یک نابغه با کشکول

مستند بها‌ءالدین محمد ساخته امیر‌حسین خلیل‌زاده، نگاهی اجمالی و کلی به این دانشمند برجسته دوره صفوی دارد. شیخ بهایی در عمر 75 ساله خود چنان خدماتی به ایران، اصفهان و دانش روزگار خود می‌کند.

مستند بهاءالدین محمد، اما به دلیل زمان کم و وسعت موضوعی که برای به تصویر کشیدن انتخاب کرده در حد اشاره به هر کدام از این موضوعات باقی می‌ماند و از ساده‌ترین روش معرفی شخصیت استفاده می‌کند. یعنی با گفت‌وگوی مستقیم با کارشناسان و مورخان سعی در بررسی زندگی شیخ بهایی دارد که این مساله باعث افت کیفیت و جذابیت اثر شده است. وقتی یک فیلم مستند می‌خواهد در یک زمان کوتاه و در قالب یک مستند پرتره شخصیتی را بررسی کند شاید بهتر است یک گوشه یا یکی از خدمات ایشان بهانه‌ای می‌شد تا به واسطه آن زندگی این دانشمند تحلیل شود که این اتفاق در فیلم نمی‌افتد. این نکته یکی از مسائل مبتلا به مستند‌های پرتره است که متاسفانه دچار یک تکرار ساختاری شده و همین مساله باعث می‌شود با استفاده از گفت‌وگوی مستقیم با اطرافیان یا خود چهره مورد نظر، شخصیت هدف معرفی شود و در مواردی مانند شیخ بهایی به دلیل گذشت چند قرن کارشناسان اطلاعات را منتقل کنند که این روش باعث کند شدن ریتم و جذابیت می‌شود. البته در همین مستند بهاءالدین محمد دو ویژگی مثبت وجود دارد که به نظر می‌رسد در سایه ساختار متوسط آن قرار گرفته است. نخست تحقیق فراوان صورت گرفته که زحمات زیادی برای آن کشیده شده و دوم استفاده از انیمیشن‌های کوتاه در ابتدای فیلم که ‌ای‌کاش بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت تا تنوع بیشتری در بیان موضوع اتفاق می‌افتاد. نریشن فیلم متن خوبی دارد که می‌توانست در تمام فیلم حضور پر‌رنگ‌تری داشته باشد و از گفت‌وگوهای مستقیم پرهیز کرد‌، اما به نظر می‌رسد مطلوب‌تر این خواهد بود که برای شخصیت‌هایی همچون شیخ بهایی و موارد مشابه، وقت و خلاقیت بیشتری صرف شود و صرفا به یک گزارش تصویری اکتفا نشود.