پرواز با همای عقل و عشق

همای طی سال‌ها فعالیت با طرح‌های نو سعی کرد در ارائه موسیقی‌اش تکرار نباشد، به طوری که زمانی با ارکستر بزرگ، زمانی دیگر با گروهی کاملا سنتی و در برهه‌ای دیگر با حضور هنرمندان غیرایرانی از جمله عالیم قاسم‌اف و ترکیب و تلفیق موسیقی ایرانی و آذربایجانی به روی صحنه رفته است.

او در روزهای گذشته و در طرحی دیگر، اپرا را به شیوه ایرانی به صحنه آورد؛‌ اپرایی از جنس همنشینی موسیقی بومی با موسیقی ایرانی و کلاسیک.

عاملی که باعث شد در چنین برهه زمانی به فکر اجرای چنین پروژه‌ای آن هم در قالب اپرایی بیفتید، چه بود؟

من همیشه دوست دارم کارهایی که انجام می‌دهم،‌ با کارهای قبلی‌ام متفاوت باشد و تکراری نباشد. با توجه به این‌که این روزها در ایران کارهای متفاوت در حال انجام است،‌ حس آدم برانگیخته می‌شود برای این‌که بتواند کارهای جدید انجام دهد.

سال‌ها بود دلم می‌خواست، این اپرای عشق و عقل و آدمی را در ایران روی صحنه بیاورم. از آنجا که قبلا آن را در اروپا اجرا کرده بودم، تلاش کردم به شکل کامل‌تر و کاملا ایرانیزه شده با توجه به مفاهیم ایرانی، آن را بنویسم و در ایران اجرا کنم .

من معتقدم، مردم این زمانه نیاز به شنیدن موسیقی کاملا متفاوت دارند و فکر می‌کنم،‌ این یکی از آن موسیقی‌هایی است که مردم از شنیدنش لذت خواهند برد.

در سال‌های اخیر اپرا به شکل واقعی‌اش هیچ‌گاه در ایران اجرا نشده و بسیاری از بزرگان موسیقی کلاسیک همیشه انتقاداتی را بر آن داشته‌اند. شما برای این اثر اپرایی چه تدابیری را در نظر گرفته‌اید که همه بخش‌های آوازی بدون مشکل و به صورت کامل اجرا شود؟

من شش سال وقت گذاشتم تا بتوانم این اپرا را به آن شکلی که می‌خواهم، اجرا کنم .در این اپرا صدای زن‌ها با لحاظ مسائل شرعی با هم ترکیب شده. درواقع، صدای عشق مادر، عشق جاودان و عشق آسمانی با عقل‌ها ترکیب شده و یک اثر خیلی متفاوت خلق کرده است .

چگونه از موسیقی کلاسیک در تلفیق موسیقی ایرانی برای این اثر بهره بردید؟

از آنجا که در مدت حضورم در ایتالیا درس‌های تاریخ اپرا را از بدو شکل‌گیری‌اش آموخته‌ام و تکنیک‌ها و نوشتن آن را یاد گرفته‌ام و همچنین در اپراهای متفاوت ایتالیایی حضور داشتم و نوع تکنیک‌هایشان را دیدم و آریاهای متفاوت اپرا را خواندم و با کارگردان‌های متفاوت مشورت کردم، تصمیم گرفتم این اپرا را با همان قواعد درست اپرا و ایتالیایی بنویسم که معنای واقعی اپرا داشته باشد. من در این اثر هم از سازهای ارکستراسیون کلاسیک و هم ایرانی استفاده کردم که کاملا یک اپرای ایرانی شود و شکل واقعی یک اپرا را داشته باشد.

از این اپرا به عنوان اپرای ایرانی یاد کردید. لطفا توضیح بفرمایید، اپرای ایرانی چه شاخصه‌هایی می‌تواند داشته باشد؟

از این اثر به عنوان اولین اپرای ایرانی یاد کردم، به این معنا که تا به حال اپرای واقعی با آن قواعد تکنیک نوشتاری اپرا از نظر حرکات و قواعد نوشتاری موسیقی در ایران اجرا نشده و آنهایی هم که تحت عنوان اپرا اجرا شده، ‌نمایش‌های عروسکی یا موزیکال بوده‌اند که قواعد نوشتاری اپرا در آنها رعایت نشده است.

من با توجه به آنچه از قواعد اپرا می‌دانم، این اثر را نوشتم و به خاطر همین اصرار دارم، عشق و عقل و آدمی، اولین اپرا به شکل واقعی است و آنهای دیگر نمایش‌های موزیکال یا نمایش‌های عروسکی موزیکال بودند که روی صحنه اجرا شده‌اند.

شما همیشه در آثارتان توجه خاصی به موسیقی نواحی داشته‌اید. آیا در این اپرا که عنوان ایرانی دارد، از موسیقی بومی استفاده کرده‌اید؟

بله، برای این‌که این اثر یک اپرای کاملا ایرانیزه شود، از موسیقی نواحی ایران هم استفاده و آنها را با موسیقی‌های متفاوت ترکیب کردم. از موسیقی لرستان، گیلان، خراسان، کردی و آذری بهره بردم تا موسیقی اقوام ایران هم همراه با ارکستر سمفونیک بزرگ در این اثر نقش کامل داشته باشد.

می‌توانیم بگوییم در این اپرا موسیقی کلاسیک، ایرانی و محلی با هم همنشینی دارند و ما نقش هر کدام را در جاهای مختلف این اثر می‌شنویم.

بله،‌ کاملا درست است. هر کدام از موسیقی‌ها به گونه‌ای با هم آمیخته شده‌اند که جزئی از هم شده و همدیگر را تکمیل می‌کنند.

تقابل 2 نیروی متفاوت

از گذشته علاقه شدیدی به ادبیات کهن ایران و زاویه دید هنرمندانمان به این دو سوژه عقل و عشق داشتم. به همین دلیل تصمیم گرفتم، متنی بنویسم که بتوانم این دو را در وجود انسان مورد بررسی قرار دهم و درواقع طرحی بنویسم که بیان کند، عشق انسان را به یک‌سو و عقل به یک سوی دیگر می‌کشاند و انسان برای انتخاب این دو دچار تردید است و در نهایت، آدمی تابع عشق است و عقل را زیر پا می‌گذارد.

بر این اساس،‌ طرح این پروژه شکل گرفت و تصمیم بر این شد که آن را به یک اپرا تبدیل و با چند صدای متفاوت در کنار خودم اجرا کنم.

اسم این اپرا را هم به خاطر این‌که تقابل دو نیروی عقل و عشق در آدم است، عشق و عقل و آدمی گذاشتم.

سحر طاعتی