صادرات برق یا گاز؟

پس از گذشت یک سال از رد و بدل شدن این اظهارات بین وزرای نفت و نیرو، پرونده اختلافات این دو وزارتخانه کلیدی در حوزه انرژی وارد مرحله تازه‌ای شده است. در شرایط فعلی آتش رد و بدل شدن انتقادات و واکنش‌ها بین وزارت نفت و نیرو درباره شرایط و نحوه قیمت‌گذاری برق صادراتی ایران تندتر از گذشته به نظر می‌رسد.

ماجرای این اختلافات برقی بین وزارتخانه‌های نفت و نیرو به حدود دو سال قبل بازمی‌گردد، جایی که بیژن زنگنه وزیر نفت در یکی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی نسبت به ارزان‌فروشی برق توسط مسئولان وزارت نیرو انتقاد کرد.

مسئولان وزارت نیرو بویژه چیت‌چیان در طول دو سال گذشته همواره سعی کرده‌اند از رسانه‌ای شدن اختلافات بین وزارت نفت و نیرو در حوزه صادرات برق و انرژی جلوگیری کنند. در این بین وزارت نفت برای حضور در تجارت و بازار برق ایران، سال گذشته در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: برای فروش گاز به شرکت‌هایی که توان تولید برق و صادرات آن را دارند، اقدام خواهد کرد.

وزیر نیرو: صادرات برق اقتصادی است

پس از این ماجرا، حمید چیت‌چیان در نشست خبری در جمع خبرنگاران با بیان این که توسعه صادرات برق ایران با اولویت کشورهای همسایه براساس سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی مورد تاکید و تأیید مقام معظم رهبری است، گفت: بر این اساس اصل صادرات برق، به مذاکره با هیچ دستگاه یا سازمانی نیاز ندارد.

وزیر نیرو با تاکید بر این که وزارت نفت و حتی دولت اعتقاد کامل به اصل صادرات برق دارند، تصریح کرد: در شرایط فعلی ایران دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان است و از این رو، تبدیل گاز به برق، یک مزیت بزرگ اقتصادی برای کشور است.

به اعتقاد این عضو کابینه، اگر ایران که بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز جهان است، نتواند برق تولید و صادر کند، پس صادرات برق در کجای جهان و برای کدام کشورها اقتصادی است؟

این مقام مسئول با بیان این که اگر وزارت نفت همان قیمتی را که برای فروش گاز به پتروشیمی‌ها تعیین کرده، به نیروگاه‌ها اختصاص دهد، صادرات گاز کاملا دارای ارزش اقتصادی است، بیان کرد: هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی غیرنفتی ایران انواع فرآورده‌ها و محصولات پتروشیمی است که بخش عمده‌ای از این محصولات با استفاده از خوراک گاز طبیعی تولید می‌شود.

چیت‌چیان با بیان این که همان قدر که تولید و صادرات محصولات پتروشیمی دارای ارزش افزوده بوده، صادرات برق هم دارای ارزش افزوده برای اقتصاد کشور است، اظهار کرد: از این رو، وزارت نفت نباید تفاوتی بین صادرات برق و محصولات پتروشیمی قائل شود.

زنگنه: مفت فروشی برق را متوقف کنید

پس از صحبت‌های چیت‌چیان، بیژن زنگنه در یک نشست خبری درباره این که دولت چه زمانی قرار است در اختلاف به وجود آمده میان دو وزارتخانه نیرو و نفت بر سر این که صادرات برق به‌صرفه‌تر است یا گاز به جمع‌بندی برسد، گفت: میان صادرات برق و گاز یک تفاوت بسیار بزرگ وجود دارد. در حال حاضر تقریبا اگر اشتباه نکنم 30 درصد گاز تولیدی دنیا صادر می‌شود، در حالی که میزان تجارت برق خیلی پایین‌تر از این است.

وزیر نفت با تاکید بر این که دلیل این موضوع مسائل امنیتی کشورهاست، اضافه می‌کند: اگر به کشوری گاز صادر نکنید، آن کشور می‌تواند مصرف گازوئیل، زغال سنگ و... را جایگزین آن کند، اما برای برق هیچ‌گونه جایگزینی وجود ندارد، بنابراین اگر به کشوری که نیاز به برق دارد، برق صادر نکنیم، آن کشور را نابود کرده‌ایم؛ به همین دلیل است که هیچ کشوری در مساله برق خود را به کشور دیگر وابسته نمی‌داند. حداکثر کاری که در این زمینه انجام می‌شود، این است که پیک شبکه‌های خود را با یکدیگر تنظیم می‌کنند.

این عضو کابینه دولت ادامه می‌دهد: به همین دلیل کشورها نیروگاه‌های برق را در خاک خود احداث کرده و با دریافت گاز به عنوان خوراک، برق تولید می‌کنند و اگر روزی نتوانستند گاز وارد کنند، از سوخت‌های جایگزین استفاده می‌کنند؛ اما هیچ کشوری حیات خود را به کشور دیگری وابسته نمی‌کند.

این مقام مسئول معتقد است: با فرض این که ما هر مترمکعب گاز را به نرخ 40 سنت به ترکیه صادر می‌کنیم و آنها عمده گازی که از ما می‌خرند را به برق تبدیل می‌کنند، در واقع از هر مترمکعب گازی که دریافت می‌کنند، پنج کیلووات ساعت برق تولید می‌کنند؛ وی ادامه داد: با احتساب این که هر کیلووات ساعت برق 5/10 سنت پای آن کشور آب بخورد، اگر ما برق را به قیمت هفت سنت به آنجا صادر کنیم، آیا دیگر ترکیه از ما گاز خواهد خرید؟

وی با بیان این که گاز و برق هرگز نباید با یکدیگر رقابت کنند، خاطرنشان کرد: اگر فضای بین دو دستگاه رقابتی شود، در این صورت آنچه در این میان متضرر می‌شود، منافع ملی است.

با این حال چیت‌چیان، وزیر نیرو دوباره اعلام کرده است قیمت گاز صادراتی ایران از 450 دلار در ازای هر هزار متر مکعب در نیمه نخست سال 2014 به حدود 250 دلار در حال حاضر رسیده (کاهش 44 درصدی)، اما قیمت برق صادراتی تنها 20 درصد کاهش داشته و به صد دلار در هر هزار کیلووات ساعت رسیده است.

حمید چیت‌چیان درباره هماهنگی بین وزارت نفت و نیرو به منظور صادرات همزمان برق و گاز طبیعی به کشورهای همسایه، می‌گوید: مقام معظم رهبری در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی در دو مورد روی صادرات برق تاکید کرده‌اند.

وزیر نیرو با اعلام این که بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تکلیف صادرات برق ایران هم روشن است، تصریح می‌کند: از نظر کارشناسی هم اعتقاد داریم هر چه گاز طبیعی را به دیگر محصولات همچون پتروشیمی و برق تبدیل کنیم یا در مسیر تولید فولاد، آلومینیوم و... استفاده کنیم قطعا ارزش افزوده بیشتری برای کشور به همراه دارد.

این عضو کابینه دولت یازدهم با بیان این که سیاست ایران هم در جهت صادرات برق است، تاکید می‌کند: جمهوری اسلامی ایران دارای مزیت‌های متعدد منطقه‌ای برای صادرات این حامل انرژی پاک به کشورهای همسایه است.

وی در تشریح مزیت‌های صادرات برق به جای گاز طبیعی، می‌گوید: مقایسه تغییرات قیمت گاز و برق صادراتی کشور در سال‌های اخیر در کشور نشان می‌دهد قیمت گاز در مقایسه با قیمت برق وابستگی بیشتری به قیمت جهانی نفت دارد و درنتیجه درآمدهای حاصل از صادرات برق پایدارتر از درآمدهای صادرات گاز است.

وی تاکید می‌کند: با توجه به پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول و سایر مراجع بین‌المللی، پایین بودن نرخ نفت و گاز برای سال‌های آینده نیز وجود دارد و به منظور ثبات و پایداری درآمدهای ارزی حاصل از صادرات برق و ارزش افزوده بیشتر این بخش، در مقایسه با صادرات گاز طبیعی، باید بر ضرورت و نقش صادرات برق بیشتر از گذشته تاکید کرد.

سایت خبری وزارت نفت هم گزارش داده با توجه به بازدهی 37 درصدی نیروگاه‌ها، بابت تولید هر کیلووات ساعت برق، 27 صدم مترمکعب گاز مصرف می‌شود.

این گزارش حاکی است، هزینه سوخت تولید هر کیلووات ساعت برق 4/5 سنت است، در حالی که 5/1 سنت دیگر هزینه‌های عملیاتی به این هزینه‌ها اضافه می‌شود و هزینه نهایی به 9/6 سنت می‌رسد.

به رغم گفته‌های چیت‌چیان، گزارش وزارت نفت قیمت برق صادراتی ایران را 6 سنت (و نه 10 سنت اعلام) و استدلال می‌کند قیمت برق صادراتی کمتر از قیمت گاز صادراتی است.

این گزارش همچنین بیان می‌کند وزارت نیرو از سال 2010 تاکنون هیچ پولی به شرکت‌های ملی نفت و گاز ایران پرداخت نکرده است.

در سال 2016، ایران حدود 867/53 میلیارد مترمکعب از گاز و حدود هفت میلیارد لیتر از سوخت‌های مایع خود را به حدود 227 میلیارد کیلووات ساعت برق تبدیل کرد که حدود ده میلیارد کیلووات ساعت آن به کشورهای همسایه بویژه عراق و ترکیه صادر شد. عراق و ترکیه حدود 86 درصد از برق صادراتی ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

محمدحسین سیف‌اللهی