زخم صنعت نشر، جراحی می‌خواهد

به گزارش جام‌جم، 19 اردیبهشت و در هفتمین روز برپایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود که تفاهم‌نامه‌ای میان معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بانک شهر برای اختصاص تسهیلات به کتابفروشی‌های شهرستانی به امضا رسید و از آن روز از این طرح خبری نشد.

اما اکنون پس از چند ماه سکوت، خبر می‌رسد که براساس همان تفاهم‌نامه که سرانجام اجرایی شد، قرار است وام با بهره 14 درصد به کتابفروشان جدیدالتاسیس شهرستان‌ها تعلق بگیرد که از این میزان 8 درصد را کتابفروش متقاضی پرداخت و 6 درصد دیگر را موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی پرداخت می‌کند.

نوع تسهیلات اعطایی مشارکت مدنی قابل تبدیل شدن به فروش اقساطی خواهد بود. دوره بازپرداخت حداکثر 48 ماهه و وثیقه ارائه شده از سوی متقاضی طبق بخشنامه سیاست‌ها و خط‌مشی اعتباری به بانک ارائه می‌شود.

انتقاد از سیاست‌های دوگانه وزارت ارشاد

البته برخی منتقدان می‌گویند سیاست‌های وزارت ارشاد دوگانه است. از طرفی با برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب، باعث لطمه به کتابفروشی‌های شهرستانی می‌شود و از طرفی با پرداخت وام به آنها، می‌خواهد آنها را سرپا نگه دارد.

امیر مسعود شهرام نیا، مدیر موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی که برگزارکننده نمایشگاه‌های کتاب استانی است، در این زمینه توضیح داد: این تصور که نمایشگاه‌های استانی به کتابفروشان شهرستانی لطمه می‌زند، درست نیست. مدتی است که همزمان با نمایشگاه‌های استانی کتاب، کارت‌های کتاب در کتابفروشی‌ها هم فعال است. ضمن این‌که ما اکنون به خود ناشران توصیه کردیم نمایندگی ناشران پرفروش در حوزه‌های آموزشی و دانشگاهی را به کتابفروشان شهرستانی بدهند. از طرفی گاهی طی این تعاملات راحت‌تر به آنها غرفه می‌دهیم. در نتیجه این مشکلات تا حدی برطرف شده و مشکلات آنها کمتر شده است. سعی کردیم طی این مدت انتقادات را رفع و به شکلی مشکلات را برطرف کنیم.

خبر اعطای تسهیلات به کتابفروشان شهرستانی خوشحال‌کننده است، چرا که می‌تواند اوضاع نابسامان کتابفروشی‌های شهرستانی را تا حدی بهتر کند.

پی‌بردن به ضعف‌های سیاست‌های حمایتی

همایون امیرزاده مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد نیز با ارائه توضیحاتی به فارس گفت: ایده احیای مجدد تسهیلات به منظور تقویت نشر از سه سال قبل مطرح شد. در این مدت ما با چند بانک وارد همکاری شدیم، اما پس از این‌که با بانک شهر وارد تعامل شدیم احساس کردیم که این بانک از دیگر مجموعه‌ها به ما نزدیک‌تر است.

او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به مشکلاتی که در حوزه نشر به خاطر ارائه یارانه به وجود آمده است، گفت: وقتی یارانه‌های نشر از مصرف‌کننده به تولیدکننده تغییر جهت پیدا کرد برنامه ارائه تسهیلات به ناشران کلا حذف شد. در ادامه شرایط تغییر کرد و به شکل بن‌های کاغذی و الکترونیکی درآمد. اما سال به سال که از این روند می‌گذرد ما به ضعف‌های این فرآیند بیشتر پی می‌بریم. در صورتی که ما باید اندوخته‌های اصلی را به سمت زیرساخت‌های نشر کشور هدایت کنیم.

او در ادامه درباره این تفاهم‌نامه نیز گفت: این تسهیلات با 8 درصد سود در اختیار ناشران قرار می‌گیرد. در مرحله اول معاونت فرهنگی ده میلیارد و بانک شهر نیز ده میلیارد تومان برای این تسهیلات اختصاص داده‌اند.

امیرزاده افزود: بخشی از این تسهیلات برای تاسیس و راه‌اندازی کتابفروشی‌ها اختصاص پیدا می‌کند که شیوه‌نامه چگونگی آن نیز تدوین شده است. گونه دیگر این تسهیلات برای بازسازی و توسعه کتابفروشی‌ها در نظر گرفته شده است. شرایط لازم برای دریافت تسهیلات در آیین‌نامه‌های تدوین‌شده مشخص شده و کتابفروشان باید برای دریافت این تسهیلات تعهدنامه محضری بدهند که وام را در همین زمینه صرف کنند.

نادر قدیانی، مدیر انتشارات قدیانی و از ناشران پیشکسوت در این باره به خبرنگار ما گفت: در دهه 70 با دو بانک قرارداد بسته شد که وام و تسهیلات به ناشران تعلق بگیرد و بهره آن به این شکل بود که 10 درصد را ناشران می پرداختند و بقیه بهره بانکی را (8-9 درصد) ناشران. به این طریق خیلی از ناشران دارای ساختمان شدند.

او افزود: حالا بعد از دو دهه اگر باز هم این طرح اجرا شود می تواند صنعت نشر و وضعیت کتابفروشی‌ها را بهبود ببخشد. باید این طرح با مدیریت درست پیش برده شود تا کتابفروشان آن را در جهت توسعه فعالیت‌های صنعت نشر و کتاب به کار بگیرند.

این ناشر پیشکسوت همچنین اظهار کرد: کتابفروشی به آن معنا که در کشور داشته باشیم، بسیار محدود است. بسیاری از کتابفروشی‌ها لوازم‌التحریر فروشی شده‌اند. البته لوازم‌التحریر فروش بودن لزوما چیز بدی نیست. صحبت سر این است که ما می‌خواهیم کتابفروشی‌ها را در شهرستان‌ها تقویت کنیم و این نیاز به حمایت‌هایی از این دست دارد.

کمک به شبکه توزیع

محمدرضا توکل صدیق، نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز به جام‌جم گفت: این توافقی میان بانک و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد است. این اعتبارات در کمیته‌ای در معاونت فرهنگی تصویب می‌شود که به چه کسی تعلق بگیرد و به چه کسی نگیرد. صحبت بر سر حمایت از کتابفروشی‌های شهرستان‌هاست. چون خیلی از آنها در مضیقه هستند و به دلیل مشکلات اقتصادی طی این سال‌ها ناتوان شدند یا جمع کرده‌اند یا در عمل تغییر کاربری داده‌اند. این حمایت باعث تقویت اینها می‌شود.

او درباره این که چرا این طرح شامل حال کتابفروشان تهرانی نمی‌شود، گفت: اگر این طرح بخواهد در تهران اجرا شود، آنقدر در تهران ظرفیت برای جذب این وام وجود دارد که عملا چیزی به کتابفروشی‌های شهرستانی نمی‌رسد و آنها بی‌نصیب می‌مانند.

توکل صدیق اضافه کرد: این اولویتی که به کتابفروشان شهرستانی داده شده درست است. هر چند من نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هستم، اما ما در اتحادیه فکر می‌کنیم موضوع کتاب و صنعت نشر، یک موضوع ملی است و اگر قرار باشد در شهرستان‌ها شبکه توزیع درست نداشته باشیم، ناشران تهرانی بیش از همه متضرر می‌شوند. درست است که بیش از 70 درصد ناشران فعال در تهران هستند، اما همه کتاب‌های این ناشران در تهران توزیع نمی‌شود، بلکه در کل کشور توزیع می‌شود. پس شبکه توزیع در کل کشور باید فعال شود. از طرفی شاید برای کتابفروشان تهرانی ظرفیت‌ها و شرایط اقتصادی برای سرمایه‌گذاری بیشتر فراهم باشد، اما در شهرستان‌ها کتابفروشان بسیار ضعیف هستند و به حمایت بیشتری نیاز دارند.

اما آیا شرایط تسهیلات جدید می‌تواند کیمیایی برای صنعت زنگارخورده نشر باشد؟ و آیا شرایط وام های جدید می‌تواند با استقبال ناشران مواجه شود؟ امیرمسعود شهرام‌نیا، رئیس موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران در این باره به خبرنگار ما گفت: براساس این تفاهم‌نامه کف بهره تسهیلات 14 درصد است و قرار بر این است که 8 درصد سود وام را متقاضی و 6 درصد را کتابفروش پرداخت کند. ضمن این که شش ماه هم تنفس درنظر گرفته شده که وقتی کتابفروش وام را گرفت، تا شش ماه پرداخت اقساط ندارد و بعد از آن روند بازپرداخت آغاز می‌شود.

او با تاکید بر این که این وام برای تاسیس یا توسعه کتابفروشی‌های شهرستان‌هاست و به کتابفروشی‌های تهران تعلق نمی‌گیرد، درباره مبلغ وام گفت: سقف وام‌ها 300 میلیون و حتی در مواقع خاص به 500 میلیون تومان هم می‌رسد. کف وام هم 20 میلیون تومان است.

طرحی دیگر، پادزهری دیگر

چند روز قبل در گزارشی در همین صفحه پیرامون طرح تابستانه کتاب نوشتیم که در شرایط موجود، گرچه اجرای چنین طرح هایی می تواند به عنوان مسکن مقطعی و پادزهر موثر واقع شود، اما علاج کار، بسیار ریشه ای تر است. طرح اعطای تسهیلات کتاب نیز اگرچه طرح خوبی است، اما باز هم به نوعی مسکن است و در شرایط موجود تنها می تواند کتابفروشان نحیف شهرستانی را سرپا نگه دارد. زخم صنعت نشر، نیاز به جراحی دارد، نه چسب زخم.

سجاد روشنی