پیش به سوی نظام دو مجلسی

آنچه که از مدرس در تاریخ به یاد مانده است و موجب آن شده است که این روز (۱۰ آذر) به عنوان روز مجلس نامگذاری شود شجاعت، صراحت، احساس مسئولیت، استقلال خواهی، مقابله با بیگانگان، وطن دوستی و اسلام خواهی و حق طلبی او بوده است.

براساس پژوهش انجام شده حضرت امام خمینی(ره) رهبر کبیر و بنیانگذار جمهوری اسلامی در تبیین و تجلیل مشاهیر و شخصیت های معاصر بیش از هر کس از «شهید مدرس» یاد کرده اند؛ و همواره مدرس را بر اساس صفات پیش گفته، الگوی مطلوب نماینده مجلس بر می شمردند.

واقعیت آن است که روح حاکم بر قانون اساسی، صیانت از آزادی بیان و اجتماعات است. یک فصل از ۱۴ فصل (فصل ششم) ۳۷ اصل از اصول قانون اساسی (اصول ۹۹-۶۲) به قوه مقننه، وظایف و اختیارات نمایندگان و صلاحیت های آنها پرداخته است.

حق رأی و انتخابات داوطلبانه و آزادانه مردم در انتخابات های مختلف (ریاست جمهوری – مجلس- خبرگان- شوراها) از دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی است.

مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف سالیان بعد از انقلاب اسلامی منشا خدمات ارزنده ای بوده است اما با گذشت ۳۸ سال از انقلاب و در راستای حکمرانی خوب و کارآمدی نظام مدیریتی کشور زمان اصلاح قانون اساسی فرا رسیده و از جمله اصلاحات بنیادی طراحی ساختار نظام دو مجلسی است.

در نظام دو مجلسی، مجلس اول همین وضعیت موجود را می تواند داشته باشد اما مجلس دوم که در بسیاری از کشورهای پیشرفته هم وجود دارد و به نوعی نقش نظارتی و کنترلی هم بر مجلس اول دارد، ترکیبی از دو گانه انتخاب و انتصاب را دارد که با سازوکارهای اجرایی می توان در قانون ملحوظ نمود.

این مجلس دوم که جایگزین «مجمع تشخیص مصلحت نظام» هم می تواند بشود، دور از دغدغه مسائل عاطفی زودگذر و منطقه ای با احساس مسئولیت به مسائل کشور می پردازد و درباره آنها اظهار نظر می کند.

از طرفی هم موجب جذب نخبگان، سرمایه های اجتماعی و انسانی می شود که با فضای تبلیغاتی عمومی و رایج انتخاباتی راهی به مجلس قانونگذاری ندارند و بدینسان از سرمایه های اجتماعی نیز صیانت می شود.

افزایش ضریب اطمینان کشور از مصوبات دستگاه قانونگذاری و در نتیجه افزایش ضمانت اجرای آن از دیگر محاسن این نظام در مجلس است.

افزایش سن رأی دهندگان به ۳۵ سال، محدود کردن دایره انتخاب شوندگان به حوزه نخبگان، صاحبنظران مدیران ارشد با تجارب مفید و تحصیلات عالیه دو معیار مهم در مجلس دوم است.

درباره اصلاحات مهم در قانون اساسی از جمله نظام دو مجلسی در کتاب آینده پژوهی انقلاب اسلامی؛ بیم ها و امیدها. چاپ دوم (تهران: امیرکبیر، ۱۳۹۵) به تفصیل نوشته ام.

علی دارابی