چرا کودکان گاهی با کج کردن سر نگاه می‌کنند؟

دلایل مختلفی موجب کج نگهداشتن سر هنگام نگریستن می‌شود که قسمت عمده این دلایل مرتبط با عملکرد چشم‌ها و سیستم بینایی کودک است. بجز مواردی که به دلیل کوتاهی یا نقص در یکی از عضلات گردن، کودک سر خود را ممکن است کج نگه دارد، در بقیه موارد، علت اصلی مربوط به بینایی و چشم‌ها و سیستم اعصاب مرکزی است و باید بسیار جدی گرفته شده و نسبت به بررسی عملکرد بینایی و عضلات خارج چشمی اقدام شود.

کودکانی که عیوب انکساری چشم دارند، ممکن است برای نگاه از گوشه چشم و به دست آوردن بینایی بهتر سر خود را به یک طرف کج کنند. آستیگماتیسم نسبت به نزدیک بینی و دور بینی بیشتر موجب این کج کردن سر به یک طرف می‌شود. وضعیت غیرطبیعی سر ممکن است چرخش صورت به راست یا چپ، کج کردن سر به سمت شانه راست یا شانه چپ یا بالا و پایین بردن چانه باشد.

گاهی به دلیل محور آستیگماتیسم، کودک سر خود را به سمت راست یا چپ کج می‌کند و گاهی برای نگاه از گوشه چشم و جبران غیرطبیعی عیوب انکساری چشم، سر خود را به سمت راست یا چپ می‌چرخاند. در این موارد درمان بینایی با عینک موجب می‌شود کودک پس از استفاده صحیح از عینک دیگر سر خود را کج نکند و به طور غیرطبیعی نچرخاند.

علاوه بر عیوب انکساری چشم، گاهی فلجی و نقص در عملکرد عضلات خارج چشمی نیز موجب کج کردن سر می‌شود. مهم‌ترین دلیل برای وضعیت غیرطبیعی سر، همین نقص در عملکرد عضلات خارج چشمی است که چشم‌ها را در راستای عمودی و چرخشی حرکت می‌دهند.

این افراد راحت‌تر هستند سر خود را طوری کج کرده یا بچرخانند تا نقص عملکردی عضله فلج را جبران کنند. علاوه بر این که این وضعیت غیرطبیعی سر ناخوشایند است، موجب آسیب‌هایی به عملکرد دیگر عضلات خارج چشمی نیز شود و باید حتما بررسی شود. حتی لازم است اپتومتریست گاهی کودک را برای ارزیابی تخصصی و جراحی نزد یک جراح چشم ارجاع دهد.

علاوه بر این موارد گاهی کودکانی که لرزش چشم یا نیستاگموس دارند در یک جهت با چرخش سر لرزش چشم خود را به حداقل می‌رسانند و بینایی بهتری پیدا می‌کنند. بنابراین علت وضعیت غیر طبیعی سر آنها لرزش چشم است که با کج کردن سر چشم‌ها را در جهتی می‌چرخانند تا این لرزش به حداقل برسد. در این مواقع تجویز عینک‌های منشوری یا پریزماتیک می‌تواند کمک کننده باشد . جراحی چشم نیز گاهی به این بیماران کمک می‌کند.

بیماری‌های بخش لکه زرد که وظیفه دید مرکزی چشم را بر عهده دارند نیز گاهی موجب چرخش غیر طبیعی سر می‌شود، به طوری که بیمار سعی می‌کند با چرخش سر خود از قسمت‌هایی از شبکیه چشم استفاده کند که سالم است و می‌تواند از آن قسمت ببیند. با توجه به توضیحات فوق مشخص می‌شود چرخش سر هنگام نگریستن حتما یک دلیل مهم دارد که لازم می‌شود چشم‌ها مورد معاینه و بررسی قرار گیرد.

دکتر علی میرزاجانی

دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی ایران