چرا کودکم با سر کج نگاه می‌کند؟

کج نگه داشتن سر دلایل مختلفی دارد که گاهی اصلا به بینایی و چشم‌ها ربطی ندارد. ولی بیشتر دلایل چشمی و مرتبط با بینایی دارد. قبل از سه ماهگی غالبا عضلات گردن نوزاد توان لازم برای راست و مستقیم و محکم نگه داشتن سر را ندارد و لذا کج شدن سر به دلیل عدم قدرت لازم عضلات گردن برای نگه داشتن سر روی تنه خواهد بود که از بدو تولد با گذشت زمان بتدریج توان لازم کسب و سر به طور راست و مستقیم روی گردن استوار خواهد شد.

ناهنجاری‌های عضلانی گردن نیز گاهی موجب کج بودن سر روی گردن و تنه می‌شود که در این مواقع هم عامل کجی سر مرتبط باچشم و بینایی نبوده بلکه مربوط به غیرطبیعی بودن عضلات گردن است.

هر چه طفل بزرگ‌تر می‌شود، تشخیص این که علت کجی سر چشمی یا غیرچشمی است تا حدودی حتی برای والدین میسر می‌شود. در مواردی که دلیل کجی سر اختلالی در عضلات گردن باشد، طفل نمی‌تواند حتی با درخواست اطرافیان سر خود را راست نگه دارد و سر تمایل دارد به طور کج روی گردن قرار گیرد. در مواقعی که اختلال مربوط به چشم‌ها و بینایی است، غالبا طفل می‌تواند سر را راست کند، اما پس از مدت کوتاهی برای فرار از یک حالت غیرطبیعی و فراهم کردن شرایط بینایی بهتر و آسان‌تر سر خود را به طور ناخود آگاه کج می‌کند.

حتی گاهی خود قادر است توضیح دهد که وقتی سر را کج می‌کند، دید بهتری دارد و آسان‌تر و با زحمت کمتر می‌تواند ببیند یا دیگر دو بینی ندارد. این مواقع قطعا وجود یک مشکل چشمی و مرتبط با بینایی می‌تواند برای والدین محرز شود.گاهی علت کج کردن سر، وجود یک عیب انکساری در چشم است که عیب انکساری آستیگماتیسم شایع‌ترین عیب انکساری است که کودک را وادار می‌کند برای بهتر دیدن سر خود را کج کند یا به سمتی بچرخاند.

وضعیت غیرطبیعی سر در واقع برای اصلاح دید اتفاق می‌افتد. گاهی طفل سعی می‌کند با نگاه از گوشه چشم اثر تاری حاصل از عیب انکساری را کاهش دهد و گاهی نیز با کج کردن سر سعی دارد به طور ناخودآگاه روی محور آستیگماتیسم چشم به نوعی اثر بگذارد تا دیدش بهتر شود.

علاوه بر عیوب انکساری عامل مهم‌تری که موجب چرخاندن سر به سمتی یا کج کردن سر می‌شود وجود یک اختلال عملکردی در یکی از عضلات خارج چشمی است. در واقع کودک سر را کج می‌کند یا به طرفی می‌چرخاند تا یک انحراف چشمی را اصلاح کند یا به عبارتی از دو بینی و فشار‌های عصبی که این انحراف ایجاد می‌کند فرار کند. اختلال در عضلاتی که حرکات عمودی چشم را کنترل می‌کنند، بیشتر منجر به وضعیت غیرطبیعی سر در کودکان می‌شود. کودک سر را در جهتی می‌چرخاند تا نیاز به عملکرد عضله مشکل دار را به حداقل برساند و بتواند دید دو چشمی خود راحفظ کند یا از دو بینی حاصل از اختلال عملکرد عضله نجات یابد و دیگر دو تا نبیند. با توجه به توضیحات فوق، هر گونه کج‌نگه‌داشتن سر به طور محسوس و مکرر در یک جهت خاص پس از سه ماهگی، رویدادی طبیعی تلقی نمی‌شود و والدین باید با پزشک کودک خود در وهله اول مشورت کنند و در صورت لزوم سیستم بینایی و چشم کودک توسط یک اپتومتریست و چشم پزشک بررسی شود.

دکتر علی میرزاجانی

دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی ایران