یلدای ایرانی

آذربایجانی‌ها در میان هدایای خود حتما هندوانه‌ای تزئین شده با شال قرمزی به دورش می‌گذارند، در حالی که مردمان خطه شمال رسم دارند که یک ماهی سفید بزرگ با تزئین سبزیجات را در بین هدایا بفرستند. چرا که معتقدند باعث خیر و برکت و فراوانی روزی زوج جدید و همچنین سلامت و باروری نوعروس می‌گردد. قزوینی‌ها به این هدیه «خنچه چله» می‌گویند و آن را از سوی داماد به‌عنوان هدیه زمستانی برای عروس می‌فرستند. قزوینی‌ها در خنچه شب چله عروس، پارچه، جواهر، کله قند و هفت نوع میوه می‌فرستند.

شب چراغانی خراسانی‌ها

جالب است بدانید که در خراسان از گذشته‌های دور تاکنون هرگز به این جشن شب یلدا گفته نمی‌شود، بلکه خراسانی‌ها همواره این جشن را به نام‌های «شبچله» یا «چله‌نشینی» می‌خوانند. مهم‌ترین مراسم خراسانی‌ها در شبچله، «شب چراغ» یا «شب چراغانی» است. علت این نامگذاری را به دست گرفتن چراغی هنگام رفتن به خانه اقوام و آشنایان می‌دانند که به سبب تردد زیاد مردم در طول شب یلدا، به شب‌چراغ معروف شده است.

فال سوزن همدانی‌ها

همدانی‌ها در شب یلدا فال متفاوتی به نام «فال سوزن» می‌گیرند. به این ترتیب که همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر می‌خواند. در کنار پیرزن، دختربچه‌ای پارچه‌ای قیچی نخورده و آب نخورده به دست می‌گیرد و با هر بار شعرخوانی به آن سوزنی می‌زند. مهمانان بر اساس ترتیب نشستن هر شعر را فال خود می‌گیرند و تعبیر می‌کنند.

طبق خوراکی برای نوعروسان

در گیلان رسم است که در شب یلدا خوراکی به نام «آوکونوس» را در کنار دیگر خوراکی‌های این شب بگذارند. مراحل تهیه آوکونوس از اوایل فصل پاییز در خانه هر گیلانی آغاز می‌شود. به این ترتیب که ازگیل خام را در خمره‌ای ریخته، رویش را پر از آب کرده و کمی نمک نیز به آن می‌افزایند. سپس در خمره را محکم بسته و آن را در داخل اتاقی گرم قرار می‌دهند. ازگیل‌های سفت و خام تا شب یلدا پخته، آبدار و خوشمزه می‌شوند. گیلانی‌ها معمولا آوکونوس را با گلپر و نمک می‌خورند. خانواده‌هایی که در همان سال پسرشان را داماد یا نامزد کرده‌اند، در طبقی که برای خانواده نوعروس می‌فرستند، آوکونوس را نیز می‌گذارند.

شب انتظار قارون

کرمانی‌ها در شب یلدا علاوه بر مراسمی که در دیگر نقاط ایران برگزار می‌شود، رسم جالب و متفاوتی دارند. کرمانی‌ها در طول شب یلدا تا سحرگاه به انتظار قارون افسانه‌ای می‌نشینند. قارون در افسانه‌ها پیرمرد متمولی است که ثروتش قابل شمارش نیست. در افسانه‌های محلی کرمان این‌گونه گفته شده که قارون در شب یلدا در لباس مبدل هیزم‌شکن به خانواده‌های فقیر سر زده و به آنها تکه‌های چوب هدیه می‌دهد. در این افسانه‌ها تکه‌های چوب با طلوع خورشید به طلا تبدیل شده و سبب ثروت و برکت خانواده‌های فقیر می‌شود.