دنیا را صاف ببین!

یکی از مشکلاتی که برخی از کودکان به آن مبتلا می‌شوند، انحراف چشم است. انحراف چشم، شاید در نگاه اول مشکل ساده‌ای به نظر برسد، اما در صورت عدم درمان، می‌تواند مشکلاتی را برای کودک به وجود بیاورد. «دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده» متخصص چشم و فوق‌تخصص پیوند قرنیه، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، شما را با این مشکل آشنا می‌کند.

وقتی ماهیچه‌ها خوب کار نمی‌کنند

چشم‌ها در واقع از دو کره مدور تشکیل‌ شده‌اند که در کاسه سر (جمجمه) قرار دارند. حرکت چشم‌ها به‌وسیله یکسری ماهیچه انجام می‌شود. این ماهیچه‌ها، حرکت چشم به جهات مختلف را ایجاد می‌کنند. ماهیچه‌های چشم بسیار دقیق هستند به‌طوری‌که در زمان حرکت یا راه رفتن، در کار آنها اختلالی به وجود نمی‌آید. اگر هماهنگی و نظم این ماهیچه‌ها به هم بخورد و حرکت چشم‌ها در یک جهت خاص با اختلال مواجه شود، این مساله می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد که به آن انحراف چشم یا استرابیسم (Strabismus) می‌گویند.

پای عینک در میان است

چشم برای این‌که بتواند ببیند، علاوه بر تطابق، باید تقارب (همگرایی) نیز انجام بدهد. اگر این تقارب مشکلی پیدا کند، در نتیجه آن، چشم فرد نیز خوب کار نخواهد کرد. چنین مساله‌ای می‌تواند به دلیل انحراف چشم ایجاد شود. انحراف چشم، بیشتر در بین کودکان شایع‌ است و یکی از دلایل مهم آن، به نمره عینک برمی‌گردد. کودکانی که دچار این مشکل می‌شوند، معمولا در سن 2 تا 3 سالگی، به عینک نمره مثبت یا دوربین‌، نیاز دارند. این دسته از کودکان برای این‌که انحراف چشم‌شان از بین برود باید حتما از عینک‌ استفاده کنند.

انحرافی در کار نیست؟

همیشه انحراف چشم، به نمره عینک مربوط نمی‌شود و گاهی دلایل دیگری برای این مساله مطرح است. برای مثال، وقتی پل بینی (برآمدگی استخوانی قسمت وسط بینی) کودک پهن باشد، چشم زیر پوست بینی قرار می‌گیرد. شاید در نگاه اول، چنین مشکلی انحراف چشم به نظر بیاید ولی چنین انحرافی، کاذب به حساب می‌آید و جای نگرانی نیست. چشم کودک در این حالت هیچ نوع مشکلی ندارد و تنها ظاهر آن شبیه انحراف چشم است. این نوع انحراف چشم به مرور زمان و با افزایش سن کودک، برطرف می‌شود ولی این نکته را نباید از یاد برد که تشخیص نوع انحراف، تنها به عهده پزشک متخصص چشم است.

دردسری برای بزرگسالان

انحراف چشم، علاوه بر کودکان می‌تواند در بزرگسالان نیز به‌وجود بیاید ولی دلایل به‌وجود آورنده آن، با انحراف چشم کودکان، تفاوت دارد. اگر به چشم ضربه وارد شود، در چنین شرایطی ماهیچه‌های چشم آسیب‌دیده و تخریب می‌شوند. در اثر تخریب ماهیچه‌های چشم، فلج یا انحراف چشم به‌وجود می‌آید.

علاوه بر این اگر به مغز ضربه وارد شود، آسیب به عصب ماهیچه‌های بینایی را در پی دارد. سکته‌های مغزی یکی دیگر از دلایل ابتلا به انحراف چشم محسوب می‌شود. اختلال در عملکرد ماهیچه‌های چشم در اثر ابتلا به سرماخوردگی ویروسی نیز می‌تواند فلج موقت ماهیچه‌های چشم و انحراف آن را به‌دنبال داشته باشد. ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند ام.اس (Ms ) نیز در ابتلا به انحراف چشم، نقش دارد.

ضربه‌ و سکته دردسرساز

انحراف چشم، علاوه بر این‌که در کودکان به وجود می‌آید، می‌تواند در افراد بزرگسال نیز ایجاد شود، البته دلایل به‌وجود آورنده این نوع از انحراف‌های چشم با دلایل به‌وجود آورنده انحراف چشم کودکان، متفاوت است. چنانچه بنا بر هر دلیل به چشم ضربه وارد شود، این احتمال وجود دارد که ماهیچه‌های چشم تخریب شود. تخریب ماهیچه‌های چشم، با فلج یا انحراف چشم همراه است. ضربه‌هایی که به مغز نیز وارد می‌شود، می‌تواند باعث آسیب به عصب ماهیچه‌های بینایی شوند. این ضربه‌ها می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به سر وارد شود. علاوه بر این سکته‌های مغزی نیز می‌تواند دلیل دیگری برای ابتلا به انحراف چشم باشد. گاهی اوقات علت اختلال در عملکرد ماهیچه‌های چشم، ابتلا به یک سرماخوردگی ویروسی است که با فلج موقت ماهیچه‌های چشم و انحراف در آن همراه است. یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند، با آسیب به ماهیچه‌های چشم همراه باشد، ابتلا به بیماری‌هایی چون ام. اس‌(Ms ) است.

هنگام ضربه به چشم، باید محل ضربه را کمپرس آب‌سرد کرد تا از ایجاد تورم جلوگیری کند، چنانچه پس از ضربه مشکلاتی چون کبودی و اشکال در بینایی به وجود بیاید، باید حتما به پزشک متخصص چشم مراجعه کرد.

پای استرس در میان است؟

شاید خیلی از افراد تصور کنند که استرس می‌تواند تاثیری بر ماهیچه‌های چشم داشته باشد و باعث انحراف چشم شود، در حالی‌که به طور معمول این مساله باعث انحراف چشم نمی‌شود. تاثیر استرس معمولا روی ماهیچه‌های چشم، در حد پرش (ضربان‌دار شدن) و لرزش پلک است. معمولا مشکلات ناشی از استرس، باید توسط متخصص اعصاب و روان، مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.

این مشکلات به‌طور معمول با قرص‌های آرام‌بخش، زیر نظر متخصص، قابل درمان هست.

درمان را جدی بگیرید

درمان انحراف چشم، در هر سنی که باشد، باید سریعا انجام شود و درمان نکردن به موقع، می‌تواند مشکلاتی چون کم‌بینایی را در کودک به وجود بیاورد که چنین آسیبی جبران‌ناپذیر به حساب می‌آید. یکی دیگر از مشکلات ناشی از انحراف چشم، تاثیر سویی است که روی زیبایی کودک می‌گذارد و می‌تواند مشکلات اجتماعی، بویژه در مدرسه برای او به‌وجود بیاورد. انحراف چشم، در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند به همین دلیل باید انتظار تنبلی چشم را نیز داشت. برای درمان این مشکل باید چشم سالم کودک، در ساعاتی از روز بسته شود تا چشمی که مشکل‌ دارد به تنبلی دائمی مبتلا نشود. برای درمان جراحی ماهیچه‌های چشم انجام می‌شود که بسیار پیچیده و سنگین است و جراح باید برای برطرف کردن مشکل ماهیچه، بسیار دقت کند.

بعد از جراحی این احتمال وجود دارد که انحراف چشم به‌صورت کامل از بین نرود. برای مثال، اگر چشم فردی 20 درجه انحراف داشته باشد، بعد از عمل جراحی ممکن است 5 درجه انحراف در چشم او باقی بماند. هر چه میزان انحراف چشم کمتر باشد، احتمال درمان موفقیت‌آمیز آن نیز بیشتر است.

آزاده جلالوند