لایه‌های پنهان یک بایکوت خبری

درباره این سکوت معنادار و نیز علل و عوامل اتخاذ سیاست بایکوت و سانسور در قبال واقعه باشکوه راهپیمایی اربعین با برخی کارشناسان و صاحب‌نظران گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

اربعین؛ تصویر صلح و رأفت اسلامی

دکتر محمد اخگری، استاد دانشگاه، راهپیمایی اربعین را حرکتی در راستای واقعیت‌های اسلام ناب محمدی(ص) می‌داند که رسانه‌های غربی به‌دلایل متعدد علاقه‌ای به نمایش چنین تصویری از اسلام ندارند.

دکتر اخگری در این‌باره به جام‌جم گفت: بین رسانه‌های غربی و رسانه‌هایی که گروه‌های تکفیری و افراطی در فضای مجازی ایجاد کرده‌اند، نوعی پاسکاری رسانه‌ای اتفاق می‌افتد؛ یعنی وقتی اقدام جنایتکارانه‌ای رخ می‌دهد، خود گروه‌های تکفیری از آن محتوای رسانه‌ای تولید می‌کنند و در بستر رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند و از آن سو، رسانه‌های اصلی این رخدادها و محتویات رسانه‌ای را بسط می‌دهند تا تصویری نادرست از اسلام به نمایش بگذارند.

به اعتقاد این استاد دانشگاه رسانه‌هایی که چنین دیدگاه و خط مشی‌ای دارند، حرکتی مانند راهپیمایی اربعین را بایکوت می‌کنند چرا که این رویداد بزرگ نشان‌دهنده روح ایثار، از خودگذشتگی، صلح، رأفت، صفا، آرامش و انسان‌دوستی دین اسلام است.

دکتر اخگری برخورد رسانه‌های غربی با واقعیت اسلام را مغایر با شعارهای این رسانه‌ها دانست و تاکید کرد: نوع مواجهه رسانه‌های غربی با راهپیمایی اربعین، به‌وضوح رویکرد دوگانه رسانه‌های غربی به موضوعات جهان اسلام را نشان می‌دهد و دیر یا زود بخصوص در این زمان که عصر ارتباطات است، اعتبار خود را از دست خواهند داد چرا که در دنیای امروز هیچ خبری پنهان نمی‌ماند و رسانه‌های برون‌مرزی و شبکه‌های اجتماعی با حرکت‌های خودجوش مردمی، دست به دست هم واقعیت را به جهان نشان خواهند داد.

وی اطلاع‌رسانی درباره اربعین در بستر فضای مجازی را ضروری دانست و توضیح داد: باید فرهنگسازی کرد تا زائران ایرانی و نیز کسانی که از سایر کشورهای دنیا به راهپیمایی اربعین می‌آیند، این راهپیمایی باشکوه را در قالب عکس، نوشته و ویدئوهای کوتاه در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند. همچنین وظیفه و ماموریت رسانه‌های برون‌مرزی صداوسیما و رسانه‌هایی که در اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی هستند در این واقعه صدچندان است. آنها باید از تمام ظرفیت‌ها بهره بگیرند؛ بخصوص در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی.

راهپیمایی اربعین؛ الگوی صلح دوستان جهان

مصیب نعیمی، سردبیر روزنامه الوفاق، اربعین را نماد صلح و همزیستی بشر از جنسیت‌ها، ادیان، مذاهب و فرهنگ‌های متفاوت می‌داند و معتقد است بزودی توجه همه جهان به این رویداد عظیم جلب خواهد شد.

این کارشناس رسانه توضیح داد: چنین رویدادی که بارمعنایی و اخلاقی دارد و مبتنی بر همزیستی و فداکاری و گذشت و همکاری است، یک مدل پیشرفته برای زندگی مسالمت‌آمیز انسان‌ها محسوب می‌شود و به طور طبیعی انعکاس آن برای برخی رسانه‌ها که به دنبال تنش و تفرقه هستند، خوشایند نیست.

بر اساس اظهارات نعیمی، رسانه‌های مرتبط با غرب اگر اتفاق مثبتی در دنیا رخ بدهد و آنها در این اتفاقات سهم نداشته باشند، تصویری منفی از آن به نمایش می‌گذارند. وی در همین ارتباط تاکید کرد: خوشبختانه راهپیمایی اربعین با گذشت زمان بر شرایط جهانی تحمیل شده است و به رغم دستور بایکوت خبری، برخی کارشناسان و رسانه‌های جهانی البته در سایت‌ها و شبکه‌های بین‌المللی و روزنامه‌ها، از این رویداد به عنوان پدیده‌ای که بشر می‌تواند به آن اتکا کند، نام برده‌اند.

نعیمی معتقد است که راهپیمایی اربعین با گذشت زمان جایگاهی ویژه پیدا خواهد کرد، زیرا تمام معیارهایی که سازمان ملل مدعی آن است، در این حرکت نمادین تجلی پیدا کرده و نه تنها از هر زبان، جنسیت، ملیت و مذهب، برادرانه در کنار هم حضور دارند بلکه با محبت و علاقه و دوستی، با یکدیگر همراهی‌ می‌کنند. در واقع آنچه محافل بین‌المللی مدعی آن بودند، امروز در راهپیمایی اربعین به صورت عملی به اجرا در می‌آید. به اعتقاد این پژوهشگر مسائل خاورمیانه، راهپیمایی اربعین برای جهان غرب یک پدیده نوظهور و ناخوشایند است، چرا که رسانه‌های غربی سال‌هاست که مسلمانان را عامل خشونت معرفی کرده‌اند.

نعیمی البته تاکید کرد که سیاست‌های تنش در رسانه‌های غربی در درازمدت به ضرر آنهاست و در همین رابطه گفت: در سال‌های گذشته نه تنها از مسلمانان غربی و از ادیان دیگر هم در این راهپیمایی حضور داشته‌اند بلکه گزارشگران مستقل از اطراف دنیا هم آمده‌اند و جهان عاری از خشونت، جهان برابری و برادری و کمک به همنوع را از نزدیک دیده‌اند. شاید امروز این رویداد در اولویت خبری آنها قرار نگیرد، اما در آینده قطعا شرایط تغییر خواهد کرد.

وی توضیح داد: به رغم برد محدود آن دسته رسانه‌های جهان اسلام که راهپیمایی اربعین را بخوبی پوشش می‌دهند، در مقایسه با انبوه رسانه‌های غربی، بسیاری از پژوهشگران و کاوشگران و بویژه نخبگان چه در اروپا و آمریکا و آسیای شرقی و حتی در آمریکای لاتین این رویداد را مورد توجه قرار داده‌اند. این آغاز راه است و هر سال که می‌گذرد، نمادهای بیشتری از اربعین معرفی می‌شود. بزودی این رویداد که جهان و بشر امروز نیازمند آن است به عنوان نمونه‌ای از همزیستی انسانی و الگوی صلح‌دوستان جهان قرار خواهد گرفت.

پرهیز از نمایش قدرت اجتماعی شیعیان

دکتر امیر دبیری‌مهر، مدرس علوم سیاسی سکوت رسانه‌های غربی و معاند در قبال راهپیمایی اربعین را از دو منظر بررسی کرد. وی درباره یکی از این دیدگاه‌ها توضیح داد: نگاه رسانه‌های مسلط جهان این است که خودشان سوژه‌ها و رویدادها را تعریف می‌کنند؛ یعنی هر آنچه را خودشان مهم بدانند خبر است و آن موضوع مساله جهان و بشریت است و با دیدگاه و جهان‌بینی صاحبان این رسانه‌ها، اربعین رویدادی است که باید بایکوت شود.

نکته دومی که این پژوهشگر مسائل سیاسی به آن اشاره کرد به ابعاد سیاسی ماجرای اربعین ارتباط دارد. دکتر دبیری‌مهر در این‌باره گفت: راهپیمایی اربعین بدون هیچ تعارفی قدرت‌نمایی اجتماعی شیعیان است و نماد عزت و افتخار مسلمانان که در یک آیین راهپیمایی مورد تاکید قرار می‌گیرد. طبیعی است که رسانه‌های غربی از نمایش این قدرت پرهیز کنند و به پوشش خبری چنین رویداد بزرگی تن ندهند.

وی در تاکید بر اهمیت راهپیمایی اربعین به حضور میلیون‌ها مسلمان و غیرمسلمان در این راهپیمایی اشاره کرد و گفت: در این راهپیمایی 20 میلیون نفر در حرکتی همسو و هم‌جهت با پیام‌های مشخص، قدرت اجتماعی شیعیان را نشان می‌دهند. این خیلی اتفاق مهمی است و اگر از جنبه‌های ایمانی و عقیدتی آن بگذریم و فقط بُعد اجتماعی و سیاسی آن را هم در نظر بگیریم، همچنان تاثیرش غیرقابل‌انکار است.

به اعتقاد این تحلیلگر مسائل رسانه‌ای و سیاسی، رسانه‌های غربی نمی‌خواهند وقایع را بازنمایی یا منعکس کنند بلکه قصد دارند وقایع را آن‌طور که می‌خواهند بسازند و هدایت کنند.

از نگاه دبیری‌مهر، نادیده گرفتن اربعین یک شاهد و مثال برای تحریف واقعیت در رسانه‌های غربی است و همین مقدمه‌ای است برای شکست قدرت جریان‌های مسلط رسانه‌ای. وی در این باره توضیح داد: با وجود رسانه‌های برون‌مرزی و رسانه‌های تحت وب و ماهواره که مرزها را برداشته‌اند، بسیاری از رسانه‌های دنیا برای حفظ هویت‌ حرفه‌ای خودشان از چتر رسانه‌های جریان رسانه‌ای مسلط خارج شده‌اند و به روایت واقعیت‌های جهان روی آورده‌اند. در گفت‌وگوهایی که با برخی مدیران رسانه‌های جهانی داشته‌ام، بسیاری از آنان اذعان کرده‌اند اگر بخواهیم زیر چتر رسانه‌های مسلط باشیم، مخاطبان خود را از دست خواهیم داد. چون مخاطبان ما از واقعیت‌های جهان مطلع هستند و فهمیده‌اند که رسانه‌های غربی می‌کوشند برداشت و روایت خودشان را به عنوان واقعیت بازنمایی کنند.