسی با 5 درصدعلوم کاربردی و هنر با 2 درصد و کلیات با یک درصد به ترتیب بیشترین موضوعات آثار معرفی شده در نشست‌های کتابخوان اختصاصی بوده‌اند.