چک‌هایی برای نقد نشدن

در مورد انتخاب عربستان به عنوان اولین مقصد سفر خارجی ترامپ نیز مباحث مختلفی مطرح شده و کارشناسان معتقدند شاید بتوان گفت چنین اقدامی از سوی روسای جمهور قبلی آمریکا سابقه‌ نداشته است.

ترامپ در این سفر به انعقاد قرارداد تسلیحاتی با عربستان اقدام کرد و به اعتقاد بسیاری می‌توان بین مشکلات اقتصادی آمریکا و انعقاد چنین قراردادهای سنگین تسلیحاتی ارتباطی را در نظر گرفت. با این حال دکتر سیدمحمد مرندی معتقد است با توجه به هزینه‌های بسیار زیاد عربستان به واسطه جنگ یمن و کاهش قیمت نفت، احتمال دارد عربستان قادر به عملی کردن چنین توافق تسلیحاتی نباشد. این استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌سیاست در مورد هدف ترامپ از سفر به عربستان و اسرائیل، تناقضات آمریکا در مبارزه با گروه‌های تروریستی، تلاش عربستان برای سرپوش گذاشتن بر ناکامی‌های خود به واسطه فراهم کردن تدارکات سفر ترامپ به این کشور و... گفت.

ترامپ هفته گذشته اولین سفرش به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا را به عربستان و سپس اسرائیل انجام داد. هدف وی از این سفر همچنین اهداف سعودی‌ها از برنامه‌ریزی برای آن چه بود؟

هدف سعودی‌ها به وجود آمدن فضایی بود تا به گونه‌ای القا شود که آمریکا به شکل کامل در جبهه آنها قرار گرفته است، از سوی دیگر یک هدف عمده ترامپ این بود که به افکار عمومی داخل کشورش نشان دهد با قرارداد فروش تسلیحاتی اشتغال را به داخل آمریکا برمی‌گرداند. به واسطه این قراردادها شغل‌های بسیاری برای مردم آمریکا در تولید محصول و در کنار آن فعال شدن بخش خدماتی خواهد بود. آنچه روشن است ترامپ در بیانات خود کاملا سعودی را تطهیر کرده و مسئولیت همه افراط‌گرایی‌هایی را که در این منطقه طی سال‌ها به واسطه القاعده و گروه‌های مشابه که دارای افکار سلفی، وهابی و تکفیری هستند متوجه سعودی‌ها و کشورهای مشابه نمی‌کند و عملا مسئولیت را از عهده آنها ساقط می‌کند.

چه ارتباطی میان مشکلات اقتصادی آمریکا و انعقاد قراردادهای تسلیحاتی با عربستان وجود دارد؟

این ارتباط مشخص است. ترامپ زمان تبلیغات انتخاباتی می‌گفت باید پول بیشتری از عربستان بگیریم و حتی در آن دوران ادبیات تحقیرآمیزی نسبت به عربستان داشت. ترامپ در این سفر، تا حدودی به هدف خود رسید گرچه معلوم نیست عربستان بتواند در عمل قادر به انجام تعهداتش باشد.

دلیل احتمال عدم عملیاتی شدن تعهدات عربستان در خرید تسلیحاتی چیست؟

هزینه جنگ یمن و هزینه‌های دیگر برای عربستان سرسام‌آور و بسیار زیاد است. قیمت نفت پایین است و در حال حاضر چشم‌انداز روشنی برای افزایش قیمت نفت وجود ندارد، از طرفی هم برخی اقدامات برای ریاضت اقتصادی که عربستان انجام داد اخیرا به حالت قبل برگردانده شد که این موضوع فشار مالی زیادی بر عربستان وارد می‌کند. از طرف دیگر این توافقات اولیه است و به نظر می‌رسد آینده روشنی در مورد این نوع قراردادهای تسلیحاتی به دلیل مشکلات مالی عربستان وجود ندارد.

ترامپ در عربستان در حالی بر مبارزه با گروه‌های تروریسم تاکید می‌کرد که نقش همین کشور در شکل‌گیری داعش و گروه‌های تروریستی بر کسی پوشیده نیست و حتی خانم کلینتون نیز در کتاب خاطرات خود از نقش آمریکا در شکل‌گیری داعش گفته است. ارزیابی جنابعالی از این‌گونه تناقضات چیست؟

آمریکا در کنار عربستان حامی افراطیون بودند، ترامپ هم در تبلیغات انتخاباتی خود از نقش و مسئولیت دولت اوباما در شکل‌گیری داعش گفت. البته در عمل شاهدیم سیاست‌های ترامپ الزاما تفاوت چندانی با اوباما ندارد. اوباما نسبت به روسای جمهور قبلی بیشترین حجم فروش تسلیحات را به عربستان داشت. گرچه می‌گویند رابطه اوباما با آل سعود چندان خوب نبود، اما در فروش تسلیحات رکوردشکنی کرد. سرویس‌های امنیت آمریکا، ترکیه و قطر همکاری بسیاری با عربستان در تقویت داعش در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی سوریه و تاکنون در مورد گروه‌هایی مثل القاعده داشتند. پس از مدتی که داعش از کنترل خارج شد در سال‌های اخیر القاعده و گروه‌های مشابه کماکان تحت نظارت مستقیم و غیرمستقیم آمریکا قرار می‌گرفتند. هماهنگی ترامپ با سعودی‌ها چندان متفاوت با همکاری اوباما و سعودی‌ها نیست، رابطه ترامپ و اسرائیل هم همین‌طور؛ گرچه رابطه ترامپ با نتانیاهو بهتر از رابطه اوباما با نتانیاهوست، اما رابطه اوباما با خود اسرائیل همیشه خوب بوده و کمک‌هایش به اسرائیل نه‌تنها در هیچ مقطعی کاهش پیدا نمی‌کرد بلکه شاهد افزایش بی‌نظیری نیز بودیم.

نگاه حاکمیت آمریکا و منتقدان ترامپ به سیاست‌های ترامپ در این ارتباط چگونه است؟

حاکمیت آمریکا از کلیات سخنان ترامپ در عربستان و اسرائیل بسیار راضی بودند، گرچه بسیاری نسبت به ترامپ بدبین بوده و در جهت تضعیف ترامپ در همه حوزه‌ها تلاش می‌کنند، اما زمانی که به مساله ایران، سوریه و اسرائیل می‌رسند کاملا سیاست‌هایشان با هم شباهت دارد، بعضا از الفاظ و ادبیات بیش از حد مثبت ترامپ نسبت به آل‌سعود در عربستان انتقاد کردند، اما نسبت به سیاست‌های کلی آمریکا در منطقه انتقاد جدی وجود ندارد.

برنامه‌ریزی عربستان برای سفر ترامپ به این کشور را تا چه میزان می‌توان به عنوان سرپوشی بر مشکلات و ناکامی‌های عربستان در یمن، سوریه و... عنوان کرد؟

در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل عربستان یمن است، عربستان جنگی را در یمن ایجاد کرده است و با وجود جنایات بی‌شمار در این کشور از حمایت دولت فعلی و پیشین آمریکا در انجام این جنایت و کشتارهای دسته‌جمعی همچنین ایجاد فقر گسترده و مقابله با ورود غذا برخوردار بوده است. با وجود همه این سیاست‌ها و حمایت از عربستان در تمام اقدامات در یمن، حالت نگرانی و ناامیدی در عربستان نسبت به یمن به وجود‌ آمده و عربستان قادر به پیروزی در جنگ نیست. ادامه جنگ می‌تواند عربستان را به سمت بحران خطرناک اقتصادی برساند، کما این‌که دولت‌های قدرتمندی مانند آمریکا را در عراق با آنچنان مشکلاتی مواجه کرد که مجبور به خروج از این کشور شده و صدمات بسیاری را متحمل شد، بنابراین ادامه جنگ در یمن برای عربستان خطرناک است. عربستان تلاش بسیاری در جهت انجام سفر ترامپ به عربستان داشت تا به این ترتیب روحیه مردم در داخل عربستان تقویت شده و با ترس مخالفان امتیازات بیشتری را بگیرد.

گفت‌وگو: مریم شریف‌زاده