گرد پیری روی مفصل‌ها!

آرتروز زانو یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود مثل قبل نباشیم و درد نسبتا زیادی را هم تجربه کنیم. دکتر حمیدرضا یزدی، جراح و فوق تخصص زانو و اندام تحتانی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو انجمن جراحان ایران است که بخشی از کتاب جراحی زانوی دانشگاه جفرسون آمریکا را تالیف کرده، شما را با آرتروز زانو، آشنا می‌کند.

آرتروز چیست؟

زمانی که آسیب و سایش در سطوح مفصلی و غضروف مفصلی ایجاد شود، آرتروز نام دارد که این مساله در هر مفصلی می‌تواند ایجاد شود ولی در مفصل زانو، بیشتر ایجاد می‌شود. ابتلا به آرتروز زانو، بیشتر به سبک زندگی افراد برمی‌گردد و در تمام دنیا این بیماری مفصلی، شایع است. فرد مبتلا به آرتروز بتدریج در مفصل خود درد احساس می‌کند و حرکت نیز برای او با درد و مشکل همراه است. بعد از مدتی و به مرور زمان، تورم و محدودیت حرکتی نیز برای فرد ایجاد خواهد شد. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و مسن شایع است.

اولیه دارید یا ثانویه؟

آرتروز می‌تواند به‌صورت اولیه یا ثانویه ایجاد شود، به این معنا که در آرتروز اولیه هیچ عامل ثانویه برای ایجاد آن وجود ندارد و دلیل ایجاد این نوع آرتروز به سابقه فامیلی و افزایش سن مربوط می‌شود. اما دلیل آرتروز ثانویه، به آسیب‌های مفصلی‌ای که فرد دچار آن شده است، برمی‌گردد.

مستعدها را بشناسید

عوامل زیادی می‌توانند شانس ابتلا به آرتروز زانو را افزایش دهند که می‌توان به افزایش وزن، فشارهای زیاد واردشونده به مفصل بویژه در مشاغل سخت و سنگین و تغییر شکل زانوها به صورت ارثی مانند پای پرانتزی و ضربدری شدید پاها اشاره کرد. علاوه بر این آسیب‌هایی که به زانو وارد می‌شوند مانند پارگی مینیسک در رباط‌ها و آسیب غضروفی نیز می‌توانند شانس ابتلا به آرتروز زانو را افزایش بدهند. شکستگی داخل مفصل، شکستگی استخوان و کج جوش خوردن استخوان هنگام درمان شکستگی نیز برخی از عواملی هستند که می‌توانند فرد را مستعد ابتلا به آرتروز زانو کنند.

علائم دردناک را بشناسید

درد، سوزش و احساس ناراحتی در زانو، می‌تواند از علائم اولیه آرتروز باشد و با گذشت زمان نیز این درد تشدید می‌شود. گذشت زمان، علائم آرتروز زانو را تشدید می‌کند، به‌طوری‌که فرد در اوایل ابتلا، فقط در زمان فعالیت‌های طولانی‌مدت و ورزش دچار درد و ناراحتی می‌شود اما به مرور زمان، با کوچک‌ترین حرکتی یا حتی ایستادن، فرد درد را احساس خواهد کرد. تغییر شکل زانو یا پای پرانتزی و خم شدن زانو، می‌تواند از علائم مراحل پیشرفته آرتروز زانو باشد. بسیاری از بیماران زمانی به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه می‌کنند که درد شدید و تغییر شکل زانو برایشان ایجاد می‌شود.

آیا جراحی حرف اول را می‌زند؟

درمان‌هایی که پزشک متخصص ارتوپد برای آرتروز زانو در نظر می‌گیرد، می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد، درواقع درمان‌ها به علائم بیمار و شدت آرتروز زانو بستگی دارد. اگر آرتروز زانو خفیف و در مراحل اولیه باشد، درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی برای فرد در نظر گرفته می‌شود اما در شرایطی که تورم و درد وجود داشته باشد، برای بیمار داروهای ضدالتهاب تجویز خواهد شد. آب درمانی و شنا می‌تواند در بهبود وضعیت بیمار بسیار موثر باشد. چنانچه آرتروز زانو در مراحل پیشرفته باشد و علائم بیمار نیز با درمان‌های دارویی بهبود پیدا نکند، در چنین شرایطی باید برای فرد جراحی انجام داد. عمل جراحی زانو به این شکل است که سطوح مفصلی تحریک شده را برمی‌دارند و به جای آن پروتز قرار می‌دهند که چنین کاری با عنوان تعویض مفصل زانو شناخته شده است. در صورتی که سن بیمار زیاد یا به بیماری‌های قلبی و... مبتلا باشد، پزشک متخصص ارتوپد ممکن است تزریق « هیالورونیک اسید» را توصیه کند. علاوه بر این، تزریق کورتون داخل مفصل نیز ممکن است انجام شود که تزریق باید حتما توسط پزشک و به‌صورت محدود انجام گیرد. سلول‌درمانی (تزریق سلول‌ بنیادی) در شرایطی که بیمار جوان باشد یا ضایعات غضروفی محدود وجود داشته باشد، انجام خواهد شد و تا حدودی برای بیمار مفید است البته برای آن دسته از افرادی که مسن و به آرتروز پیشرفته مبتلا هستند، توصیه نمی‌شود. سلول‌درمانی، در کاهش درد و تورم مفید است اما با وجود این اثرات آرتروز زانو، هچنان ادامه خواهد داشت.

زود به مطب پزشک بروید

هنگام ابتلا به آرتروز زانو، در ابتدا غضروف سطح مفصلی دچار آسیب خواهد شد و بتدریج تخریب بیشتر می‌شود، با افزایش تخریب، میزان فشار روی سطوح مفصل نیز افزایش پیدا خواهد کرد. پیش از هر چیز برای تشخیص این بیماری، باید به علائم بیمار توجه کافی داشت و برای تشخیص قطعی، بررسی رادیوگرافی‌های زانو، ضروری است بویژه در زمانی که بیماری در مراحل اولیه قرار دارد و علائم خفیف هستند، انجام رادیوگرافی در تشخیص بیماری، می‌تواند بسیار مفید باشد. از آنجا که آرتروز در مراحل پیشرفته می‌تواند تخریب مفصل، استخوان اضافه، باریک شدن فضای مفصلی، خوردگی داخل استخوان و کیست داخل استخوان را در پی داشته باشد، تشخیص زودهنگام می‌تواند بسیار موثر باشد. شاید این سوال به ذهن خیلی از افراد برسد که آیا هر دردی که در زانو ایجاد می‌شود، آرتروز است یا نه، در پاسخ به این سوال باید گفت که علت‌های زیادی در به وجود آمدن درد زانو نقش دارند ولی شایع‌ترین علت درد زانو، در افراد میانسال و مسن، آرتروز محسوب می‌شود. علاوه بر آرتروز، ضایعات غضروفی، بیماری‌های التهابی مفصل، پارگی مینیسک، رماتیسم مفصلی و... می‌توانند در ایجاد زانودرد نقش داشته باشند. بنابراین تشخیص علت درد در زانو، فقط توسط پزشک متخصص ارتوپد امکان‌پذیر است.

آزاده جلالوند