200 سال عاشقی

برای رسیدن به حسینیه سادات اخوی باید به محله سرچشمه و خیابان مصطفی خمینی تهران رفت و پس از آن کوچه افشار را پیدا کرد به این شکل دیگر یافتن حسینیه کار دشواری نیست، ساکنان محله تا جلوی ساختمانی که برایشان حکم گنج را دارد راهنمایتان می‌شوند و برایتان خواهند گفت که بیشترشان به آن می‌بالند.

به نزدیکی‌های حسینیه که برسید بوی اسپند و کندر دلگرمتان می‌کند که مسیر را اشتباه نیامده‌اید کوچه‌های باریکی که به حسینیه ختم می‌شود با این عطر به پیشواز عزاداران حسینی می‌آیند. حسینیه سادات اخوی حدود یک هزار متر مربع وسعت دارد و دیوار‌های آن که حدود شش متر بلندی دارد آن را از دیگر ساختمان‌ها متمایز می‌کند، از دور که حسینیه را نگاه کنید خیمه‌ای که در حیاط آن برپا شده نیز از چشمتان پنهان نمی‌ماند روی خیمه نیز چند پرچم سرخ، سبز و مشکی‌رنگ خودنمایی می‌کند.

پذیرایی با چای زغالی و نان قندی

جمعیت پیاده و سواره خود را به حسینیه می‌رسانند همه گروه سنی نیز در بین آنها هست از کودکان دانش‌آموز که با والدینشان همراه شده‌اند تا مردان و زنان میانسال و سالخورده‌ای که آرام آرام در کوچه‌های باریک و قدیمی دست بر دیوار می‌گیرند و یا حسین‌گویان خود را به حسینیه می‌رسانند.

ورود و خروج عزاداران به حسینیه از طریق سه در انجام می‌شود که دو تای آنها در ضلع شمالی حسینیه قرار دارد و یکی نیز در جنوب.

بانوان عزادار از درهای جنوبی و شمال شرقی حسینیه تردد می‌کنند و آقایان نیز از دری که در شمال غرب حسینیه قرار گرفته است. دو ایستگاه صلواتی نیز در شمال و جنوب حسینیه از ساعت هفت صبح کارشان را شروع می‌کنند و به عزاداران و رهگذران چای زغالی همراه با نان‌قندی می‌دهند.

جلوی ایستگاه‌های صلواتی می‌توان کودکان محصلی را دید که کیف در دست مشغول خوردن چای و نان‌قندی هستند در کنار آنها افراد بزرگسالی نیز هستند که پیش از رفتن به محل کار خود را به اینجا می‌رسانند تا روزشان را با خوردن چای زغالی حسینیه شروع کنند. پای حرف افرادی که برای عزاداری به حسینیه سادات اخوی می‌آیند که بنشیند خواهید شنید که آنها از راه‌های دور و نزدیک خودشان را به این محل می‌رسانند.

خانم میانسالی می‌گوید از سعادت‌آباد به اینجا آمده او دسته‌گل کوچکی نیز به همراه آورده تا به حسینیه تقدیم کند.

زن میانسال می‌گوید بازنشسته است، اما وقتی نیز مشغول کار بوده سعی می‌کرده چند روز مرخصی بگیرد تا بتواند در مراسم عزاداری امام حسین شرکت کند.

زن جوان دیگری می‌گوید از خیابان دماوند به حسینیه آمده او نیز یک بسته شکلات در دست دارد و می‌گوید می‌خواهد به عنوان نذری در بین عزاداران تقسیم کند.

حسینیه سادات اخوی کار و بار مغازه‌داران اطراف حسینیه را نیز رونق داده یکی از فروشندگان مغازه‌ای در نزدیکی حسینیه می‌گوید: خیلی از عزاداران این روزها از ما قند، شکلات، چای و شیر می‌خرند تا به عنوان نذری تقسیم کنند.

عزاداری باشکوه و سنتی

ورودی آقایان به یک هشتی ختم می‌شود که دیوار و سقف آن با پارچه قلمکار اصفهان پوشیده و یک پنکه قدیمی سقفی در آن خود نمایی می‌کند وارد هشتی که بشوید رو‌به‌رویتان تالاری قرار دارد که در قدیم جایگاه مهمان‌های ویژه بوده، اما این روزها به آقایان عزادار اختصاص دارد. در و دیوار این تالار نیز با کتیبه‌های مخصوص عزاداری امام حسین (ع) پوشیده شده، اما روی یکی از دیوار‌ها چند قاب عکس که به ترتیب چیده شده خودنمایی می‌کند.

یکی از اعضای خاندان سادات اخوی که دوست ندارد نامی از او در گزارش برده شود، به یکی از تصاویر که بالاتر از همه قرار گرفته اشاره کرده و می‌گوید این تصویر مرحوم سید ابراهیم سادات اخوی است که نماینده اولین دوره مجلس نیز بوده است. آن طور که او می‌گوید مرحوم سید ابراهیم سادات اخوی وقفنامه این حسینیه را ایجاد کرده و حدود 200 سال از عمر این حسینیه می‌گذرد.

به گفته این عضو خاندان سادات اخوی شاهان قاجار نیز برای عزاداری به این حسینیه می‌آمده‌اند تا آنجا که گهواره ناصرالدین‌شاه را نیز برای متبرک شدن از زیر منبر این حسینیه عبور داده‌اند. او می‌گوید عزاداری در این حسینیه به شکل سنتی برگزار می‌شود و از علم و کتل در این حسینیه خبری نیست و مداحان نیز از افکت‌های صوتی عجیب استفاده نمی‌کنند.

حضور پررنگ‌ بانوان

پنجره‌های تالاری که به آقایان عزادار تعلق دارد رو به حیاط حسینیه باز می‌شود. حیاط بزرگی که حدود 800 مترمربع وسعت دارد و خیمه بزرگی بر فراز آن افراشته شده است. حیاط حسینیه و تالاری که در شرق آن قرار گرفته به بانوان عزادار تعلق دارد؛ چراکه بیشتر عزاداران این حسینیه را بانوان تشکیل می‌دهند.

آنها از ساعت هفت صبح به حسینیه می‌آیند و تا اذان ظهر مشغول عزاداری می‌شوند. جالب است بدانید که تا ظهر 12 مداح و سخنران به منبر می‌روند تا از حال و هوای محرم برای عزاداران بگویند.

سراسر حیاط حسینیه را نیز با کتیبه‌های عزاداری که قدمت برخی از آنها به 150 سال پیش بر می‌گردد پوشانده‌اند روی یکی از این کتیبه‌ها تصویر شخصی نقاشی شده که گلاب‌پاش در دست دارد و گوشه آن سال 1314 حک شده است. یکی از خادمان حسینیه می‌گوید: این تصویر یکی از اعضای خاندان سادات اخوی است که سال‌ها پیش به رسم خوشامدگویی در دستان عزاداران گلاب می‌ریخته است.

چای زغالی ویژه عزاداران

از ورودی حسینیه که خاص آقایان است می‌توان وارد آبدارخانه حسینیه نیز شد آبدارخانه‌ای که عطر چای تازه دم از آن به مشام می‌رسد، در این آبدارخانه چهار سماور بزرگ در حال قل زدن هستند و صدها استکان و نعلبکی با مهارتی خاص در هفت ردیف روی یکدیگر چیده شده‌اند روی یکی از میزها نیز منقلی قرار دارد که رویش 9 عدد قوری بزرگ چینی قرار گرفته است. سعید اسلام‌پور و احمد ماهرخ از خادمان حسینیه هستند که وظیفه دم کردن چای را به عهده دارند، اسلام‌پور می‌گوید از قدیم به همراه پدرش به این حسینیه می‌آمده و اکنون جای پدرش را گرفته است.

روی یکی از دیوار‌های آبدارخانه نیز تصاویری از خادمان مرحوم حسینیه قرار دارد، اسلام‌پور عکس پدرش را روی دیوار نشان می‌دهد و از دوران خردسالی‌اش می‌گوید که به همراه مادرش در حیاط حسینیه می‌نشسته او می‌گوید کارش را از شستن استکان‌ها و جمع‌آوری آنها و پخش چای شروع کرده و حالا که حدود 15 سال از خدمتش می‌گذرد برای عزاداران چای دم می‌کند.

مرد جوانی نیز در گوشه‌ای از آبدارخانه استکان و نعلبکی‌ها را در سینی‌ها می‌چیند او درون هر استکان سه حبه قند و یک قاشق می‌گذارد، او که داماد آقای اسلام‌پور است، می‌گوید در یک چاپخانه کار می‌کند، اما به خاطر این‌که بتواند در حسینیه خدمت کند یک ماه قبل از محرم اضافه‌کاری می‌کند تا بتواند مرخصی بدون حقوق گرفته و در حسینیه خدمت کند.

1000 کیلو نان قندی

سماور‌های حسینیه از هفت صبح تا اذان ظهر روشن هستند و خادمان حسینیه به عزاداران چای تازه دم می‌دهند در کنار چای با نان قندی نیز از عزاداران پذیرایی می‌شود یکی از خادم‌ها می‌گوید در دهه محرم حدود یک تن نان قندی بین عزاداران تقسیم می‌شود،البته به شکل دقیق نمی‌توان در این باره حرف زد چراکه برخی از عزاداران نیز نذر کرده و نان‌قندی، چای، شکلات و شیر تهیه کرده و بین سایر عزاداران تقسیم می‌کنند.

علیرضا قادری، یکی دیگر از خادمان حسینیه درباره ساعت فعالیت حسینیه می‌گوید: امسال برای محرم از 12 مهر برنامه‌ها شروع شده و تا بیست و سوم ادامه دارد.

آن طور که او توضیح می‌دهد در این مدت هر روز از ساعت 7 صبح برنامه‌ها شروع شده و به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که عزاداران به نماز ظهرشان برسند.

قادری درباره این‌که چرا مراسم در حسینیه سادات اخوی صبح‌ها برگزار می‌شود، می‌گوید: به نظر می‌رسد چون در زمان گذشته وسایل روشنایی مناسبی نبوده ترجیح بر این بوده خانم‌ها صبح‌ها در مراسم روضه شرکت کنند به همین خاطر این رسم مانده است .

حسینیه سادات اخوی فقط در ایام محرم پذیرای عزاداران نیست،آن طور که خادمان حسینیه می‌گویند و در وبسایت این حسینیه نیز درج شده در دهه دوم فاطمیه نیز عزاداران می‌توانند در حسینیه حضور پیدا کنند، البته در شب‌های وفات یا تولد نیز حسینیه پذیرای شهروندان است.

در این حسینیه روزهای تاسوعا و عاشورا به عزاداران ناهار نیز داده می‌شود به گفته قادری آنها برای حدود سه تا 4000 نفر غذا تدارک می‌بینند به این شکل که روز تاسوعا به عزاداران قیمه می‌دهند و روز عاشورا قرمه‌سبزی.

با نزدیک شدن به اذان ظهر سخنرانی مداحان به پایان می‌رسد تا عزاداران بتوانند نماز اول وقت خود را در خانه‌هایشان بخوانند پس از پایان مراسم خادمان نذری‌های عزاداران مانند شکلات، شیرینی و یا دسته‌گل‌ها را بیرون حسینیه می‌برند تا بین عزاداران تقسیم کنند.

مهدی آیینی

جامعه