چرا برخی افراد هرچه می‌خورند چاق نمی‌شوند؟/لاغری با دمنوش پشتوانه علمی ندارد(+فرمول محاسبه وزن مناسب)

دکتر محمد هاشمی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت و گو با جام جم آنلاین بیان کرد: به افزایش انباشت چربی در بدن «چاقی» می گویند، روش های متعددی برای تخمین چربی بدن و توزیع آن وجود دارند که در میان آنها اندازه گیری ضخامت پوست، اندازه گیری چگالی بدن، استفاده از آب سنگین، اندازه گیری پتاسیوم بدن به کمک پتانسیل نشاندار، تعیین هدایت الکتریکی بدن، انتشار گازهای محلول در چربی، Absorptionmetry، سی تی اسکن و MRI روش های دقیقی هستند که می توان با استفاده از آن ها میزان چربی در بدن را اندازه گیری کرد، البته لازم به ذکر است مواد ذکر شده نیاز به برخی از تجهیزات تخصص دارد.

هاشمی متذکر شد: اما افراد اگر بخواهند میزان چربی بدن خود را تخمین بزند می توان با استفاده از فرمول «نمایه توده بدنی» این میزان را به سادگی محاسبه کند. این نمایه یک کسر است که در صورت آن وزن و در مخرج قد افراد به توان 2(بر حسب متر) محاسبه می شود.

حاصل این عدد اگر بین 18 تا 25 باشد نشان دهنده این است که فرد از وزن نرمال نسبت به قدش برخوردار است، حاصل بین 25 تا 30 نشاندهنده اضافه وزن، 30 تا 35 چاقی درجه 1 ،35 تا 40 چاقی درجه 2 و 40 به بالا چاقی مفرط به حساب می آید.

دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران یادآور شد: این معیار و مقیاس در اکثر موارد قابل استناد و قابل استفاده است اما برای برخی از گروه ها مانند خانم های باردار و ورزشکاران این فرمول پاسخگو نیست ولی برای اغلب افراد بالغ نیز مناسب است. برای کودکان و نوجوان باید از نمودارهای ویژه مخصوص نژاد آنها استفاده کرد، خوشبختانه در کشور ما بررسی های نژادی و اندازه های نرمال انجام شده است و متخصصین اطفال آن را در اختیار دارند.

وی در ادامه افزود: یک مطالعه جدید آماری در دانشگاه تهران صورت گرفته است که متاسفانه هنوز منتشر نشده و می توان گفت این آمار اعلام نشده به حقیقت بسیار نزدیک است و اما نکته ای که وجود دارد این است آمارها به شدت در حال افزایش هستند. اخیرا آماری مبنی بر این موضوع که 15درصد از مردم کشور درگیر چاقی هستند قابل درک نیست و به جرات می توان گفت این آمار بیشتر است.

به گفته این متخصص، اضافه وزن و چاقی در زنان شیوع بیشتری دارد. خانم های بالای 20 سال شهر تهران بالغ بر 75 درصد آنها مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند به عبارتی 3 نفر از هر 4 نفر(خانم) دارای وزن بالا و چاقی های درجه دار هستند.

هاشمی در رابطه با داروهای لاغرکننده به جام جم آنلاین گفت: مکانیزم پدیدآورنده چاقی تراز مثبت انرژی است، به نحوی که افراد انرژی مواد خوراکی و کالری بیش از نیاز بدن را مصرف می کنند و انباشت این کالری های اضافی بصورت چربی های اضافی منجربه چاقی می شوند، بنابراین برای اصلاح چاقی باید این تراز را منفی کرد بدین معنا که میزان کالری دریافتی در قبال آنچه که افراد مصرف می کنند کمتر شود. برای رسیدن به این هدف تنها یک روش علمی مورد تایید است و آن اصلاح شیوه زندگی و اصلاح الگوی تغذیه است. داروهایی که برای لاغری استفاده می شوند به جز چند مورد عمدتا داروهای غیر مجاز هستند، آنهایی هم که مجاز تلقی می شوند موارد مصرف خاص خود را دارند و به این مفهوم نیست که تمام افراد خودسرانه و با تشخیص خود آن را مصرف کند.

دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران در ادامه افزود: داروهای مجاز در وهله اول چندان کاهش وزن چشمگیری را به دنبال ندارند و طی مطالعات انجام شده در بهترین حالت 5 تا 10 درصد آن هم در چند ماه مصرف، کاهش وزن را به همراه دارد، اما داروهایی که از مراجعه غیرقانونی (فضای مجازی و ماهواره ها) تبلیغ می شوند مسلما غیر مجاز هستند. طی تحقیقی که در پژوهشکده علوم و غدد متابولیسم دانشگاه شهید بهشتی انجام شد 9 مورد از این موارد دارویی را بررسی کردند، از این 9مورد 6 مورد حاوی هورمون های تیروئیدی با دوز بالا بودند به عبارتی برای یک فرد مصرف کننده یک بیماری به نام پُرکاری تیروئید ایجاد می کردند که فرد با توجه به ابتلا به این بیماری دچار کاهش وزن می شد اما فرد نمی داند که این بیماری چه عارضه های جدی و برگشت ناپذیر دیگری را بهمراه دارد.

این متخصص هشدار داد: 3 مورد از آن داروهای بررسی شده نیز حاوی نوعی ماده مخدر بود از گروه آمفتامین ها بود و به اصطلاح دیگر به آن شیشه نیز می گویند. افراد در طی مصرف آنها دچار کاهش اشتها می شوند اما بدین شکل که در مقابل معتاد شدن، کاهش وزن را تجربه می کردند. واضح است مصرف این دسته از داروها سلامت افراد را به خطر می اندازد و عوارض جدی و طولانی مدتی را بهمراه دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ژنتیک در چاقی و لاغری افراد دخیل است یا خیر گفت: بله، به طور کل 2 عامل برای چاقی مطرح است یکی ژنتیک و دیگری محیط. عامل محیطی منظور همان میزان فعالیت ها و نوع تغذیه ماست. ژنتیک افراد بشر در طی سده های اخیر تفاوتی نکرده است اما با این حال در یکی دو دهه اخیر عامل بروز چاقی به شدت رو به افزایش است و تنها علت آن به عامل محیطی بر می گردد. عامل ژنتیک قابل کنترل نیست اما عوامل محیطی که نقش مهمی تری دارند نیز دست خود فرد است.

هاشمی در خصوص ارتباط چای و دمنوش ها با لاغری گفت: اکثر افرادی که می پندارند مصرف چای و انواع دمنوش ها باعث کاهش وزن می شود، باید بدانند این موضوع پشتوانه علمی ندارد و دمنوش و چای که مخصوص لاغری باشد وجود ندارد. البته بعضی از خوراکی ها می توانند منجربه کاهش اشتها شوند اما اساسا کاهش وزنی که در طی کم خوری و غیر منطقی حاصل شده است کاهش وزن پایداری نیست و افراد باید یک رژیم غذایی مناسب و سرشار از تنوع خوراکی داشته باشند.

این متخصص تصریح کرد: چاقی یک بیماری محسوب می شود و به خودی خود می تواند زمینه ساز بیماری های جدی تر دیگری نظیر دیابت، فشارخون، بیماری های قلبی، سکته های مغزی و حتی برخی از سرطان ها شود لذا چاقی را باید درمان کرد و درمان در حیطه اقدامات پزشک است. لذا توصیه اکید می شود افراد برای درمان چاقی سرخود اقدام به کاری نکنند.

وی در پاسخ به این سوال که چرا برخی افراد هرچه می خورند چاق نمی شوند گفت: این موضوع به ژنتیک، وضعیت سن و سال، سطح متابولیسم و سوخت و ساز بدن افراد مرتبط است. برخی افراد در سنین پایین تر به دلیل سوخت و ساز بالایی که دارند و با مصرف مقادیر بیشتری از خوراکی هم اضافه وزن پیدا نمی کنند اما همین دسته از افراد با افزایش سن و کاهش سطح فعالیت بدنی آن زمان است که درگیر چاقی نیز می شوند. اما گروه دیگری هستند که به دلیل ساختار ژنتیکی سوخت و ساز بالاتری دارند و اضافه وزن و چاقی را هیچ گاه تجربه نمی کنند، مطالعات نشان داده است این افراد اگر الگوی تغذیه شان را رعایت نکنند و به بیماری های قلبی مبتلا شوند وضعیتشان نسبت به گروه های دیگر وضعیت نامناسب تری خواهند داشت.

دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران توصیه کرد: افراد به هیچ عنوان خودسرانه از داروهای لاغری استفاده نکنند و فقط در صورت صلاحدید پزشک تجویز و حتما از داروخانه تهیه شود. افراد بدانند تنها مرجعی که اجازه قانونی عرضه دارو را دارد داروخانه است. داروهایی که برچسب درستی ندارند، داروهایی که دست ساز هستند، داروهای گیاهی و داروهایی که خارج از داروخانه به فروش می رسد قابل تایید و اعتماد نیستند. همچنین افرادی که تصمیم به گرفتن رژیم غذایی دارند دقت داشته باشند باید از برنامه غذایی پیروی کنند که دارای تنوع غذایی باشد به عبارتی دیگر تمامی گروه های غذایی و ویتامین ها را دارا باشد.

وی در پایان گفت: افراد دقت کنند تک خوری اقدام مناسبی برای لاغری نیست در ابتدا ممکن است کمی وزن کم کنند اما این کاهش وزن پایدار نیست و سوء تغذیه و افزایش وزن شدیدی را در گذر زمان تجربه خواهند کرد.

بیتا نوروزی- خبرنگار جام جم آنلاین