فاویسم؛ بیماری باقلایی

یکی از بیماری‌هایی که در فصل تابستان، عوارض خود را بیش از سایر فصول نشان می‌دهد، بیماری فاویسم است. فاویسم برگرفته از واژه ایتالیایی FAVA به معنای باقلاست. این بیماری در افراد حساس به باقلا یا گرده آن ایجاد می‌شود و با پارگی گلبول‌های قرمز خون همراه است.

فاویسم در اصل یک بیماری ارثی خونی است که به علت کمبود یکی از آنزیم‌های گلبول قرمز ایجاد می‌شود . این بیماری وابسته به جنس مذکر است و در پسر‌ها بیشتر دیده می‌شود.

بیمار در حالت عادی طبیعی است و هیچ‌گونه علامتی ندارد، مگر این که با اکسیدان‌های خوراکی یا استنشاقی مانند باقلا یا بعضی داروها تماس پیدا کند که در این صورت، دچار علائم حاد بیماری می‌شود .

همان‌گونه که ذکر شد، افراد با کمبود آنزیم در حالت عادی هیچ‌گونه علامتی ندارند و پس از مواجهه با اکسیدان دچار علائمی مانند سردرد، تهوع، استفراغ، رنگ پریدگی، بی‌حالی، افزایش ضربان قلب و افزایش تعداد تنفس می‌شوند.

از سایر علائم بیماری می‌توان به زردی پوست و مخاط (یرقان) و تغییر رنگ ادرار (به صورت پررنگ و رنگ چای) اشاره کرد. این بیماری یک ناخوشی بالقوه خطرناک است، به طوری که در موارد پیشرفته آن کاهش سطح هوشیاری و افت فشار خون اتفاق می‌افتد‌. افراد مبتلا در حالت عادی بدون علامت هستند و چنانچه با اکسیدان مواجهه پیدا نکنند، ممکن است تا پایان عمر بدون علامت و ناشناخته باقی بمانند، ولی در صورت مواجهه با مواد اکسیدان و ایجاد همولیز (از بین رفتن خون) ممکن است عوارض خطرناکی برای بیمار پیش آید .

علاوه بر باقلا، برخی داروها مانند آسپیرین با دوز بالا، ویتامین C و ویتامین K، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند کلرآمفنیکل،کوتریموکسازول، سولفاستامید، نالیدیکسیک اسید، نیتروفورانتوئین، فورازولیدون، ایزونیازید، داروهای ضد مالاریا مانند کلروکین و پریماکین، داروهایی مانند فنی توئین، دیفن هیدرامین، دوپامین و گاهی استامینوفن و برخی عوامل عفونی می‌توانند موجب تخریب گلبول‌های قرمز در افراد فاویسمی شوند.

مواجهه فرد مبتلا با مایع سفید کننده و شوینده، نفتالین، اکسیدان رنگ مو، حشره‌کش‌ها و همچنین داروهای گیاهی از قبیل گل بنفشه، استفاده موضعی حنا، عرقیاتی مانند شاتره،کاسنی و عرق بید نیز می‌تواند در فرد ایجاد مشکل کند.

این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها راه کنترل آن جلوگیری از مواجهه فرد با ترکیبات فوق الذکر و انجام اقدامات حمایتی و مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز علائم حاد بیماری است. از جمله اقدامات حمایتی برای بهبود بیماری می‌توان به مایع درمانی اشاره کرد. میزان مصرف آب و سایر مایعات را در چنین بیمارانی باید افزایش داد تا از بروز عوارض حاد مانند نارسایی کلیوی، کاهش سطح هوشیاری و تشنج به‌علت کمبود اکسیژن رسانی به مغز، نارسایی قلبی و حتی مرگ بیمار جلوگیری شود. این مایعات می‌توانند از طریق سرم (توسط پزشک) یا به شکل خوراکی به بیمار مبتلا داده شوند.

به یاد داشته باشید، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از بروز بیماری در افراد مبتلا به فاویسم این است که زمان مراجعه به پزشک، بیماری فرد را یادآوری کنند تا کم‌عارضه‌ترین دارو برای فرد تجویز شود. همچنین قبل از مصرف دارو و در زمان تهیه آن باید داروساز خود را در جریان بیماری فرد قرار دهید.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز