چراغ سینمای انیمیشن خاموش است

به شکلی که اکنون هر ساله در میان 10 فیلم برتر و پرفروش سینمای دنیا، حداقل دو، سه انیمیشن دیده می‌شود. در کشور ما اما، با وجودی که در سال‌های اخیر شاهد افزایش ساخت انیمیشن بودیم، هنوز هم این هنر ـ صنعت را آن طور که باید و شاید جزئی از سینما به حساب نمی‌آورند. این نادیده گرفته شدن البته دلایل مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به کمبود بودجه دولتی، سوءمدیریت‌های دولتی و فرهنگی، عدم مدیریت و برنامه‌ریزی خود شرکت‌ها، به‌هم ریختگی صنفی، ضعف در بازاریابی و بازارسازی و... اشاره کرد. ضمن این‌که انیمیشن‌سازی فعالیتی گروهی است؛ چیزی که در میان ایرانیان کمتر به آن توجه می‌شود. انیمیشن ایران احتیاج به زیرساخت‌هایی دارد تا بتواند به جایگاه اصلی خود دست پیدا کند، اما این فرهنگ‌سازی هنوز جا نیفتاده که سرمایه‌گذاری در صنعت انیمیشن‌سازی فقط بعد فرهنگی و تربیتی برای کودکان را شامل نمی‌شود و اگر جدی به آن پرداخته شود، سودآوری بسیاری برای تمام سینمای ایران دارد.

امسال برای نخستین بار در سی‌امین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان که از 9 تا 15 تیر در اصفهان برگزار می‌شود، قرار است بخش انیمیشن به عنوان بخش مستقل فعالیت کند و همین می‌تواند نویدبخش اتفاقات خوب و بزرگی در سینمای کشور باشد. از این رو جام‌جم در گفت‌وگو با کارشناسان حوزه انیمیشن نظرات آنها را درباره نقاط ضعف و قوت انیمیشن‌سازی در کشور و جایگاه آن در جشنواره فیلم کودک و نوجوان، جویا شده که در ادامه می‌خوانید:

نیاز انیماتورهای خلاق به آموزش

فریال بهزاد نویسنده و کارگردان سینما و عضو هیات انتخاب آثار بین‌المللی سی‌امین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان به جام‌جم گفت: هفت انیمیشن بلند خارجی در بخش بین‌الملل جشنواره فیلم کودک و نوجوان پذیرفته شدند. البته ما در هیات انتخاب تعداد بیشتری انیمیشن (حدود 15 فیلم) انتخاب کرده بودیم، اما مدیر جشنواره با توجه به اولویت‌‌های جشنواره و مسائل مربوط به اکران، تعداد آنها را کم کرد. انیمیشن‌های خوبی امسال به جشنواره‌ها راه پیدا کرده بودند که انتخاب از بین آنها بسیار مشکل بود. ملاک ما برای پذیرفتن کارها تکنیکی بودن آثار، سرگرم‌سازی آنها، دارا بودن پیام‌های مفید برای بچه‌ها و... بود.

کارگردان «دره شاپرک ها»، «کاکلی»، «شور زندگی» و... ادامه داد: انیمیشن منبع درآمد خوبی برای کشورهای مختلف است و رشد آن در ایران مستلزم این است که ما استادان زبده بین‌المللی را به کشورمان دعوت کنیم و از آنها بیاموزیم. خاطرم هست در یکی از سفرهایم با یکی از انیماتورهای چک هم‌صحبت شدم که می‌گفت چین از ما برای آموزش جوان هایشان دعوت می‌کند و دستمزد و مزایای خوبی برایمان در نظر می‌گیرد. شاید به همین دلیل است که کشور چین در انیمیشن‌سازی خوب رشدکرده است. ما در کشورمان انیماتورهای خلاق داریم، اما باید آنها را پرورش دهیم. انیمیشن را جدی بگیریم و به آن امکانات ویژه تخصیص دهیم تا منبع درآمد خوبی برای سینمای ایران باشد.

تخصیص بودجه مناسب به سینمای انیمیشن

محمدرضا نجفی‌امامی که سال‌هاست در حوزه انیمیشن فعالیت دارد و به‌تازگی فیلم انیمیشن ـ زنده «مبارک» را بر پرده سینماها داشت، با تاکید بر اختصاص بودجه به این حوزه، به جام‌جم گفت: مسئولان و مدیران باید بودجه‌های کافی به انیمیشن اختصاص دهند که این کار را انجام نمی‌دهند. در تمام دنیا به انیمیشن به چشم هنر ـ صنعتی جدی و صنعتی نگاه می‌شود، اما در ایران کاملا این جریان به چشم شوخی نگاه می‌شود و فکر می‌کنند انیماتور کارتون‌ساز است! «مبارک» اولین رئال ـ انیمیشنی بود که در ایران ساخته شد، اما زمانی که اکران شد همه فکر می‌کردند من کارتون ساخته‌ام! در حالی که این نوع فیلمسازی با کارتون‌سازی برای تلویزیون فرق دارد و یکی از پرمخاطب‌ترین ژانرهای سینمای جهان است. مردم از فیلم مبارک استقبال کردند، این یعنی اگر فیلم انیمیشن با کیفیت و چارچوب اصولی ساخته شود مخاطبش را پیدا می‌کند. قطعا اگر من فیلم بد بسازم نباید توقعی هم از چگونگی اکران و گیشه آن داشته باشم.

او افزود: اگر بخواهیم انیمیشن‌سازی را در ایران گسترش دهیم باید به ساخت اینگونه آثار توجه بیشتری کنیم و این طور نباشد که هر چند سال یک فیلم انیمیشن ساخته و اکران شود. ضمن این‌که اگر نهادهای ذی‌ربط بودجه کافی به این بخش اختصاص دهند قطعا موثر خواهد بود و افراد بیشتری به این سمت گرایش پیدا می‌کنند.

نجفی‌امامی در پایان با اشاره به استقلال بخش انیمیشن در جشنواره فیلم کودک و نوجوان تصریح کرد: گاهی جشنواره‌ها در یک بازه زمانی برگزار می‌شوند و با اختتامیه آنها انگار همه چیز تمام می‌شود. این جشنواره‌ها حتی از فیلم‌های برگزیده خود در زمان اکران حمایت نمی‌کنند و در این شرایط سوال این است که این جشنواره‌‌ها چرا برگزار می‌شوند؟

انیمیشن‌ سودآور است

هادی محمدیان کارگردان انیمیشن پرفروش «شاهزاده روم» با اشاره به تفاوت جایگاه انیمیشن در ایران و دنیا به جام‌جم گفت: در دنیا بابت تولید انیمیشن هزینه زیادی می‌شود که البته با فروش خیلی خوبی هم روبه‌رو شده و سود زیادی نصیب تولیدکننده، می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد انیمیشن مخاطب زیادی دارد که البته قسمت عمده این مخاطبان هم کودکان و نوجوانان هستند. ساختار ذهنی کودک به گونه‌ای است که با یک بار فیلم دیدن اغنا نمی‌شود و اگر فیلمی از جذابیت کافی برخوردار باشد دوباره همراه با خانواده‌اش می‌آید و فیلم را برای چندین بار هم می‌بیند و این یعنی فروش خوب در گیشه. به همین دلیل فیلم‌های انیمیشن چرخه اقتصادی کمپانی‌های بزرگ دنیا را می‌چرخانند. از طرف دیگر انیمیشن ابزار مهمی برای آموزش و یادگیری کودکان و نوجوانان است و نسل فردای ما از این طریق هم می‌توانند علاوه بر سرگرمی، آموزش‌های لازم برای زندگی فردایشان را هم ببینند. نکاتی که گفتم از دلایل اهمیت جایگاه انیمیشن در سینمای دنیاست. در ایران البته سال‌هاست ما کودکان و نوجوانان را فراموش کردیم و به ندرت فیلم‌هایی که برای این قشر از جامعه که اتفاقا خیلی هم مهم هستند ساخته می‌شود. انیمیشن‌سازی البته مشکلات بی‌شمار و هزینه بری دارد. کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند باید متخصصانی آگاه به علم روز دنیا باشند. متاسفانه ما در کشورمان حتی کمپانی‌های بزرگ انیمیشن‌سازی هم نداریم که با هدف‌های بلندمدت انیمیشن‌سازی را دنبال کنند.

محمدیان که این روزها انیمیشن «فیل شاه» را در دست تولید دارد، با اشاره به استقلال بخش انیمیشن در جشنواره امسال فیلم کودک و نوجوان توضیح داد: این کار قطعا موثر و دلگرم‌کننده است، اما این‌که برای حوزه انیمیشن کافی بوده و دلیل موجهی باشد برای حمایت از این عرصه، به نظرم این طور نیست. با انجام چنین کارهایی تولید و مشکلات انیمیشن‌سازی در ایران حل نمی‌شود. جشنواره‌ها صرفا مشوق و محلی برای ارزیابی فیلم‌ها هستند.

ساناز قنبری