مجازات جایگزین حبس در «محکومین»

قصه‌گویی به بهانه فرهنگ‌سازی

مجازات جایگزین حبس برای محکومان زیر دو سال، از سال 1392 به تصویب رسیده، اما به دلایل متعدد از جمله فراهم نبودن بسترهای فرهنگی، حتی قضات نیز کمتر از این قانون در صدور احکام بهره می‌گیرند.

بهروز مفید به عنوان تهیه‌کننده، چند سال پیش براساس یک تجربه شخصی با این قانون آشنا شد و تصمیم‌ گرفت سریالی درباره آن بسازد تا این‌که طرح سریال محکومین در دوره جدید معاونت سیما و مدیریت شبکه یک، در دستور کار این شبکه قرار گرفت.

مفید درباره این سریال به جام‌جم توضیح می‌دهد: افرادی هستند که به صورت غیرعمد مرتکب جرم شده‌اند و به‌ ذات بزهکار نیستند. قانون مجازات جایگزین حبس، این اجازه را به قضات می‌دهد که مجازات‌های دیگری به‌جز زندان برای این افراد در نظر بگیرند. در کشور ما بیش از 200 هزار زندانی وجود دارند که بخشی از آنها به حبس زیر دو سال محکوم شده‌اند. شاید اگر بستر فرهنگی برای پیاده کردن این قانون فراهم شود، قضات هم تمایل بیشتری به صدور چنین احکامی داشته باشند.

این تهیه‌کننده می‌افزاید: جرایم غیرعمد عمدتا در خانواده‌های آبرومند رخ می‌دهد و آنها را دچار بحران می‌کند. همچنین اجرای حکم زندان، هزینه‌هایی برای سازمان زندان‌ها و دولت به همراه دارد و همه اینها باعث می‌شود این قانون برای ساخت یک سریال تلویزیونی جذاب و مفید باشد. البته به لحاظ نمایشی نیز موضوعی تازه و متنوع است که قابلیت طرح داستان‌های موثر و دیدنی را دارد.

به گفته این تهیه‌کننده، سریال محکومین قصد دارد ضمن روایت قصه‌هایی که از واقعیت الهام گرفته شده‌اند، در این زمینه فرهنگ‌سازی کند.

یک مددکار و 30 پرونده

فیلمنامه سریال محکومین را طلا معتضدی، حسین قناعت، محمد عبدی و رسول نقوی در 30 قسمت نوشته‌اند.

براساس اظهارات مفید، از آنجا که در مجازات‌های جایگزین حبس، یک مددکار در کنار مجرمان قرار دارد، شخصیت اصلی سریال محکومین، مددکاری است که در هر قسمت درگیر یک پرونده و ماجراهای آن می‌شود.

مفید درباره فیلمنامه این سریال توضیح می‌دهد: محکومین یک سریال اپیزودیک است و مددکار اجتماعی، حلقه ارتباطی بین همه قسمت‌هاست. ساختار اپیزودیک شاید ارتباط قوی و درام پرکششی ایجاد نکند، اما این حسن را دارد که مخاطب از هر جای سریال به جمع تماشاگران اضافه شود و با از دست دادن یکی دو قسمت چیز زیادی را از دست ندهد. به گفته این تهیه‌کننده، در روند نگارش فیلمنامه، مشاوران و کارشناسانی در کنار گروه نویسندگان بوده‌اند و فیلمنامه سه‌مرتبه بازنویسی شده که هم درست و دقیق و هم از درام و کشش لازم برخوردار باشد.

مفید همچنین درباره انتخاب سیدجلال سیدحاتمی برای کارگردانی سریال محکومین می‌گوید: گسترش تولیدات تلویزیون و ساخت سریال‌های متنوع، فرصتی فراهم کرده که بتوان روی نیروی‌های جوان‌ و مستعد سرمایه‌گذاری کرد. آقای حاتمی در اولین فیلمش با نام «لاک قرمز» موفق عمل کرده است، ضمن این‌که فضای فیلمنامه محکومین به این فیلم شباهت‌هایی دارد.

بیش از صد بازیگر

براساس توضیحات تهیه‌کننده محکومین، در این سریال یک بازیگر محوری حضور دارد و حدود هفت بازیگر نقش‌های اصلی هر اپیزود را بازی می‌کنند.

مفید در این باره توضیح می‌دهد: در مجموع بین 30 تا 50 بازیگر، نقش‌های اصلی این سریال را طی 30 قسمت به‌عهده دارند و تا پایان کار در مجموع بین 140 تا 150 بازیگر با ما همراهی خواهند کرد.

به گفته این تهیه‌کننده، نقش مددکار سریال را لیلا زارع به‌عهده دارد و بجز او مسعود کرامتی، علی شادمان، حسین مهری، سولماز غنی، محمد حاتمی، علی انصاریان، فرشاد احمدزاده، حسین سلیمانی و مهدی صباغی از دیگر بازیگرانی هستند که تا اینجای سریال ایفای نقش کرده‌اند. در ادامه و به تناسب فیلمنامه بازیگران دیگری نیز به این گروه اضافه خواهند شد.

تصویربرداری سریال محکومین در خانه‌ای در خیابان شریعتی تهران آغاز شده و در مکان‌های متعددی از جمله دادگاه، زندان، رستوران، پارک و خانه برخی شخصیت‌ها ادامه خواهد داشت.

یک چالش شیرین

مدتی است حسین قناعت یکی از نویسندگان سریال که دانش‌آموخته رشته کارگردانی است برای تسریع در تولید، کارگردانی قسمت‌هایی از سریال را برعهده گرفته است.

براساس اظهارات مفید، قرار بود این سریال بهمن ماه آماده پخش باشد اما طبق برنامه‌ریزی‌ جدید باید دی‌ماه به شبکه یک تحویل شود. از همین‌رو 22 قسمت سریال را سیدحاتمی و 8 قسمت را حسین قناعت کارگردانی می‌کنند.

سیدجلال سیدحاتمی، سال‌هاست که به عنوان دستیار و برنامه‌ریز در تلویزیون فعالیت می‌کند. او با اشاره به این‌که در سریال «سرزمین کهن» همکار کمال تبریزی بوده، کارگردانی سریال محکومین را یک چالش شیرین توصیف می‌کند: در این سریال با یک قصه و تعدادی بازیگر طرف نیستم؛ هر قسمت از آن با جمعی از بازیگران ساخته می‌شود، لوکیشن‌ها متنوع و خاص است و با هر قصه، فضای کار هم تغییر می‌کند. از این بابت، کار سخت است اما من از انجامش لذت می‌برم.

سیدحاتمی درباره بخش شیرین و جذاب این سریال، توضیح می‌دهد: مسائل اجتماعی تم مورد علاقه من است. وقتی کارگردانی این سریال پیشنهاد شد، محتوای آن نظرم را جلب کرد و پذیرفتم.

این کارگردان درباره انتخاب لیلا زارع برای نقش محوری سریال گفت: براساس شناختی که از جنس بازی خانم زارع دارم، احساس می‌کنم ایشان بازیگر مناسبی برای این نقش باشد. خانم زارع بازی روان و واقع‌گرایانه‌ای ارائه می‌دهد که با جنس و ساختار سریال هماهنگ است.

به گفته این کارگردان، سریال محکومین نوعی روایت مستند از زندگی آدم‌ها و دردهای اجتماعی است که می‌کوشد آن را به زیبایی روایت کند. وی در این باره گفت: کار سختی داریم، اما هم من و هم آقای مفید امیدواریم با این سریال و البته با حمایت تلویزیون به نتیجه خوبی برسیم.

کارنامه پربار یک بازیگر کم‌کار

لیلا زارع تنها بازیگر محوری سریال «محکومین»، پیش از این فقط در دو سریال تلویزیونی بازی کرده است؛ «ارمغان تاریکی» به کارگردانی جلیل سامان و «سرزمین کهن» به کارگردانی کمال تبریزی که مراحل پس از تولید را پشت‌سر می‌گذارد و هنوز پخش نشده است.

زارع برای بازی در سریال ارمغان تاریکی جایزه نقش اول زن را از سومین جشنواره جام‌جم از آن خود کرده است و البته برای بازی در فیلم‌های سینمایی نیز جوایز متعددی برنده شده که از سیمرغ بلورین جشنواره فجر تا یوزپلنگ نقره‌ای لوکارنو در آنها دیده می‌شود. این بازیگر گزیده‌کار در انجام گفت‌وگوهای رسانه‌ای نیز همانند انتخاب نقش‌هایش معیارهای سرسختانه‌ای دارد و ترجیح می‌دهد زمانی درباره این سریال و نقش «هستی» به عنوان یک مددکار صحبت کند که به مختصات نقش و جایگاه و تعریف آن کاملا اشراف پیدا کرده و بخش قابل‌توجهی از آن را مقابل دوربین بازی کرده باشد.

آذر مهاجر