پیش بینی فاجعه ای بزرگ

تهران در آینده ای نزدیک به پیش نشانگرهای اندازه گیری کننده میدان مغناطیسی زمین مجهز می شود. به دنبال ساخت اولین ایستگاه پیش بینی زلزله در شمال تهران ، دومین ایستگاه آن هم در غربی ترین منطقه پایتخت در دست احداث است. به گفته دکتر مرتضی طالبیان ، مدیر گروه لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، اولین ایستگاه ، تابستان سال گذشته در ارتفاع 2 هزار متری از سطح در فاصله ایستگاه های 1 و 2 و توچال در حفره ای به عمق 30 متر داخل زمین نصب شده است. طالبیان می افزاید: یکی از دلایل انتخاب مکان نصب این هشداردهنده در منطقه توچال ، محل تلاقی دو گسل فعال یعنی گسل شمال تهران و گسل امامزاده داوود است. این دستگاه که دومین نمونه آن بزودی در منطقه پونک تهران نصب می شود به لحاظ شناسایی رفتار درونی زمین یکی از عملی ترین شیوه ها برای پیش بینی زلزله است و قادر است تغییرات بسیار کوچک میدان مغناطیسی زمین را شناسایی و اعلام کند.
طالبیان معتقد است چنانچه تعداد این دستگاه در مناطق مختلف تهران به 5 عدد برسد که البته طرح آن در دستور کار قرار دارد، پایتخت ایران اولین شهر بزرگ دنیا خواهد بود که در آن از این سیستم برای پیش بینی زمین لرزه استفاده می شود.
طرز کار این دستگاه به این صورت است که شدت میدان الکترومغناطیسی زمین لحظه به لحظه با یک فرستنده به اتاق گروه لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور ارسال می کند.
کارشناسان با استفاده از منحنی های دریافتی از دستگاه به حرکت غیرعادی زمین پی می برند و امیدوار هستند بتوانند در آینده ای نزدیک ، وقوع زلزله را به شهروندان تهرانی هشدار دهند.
برای بهره برداری بهینه از این سیستم در تهران به 5 ایستگاه ثبت تغییرات میدان الکترومغناطیسی زمین نیاز است که قرار است هر سال یکی از این ایستگاه ها ساخته و افتتاح شوند. بنابراین طرح در حال حاضر مراحل آزمایشی و مطالعاتی را پشت سر می گذارد. دومین ایستگاه این نوع پیش نشانگر در منطقه بالاتر از دانشگاه آزاد واحد تحقیقات حصارک ، در مسیر جاده امامزاده داوود(ع) بزودی راه اندازی می شود. در این ایستگاه که تحت عنوان ایستگاه ثبت کننده الکترومغناطیسی معرفی شده است ، 3 دستگاه سنسور با ابعاد 2 متر در 80 سانتی متر وجود دارند. دلیل ابعاد بزرگ این سنسورها بالا بردن حساسیت آنها نسبت به تغییرات میدان مغناطیسی زمین است. این سنسورها در 3 جهت شرق به غرب و شمال به جنوب و در جهت قائم نصب می شود تا تغییرات الکترومغناطیسی را در 3 جهت ثبت کند و به صورت همزمان با آنتن های نصب شده به سازمان زمین شناسی کشور برای مطالعه و بررسی انتقال دهد. در تهیه این دستگاه که تمام مراحل طراحی و ساخت آن در داخل کشور از سوی کارشناسان و محققان سازمان زمین شناسی انجام شده است ، ابتکارات جالب توجهی انجام شده است. درواقع این دستگاه نسبت به مغناطیس سنج های موجود در جهان که چند سالی در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند، برتری قابل توجهی دارد و از لحاظ عمق یکصدمتری که دستگاه در آن نصب می شود و ابعاد منحصر به فرد آن طبیعتا اطلاعات دقیق تری نیز می توان از طریق آن دریافت کرد. به طور کلی دستگاه های لرزه نگاری که تا به حال در کشور ما مطرح بوده اند بیشتر حالت هشدار آن هم تنها چند ثانیه قبل از وقوع زمین لرزه را داشته اند که اگر خیلی به محل لرزه نزدیک باشند به علت نزدیکی زیاد و فاصله کوتاه موج اولیه که مخرب نیست و موج ثانویه که قدرت تخریب دارد در عمل کاربرد ندارند و همچنین در صورت آن که از محل لرزه دور باشد نیز دقت لازم برای پیش بینی درست و دقیق وجود نخواهد داشت.
اما دستگاه های پیش نگار سیستم هشداردهنده کوتاه مدت نیستند، بلکه سیستم پیش بینی هستند که می توانند از چند ساعت تا چند روز قبل از زمین لرزه ، وقوع آن را نشان دهند. درواقع سیستم های قبلی پس از وقوع زمین لرزه هشدار و به ما اطلاع می دهند که ظرف چند ثانیه آینده این لرزه به ما می رسد، ولی سیستم پیش بینی این است که ببینیم آیا زمین لرزه اتفاق خواهد افتاد یا خیر. البته به گفته طالبیان هدف اصلی نصب دستگاه های پیش نگار در اطراف تهران بررسی و مطالعه در کنار جمع آوری اطلاعات و داده ها است. چون کسی می تواند پیش بینی آینده را انجام دهد که گذشته را خوب بشناسد.
در حال حاضر اطلاعات و داده های ایستگاه توچال که اولین محل نصب دستگاه پیش نگار است به صورت OnLine روی شبکه اینترنت قرار می گیرد یعنی به صورت مستقیم داده ها از طریق آنتن های در نظر گرفته شده به سازمان زمین شناسی منتقل و در سروری ذخیره می شوند. بخشی از این اطلاعات برای استفاده و آگاهی عموم روی سایت زمین شناسی گذاشته می شوند.
با افزایش تعداد ایستگاه ها در آینده ای نزدیک تمام گسلهای مهم اطراف تهران پوشش داده می شوند و بدین منظور هم دستگاه های بعدی در مناطق دماوند، ری ، کهریزک و کرج نصب خواهند شد. به این ترتیب می توان اطلاعات لازم را از رفتار گسلهای تهران به دست آورد و از آنها برای پیش بینی دقیق وقوع زمین لرزه استفاده کرد.
البته این طرح تنها مخصوص تهران نیست و در درازمدت قرار است در اکثر مراکز استان های کشور نصب شود. طالبیان در پایان با تاکید بر ادامه روند پژوهش برای دستیابی به راه حل مفید و علمی برای پیش بینی و جلوگیری از کاهش آثار مخرب زلزله پیش از وقوع آن می افزاید: علاوه بر این اقدامات و شاید مهمتر از آنها آموزش عمومی و برنامه های آمادگی در برابر بلایای طبیعی بویژه زمین لرزه ، احتیاط لازم در بهره وری از زمین در مناطق حفاظت شده و ایجاد سازه های مقاوم در کاهش خسارت های جانی و مالی موثر هیچ وقت نباید فراموش شوند چون حقیقتی که وجود دارد آن است که در نهایت زلزله اتفاق خواهد افتاد.