دیپلماسی عمومی ایران علیه ترامپ

مهم‌ترین محور تبلیغات ضدایرانی ترامپ در طول مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری، حمله به عملکرد دولت باراک اوباما و پیمان برجام بود. ترامپ و حامیان او مدعی هستند که برجام کاملا به سود ایران بوده و با امضای این پیمان توسط شش قدرت بزرگ جهان، ایران در مذاکرات کاملا پیروز شده و آمریکا و اروپا را فریب داده است. از این رو، ابتدا ترامپ وعده نقض برجام و پاره کردن سند این پیمان را داد سپس با توصیه کارشناسان نزدیک به خود، اعلام کرد در این پیمان بازنگری خواهد کرد.

از سوی دیگر، در روزهای گذشته با اعلام ممنوعیت و محدودیت‌های شدید و فوق‌العاده صدور روادید و مهاجرت برای اتباع هفت کشور مسلمان از جمله ایران، مشخص شد او تا چه حد در موضوع ایران‌ستیزی و اسلام‌هراسی جدی و مصمم است؛ محدودیت‌هایی که با معیارها و آموزه‌های غربی نیز غیرقانونی، غیراخلاقی و فاقد وجاهت حقوق بشری است.

در هر دو مورد نقض یا تضعیف برجام و اعمال ممنوعیت و محدودیت برای ورود اتباع هفت کشور مسلمان، رهبران سیاسی حاکم و اپوزیسیون در کشورهای غربی متحد آمریکا (از جمله آلمان، فرانسه، کانادا و تا حدی بریتانیا) با شدت و ضعف در برابر این اقدام موضع منفی گرفته و آشکارا به مخالفت با این دو سیاست برخاسته‌اند.

در ادوار مختلف چون پیروزی انقلاب اسلامی، گروگانگیری و جنگ، یکی از مهم‌ترین روش‌های ایران برای رهایی از نقشه‌های بدخواهان کشور، استفاده از اختلاف دیدگاه و عمل اروپا و آمریکا در برخورد با ایران بود. با این همه، در مقطعی در سال‌های نه‌چندان دور شرایط به‌گونه‌ای شد که برای نخستین‌بار در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ایران نه تنها نتواند از اختلاف دیدگاه و سیاست‌های اجرایی اروپا و آمریکا به سود منافع ملی ایران استفاده کند و اتحادیه اروپا، آمریکا و دیگر متحدان آنان در مواجهه با ایران نیز کاملا هم‌سو و یکپارچه عمل کنند. چه طرفدار برجام باشیم و چه نه، چه این توافق را کامل، شامل، کافی و کارآمد بدانیم و چه نه، تردیدی در این نیست که گفت‌وگوهای هسته‌ای سه سال و نیم اخیر ایران و شش قدرت جهانی در اتحاد ناگسستنی غرب و متحدان آن علیه ایران خلل واقعی ایجاد کرده است. این مهم از نیمه دوم دوران ریاست‌جمهوری اوباما آغاز شد و اکنون با سیاست‌های افراطی و غیرمتعارف ترامپ ادامه یافته و خواهد یافت. اکنون در کلیت جامعه بین‌المللی در چهار عرصه سیاست‌ورزان، نخبگان، رسانه‌ها و افکار عمومی در جامعه بین‌المللی، ایران به‌عنوان کشوری که کاملا به عهد و پیمان خود پایبند بوده و به مفاد برجام وفادار مانده معرفی شده و این دولت و هیات حاکمه آمریکاست که مدام در تلاش است از راه‌های مختلف، با نقض عهد هم به ایران لطمه بزند، هم به دیگر امضاکنندگان برجام اهانت کرده و هم اعتبار و شرافت اخلاقی خود را زیر سوال ببرد.

تردیدی نیست که نقض احتمالی برجام از سوی آمریکا یا سیاست‌های کنونی مهاجرتی آن کشور، در کوتاه‌ یا میان‌مدت مشکلاتی را برای ایران بویژه اتباع عادی و غیرسیاسی کشور ما به وجود بیاورد؛ ولی در دراز مدت این اعتبار و اقتدار آمریکاست که به آن چوب حراج زده شده و آن کشور را از دوران اقتدار و آقایی در جهان و تصمیم‌گیری بلامنازع برای روند تحولات بین‌المللی، دورتر خواهد کرد. البته این مساله را که هم در موضوع تلاش برای نقض برجام و هم در موضوع ممنوعیت مسافرت اتباع هفت کشور مسلمان، جامعه بین‌الملل و اغلب رهبران سیاسی متحد واشنگتن با این سیاست‌ها ابراز مخالفت و انزجار کرده و از آن فاصله گرفته‌اند نباید دستاوردی کوچک دانست. اکنون زمان آن رسیده که ایران با برنامه‌ریزی، رفتار هوشمندانه و استفاده از ابزار دیپلماسی عمومی و مردم محور در عرصه جهانی، بیش از پیش در جهت منافع و مصالح ملی خود بکوشد. باید سیاست‌ها و تبلیغات ایران‌ستیز دولت ترامپ را جدی گرفت ولی نباید از آن در هراس بود. جامعه بین‌الملل پس از سال‌ها به‌طور آشکار علیه سیاست‌های آمریکا نسبت به ایران موضع منفی گرفته و با آن مخالفت کرده است. این همسویی در عرصه جهانی مهم است، به شرط آن که با رعایت قواعد بازی دیپلماسی عمومی و به دور از سرآسیمگی و رفتار تحریک‌‌آمیز و شتاب زده، بتوانیم از این شرایط به سود ایران و منافع ملی ایران بهره بگیریم.

مجید تفرشی

تاریخ پژوه و تحلیلگر امور بین‌الملل