ربع قرن بدون دکتر حسابی

پدرش سیدعباس معزالسلطنه و مادرش گوهرشاد حسابی هر دو اهل تفرش و از سادات تفرش بودند. او چهار سال نخست کودکی را در تهران سپری کرد، اما بعد از آن و از هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگدستی و مرارت‌های دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرامی‌گرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست و بر بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم‌مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب بخوبی آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. همچنین در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بیروت.

شروع تحصیلات متوسطه او همزمان با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی‌زبان بیروت بود. از این رو به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیل ادامه داد. در 17 سالگی لیسانس ادبیات و در 19 سالگی لیسانس زیست‌شناسی را گرفت. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‌التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه‌کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره‌شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.

دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال 1296/ 1927 در 25سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارائه رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت کرد.

این فیزیکدان نامدار ایرانی، با وجود امکان ادامه کار و تحقیقات در خارج از کشور، در همان ایام جوانی به کشور بازگشت و به پایه‌گذاری علوم نوین و تأسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران و همین‌طور نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه‌اندازی و پایه‌گذاری فیزیک و مهندسی نوین در کشور پرداخت.

دکتر محمود حسابی، سناتور انتصابی شهر تهران در سه دوره اول مجلس سنای ایران بود و در کابینه دکتر محمد مصدق نیز وزارت آموزش و پرورش را در سال‌های 1330 تا 1331 عهده‌دار بود. او سرانجام دوازدهم شهریور 1371 در اثر بیماری قلبی در بیمارستان قلب دانشگاه ژنو دار فانی را وداع گفت. روحش شاد و راهش پر رهرو باد.