تمارض را در کودکان بشناسید

تمارض در کودکان از پنج شش سالگی آغاز می‌شود. به این صورت که کودک با بیمار جلوه دادن خود، از انجام مسئولیتی طفره می‌رود یا برای انجام ندادن وظیفه‌ای، متوسل به بهانه‌ای منطقی می‌شود؛ مثلا ممکن است صبح‌ها برای نرفتن به مدرسه وانمود کند دل‌درد، سردرد، گلودرد، حالت تهوع و... دارد.

تمارض دو نوع است

در حالت اول کودک یا نوجوان به دنبال کسب منفعتی مادی یا عاطفی است، مثلا به علت تمیز نکردن اتاق، خود را به بیماری می‌زند تا از شماتت‌های والدینش ممانعت کند؛ اما در حالت دوم، کودک در پی منفعتی نیست و با این که تمایل به انجام کاری دارد، اما به علائمی از بیماری دچار می‌شود که در معاینات پزشکی هیچ علت عضوی مشخصی ندارد. تفکیک و تشخیص این دو وضعیت از یکدیگر بسیار حائزاهمیت است.

کودکی که خود را به تمارض منفعتی می‌زند به محض رسیدن به هدف مورد نظر، دیگر علائم بیماری را بروز نمی‌دهد؛ اما کودک دوم، هرگز این کار را ارادی انجام نمی‌دهد. این کودکان معمولا در مواجهه با موقعیت یا فرد خاصی دچار علائم بیماری می‌شوند و هنگام اجتناب از آن شرایط نیز آرام و قرار می‌گیرند.

اولین گام، قانونگذاری است

والدین منبع قدرت و مهم‌ترین الگوی رفتاری و تربیتی فرزندان محسوب می‌شوند. آنان می‌توانند با اتخاذ قوانینی درست، فرزندان مسئولیت‌گریز و بهانه جوی خود را تادیب و تربیت کنند. قانونگذاری و مشخص کردن قواعد اصلی زندگی در خانواده و همچنین پایبندی به قوانین خانه، امری موقت و مقطعی نیست و همیشه باید از سوی همه اعضای خانواده رعایت شود.

روان‌شناسان معتقدند با رعایت قوانین، نه‌تنها کودکان نظم و انضباط را یاد می‌گیرند بلکه با انجام به‌موقع مسئولیت‌هایشان دیگر به تمارض کردن نیاز پیدا نمی‌کنند. برای موفقیت در این امر پیشنهاد می‌کنیم همگام با کودک، قوانین را مشخص کنید و با بیانی ساده و قابل فهم آنها را توضیح دهید. بهتر است قراردادهای خود را مکتوب کنید و به امضای هر یک از طرفین برسانید. اگر چه تعیین مجازات یا پاداش برای پرهیز از رفتار نامطلوب و تقویت رفتار مطلوب، می‌تواند تضمینی برای اجرای مفاد این قرارداد باشد.

آموزش مهارت حل مساله را جدی بگیرید

ریشه‌یابی تمامی مشکلات رفتاری کودکان الزامی است. چه‌بسا پس از ریشه‌یابی علت رفتارهای ناسازگار کودک می‌توان راهکارهای مواجهه درست با آنها را شناسایی کرد و از میان آنها بهترین و مناسب‌ترین روش را با توجه به شرایط کودک برگزید. بهتر است در این فرآیند خود کودکان هم نقش فعالی داشته باشند، بنابراین توصیه می‌شود با کودک راجع به مشکلش به زبانی ساده و صمیمانه صحبت کنید و راه‌های برطرف کردن آن را با بیانی کوتاه و روشن توضیح دهید.

حمایت و پشتیبانی والدین در همه مراحل ریشه‌یابی تا درمان، لازم و ضروری است، چه‌بسا اگر والدین چنین مهارتی نداشته باشند و در مواجهه با مشکلات کودک، دچار آشفتگی‌های روحی و رفتاری شوند، بی‌تردید فرزندان آنها نیز به پیروی از همین الگو، به جای حل مسائل خود، پاک کردن صورت مساله را ترجیح خواهند داد. والدین با هشیاری و شناخت بیشتر این نوع رفتارها و همچنین با اقدام مناسب و ارتباط موثر با فرزندان خود می‌توانند مانع انتقال این اختلال به شخصیت کودک شوند.

سرزنش کردن ممنوع

وقتی کودک یا نوجوانتان متوسل به تمارض می‌شود، هرگز او را سرزنش یا تحقیر نکنید، بلکه به جای آن بهتر است از جریمه‌های رعایت نکردن قوانین استفاده کنید. یادتان باشد تحقیر و سرزنش کردن کودک، فقط ناسازگاری‌های آنان را تشدید می‌کند.

هرگز برچسب نزنید

در برخورد با کودکانی که تمارض را به عنوان روشی برای رسیدن به اهدافشان انتخاب کرده‌اند، باید بسیار محتاطانه رفتار کرد. والدین باید از القای برچسب‌های منفی رفتاری و اخلاقی بر کودک خود بشدت امتناع کنند. چه‌بسا برچسب زدن به این کودکان، نامطلوب‌ترین روش ممکن است. استفاده از کلماتی چون ترسو، تنبل، دروغگو و... نه‌تنها بسیار آسیب‌زاست، بلکه تاثیرات منفی جبران‌ناپذیری بر شخصیت کودک تحمیل می‌کند.

ابراز عشق و محبت کنید

روان‌شناسان معتقدند علت اصلی این رفتار یعنی تمارض را باید در نیاز توجه طلبی کودک جست‌وجو کرد. بسیاری از کودکان تنها به دلیل کمبود توجه عاطفی و محبت و صرفا به خاطر جلب علاقه و توجه والدین خود، دست به تمارض می‌زنند.

برای مواجهه صحیح با این وضعیت، والدین موظفند در هر شرایطی عشق و علاقه خود را به فرزندانشان نشان دهند. توصیه می‌کنیم از هر فرصتی برای ابراز محبت بویژه حسن‌جویی از آنان استفاده کرده و حتی گاهی خود، عاملی برای ایجاد این فرصت‌ها باشید. با تشویق‌های بجا و متناسب نه‌تنها می‌توانید زمینه‌ای مناسب برای پرورش و تقویت اعتماد به نفس کودک فراهم کنید، بلکه فضای حمایتی و اطمینان بخشی را نیز در خانه جاری می‌کنید.