بحران یک درصدی‌های آمریکا

یک بعد مساله اقتصادی در نظام‌های سرمایه‌داری است و مساله دیگر که بسیار هم تشدید شده شکاف طبقاتی است. کتاب پی ک تی (PKT) نوشته یک استاد فرانسوی است که در دنیا هم بازتاب بسیاری داشته و در آن از عنوان سرمایه داری در قرن بیست و یکم استفاده کرده است. در واقع حرف این کتاب این است که نابرابری در آینده کمتر خواهد شد و به مرور با توسعه رشد این نابرابری از بین خواهد رفت. آمارهای 200 سال اخیر نشان می‌دهد این اتفاق نیفتاده و برعکس نابرابری تشدید شده و حتی بعد از بحران 2008 (بحران بانکی 2008) جنبش وال‌استریت اتفاق افتاد و شعار یک درصد نود و نود و نه درصد که شعار معروف آن دوران بود. به این صورت که یک درصد از جوامع آمریکا عملا کل ثروت را در اختیار دارند حتی اقتصاددان‌های بنام هم کتاب‌های مختلفی در این زمینه نوشتند و حرف آنها نیز همین است که تجمع ثروت در اقتصاد آمریکا خیلی زیاد شده است.

همیشه در هر جامعه‌ای وقتی نابرابری زیاد می‌شود و تشدید شکاف طبقاتی اتفاق می‌افتد حفظ نابرابری عفونت‌زاست و نارضایتی‌ها را تشدید می‌کند.

زبیگنیو برژینسکی در آخرین اثرش به زمینه عدم تحرک طبقاتی اشاره کرده است. به این معنا که اگر فرد در طبقه پایینی متولد شود تا پایان عمر نمی‌تواند طبقه خود را تغییر دهد و به طبقه متوسط یا مرفه برسد. یکی از بحران‌های اقتصادی آمریکا همین موضوع عدم تحرک طبقاتی است و ساختار اقتصاد آمریکا بر خلاف آن چیزی که عنوان می‌شود، در یک زمانی افراد می‌توانستد به طبقه دیگری تغییر جایگاه بدهند اما الان وضعیت به گونه‌ای شده که اگر فردی در طبقه‌ای متولد شود امکان ندارد بتواند به طبقه دیگری تغییر موقعیت بدهد لذا این دو معضل خیلی نارضایتی را زیاد می‌کند. به بیان بهتر ضریب جینی در جامعه آمریکا باعث نارضایتی‌های اجتماعی و حتی کشتار شده است. براساس آمارهای موجود در آمریکا ضریب جینی به بالای 42 یا 43 صدم رسیده و نا برابری از یک طرف بسیار افزایش پیدا کرده از طرف دیگر پدیده عدم تحرک طبقاتی هم ایجاد شده است. اکنون حدود 50 میلیون آمریکایی در خط فقر زندگی می‌کنند و از طرفی دیگر تشدید نابرابری در اقتصاد آمریکا نا رضایتی را بیشتر کرده و هر گونه نارضایتی و حس نارضایتی در جامعه همانطور که اشاره کردم عفونت‌زاست که اگر فردی طبقه فقیر متولد شده محکوم است تا پایان عمر در آن طبقه باقی بماند و امکان پیشرفت در آن وجود ندارد و آن حس ناامیدی و نارضایتی موجب خشونت می‌شود. یکی از ابعادی که در هر جامعه‌ای باعث خشونت می‌شود حس نابرابری و عدم پویایی طبقات آن جامعه است و اقتصاد آمریکا دو بحران دارد که آقای برژینسکی، تئوریسین معروف آمریکایی می‌گوید آفت جامعه یکی تحرک طبقاتی است و دیگری هم تشدید نابرابری که بسیاری از اقتصاد دانان آمریکا به آن اشاره کرده‌اند. این دو عامل موجب شده نارضایتی بیشتر شود و جنبش وال‌استریت که پلاکاردهایی در دست مردم بود که در آن نوشته بود طمع ممنوع دوباره به شکل دیگری نمایان شود. این نارضایتی‌ها و تجمع ثروت در یک طبقه خاصی از افراد جامعه آمریکا باعث شود طبقات دیگر در آینده دوباره اعتراضات خود را به اشکال دیگر بازگو کنند. یکی از دلایل نارضایتی می‌تواند خشونت‌هایی باشد که در هر جامعه‌ای ممکن است اتفاق بیفتد و در جامعه آمریکا هم به دلیل مسائلی بیشتر خودش را نشان می‌دهد و در آینده هم خودش را بیشتر نشان خواهد داد.

دکتر وحید شقاقی‌شهری - اقتصاددان