اعتراض هنرمندان و توقف ساخت‌وساز در حریم هگمتانه

در میان امضاکنندگان این نامه نام پرویز پرستویی، پرویز اذکایی، امیرشهاب رضویان، احمدرضا درویش، هانیه توسلی، کیوان ساکت و .. به‌چشم می‌خورد. آن‌طور که حسین زندی، فعال میراث فرهنگی، می‌گوید این نامه به دنبال ایجاد پارک‌سوار اتوبوسرانی درحریم محوطه باستانی هگمتانه توسط شهرداری همدان نوشته شده است. به گفته او، شهرداری همدان به‌تازگی در اقدامی عجیب حریم رودخانه سرگذر را تخریب کرده، مقبره منسوب به اسکندر را که به «چاله اسکندر» معروف بود مسطح کرده و در حریم پنج اثر ثبت شده تاریخی پارک‌سوار ایجاد کرده است. در این باره با بهرام توتونچی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

باردیگر هنرمندان و فعالان فرهنگی همدان در اعتراض به تخریب میراث فرهنگی همدان نامه‌ نوشته‌اند. در حالی‌که استاندار از مجموعه مدیریت شهری خواسته برای تسهیل در ثبت جهانی محوطه باستانی هگمتانه، عناصر مُخل در این محوطه را جمع‌آوری کنند و راه را برای ثبت جهانی این اثر هموار کنند، چرا میراث فرهنگی استان برای جلوگیری از این تخریب‌ها اقدامی انجام نداده است؟

باید اشاره کرد تخریبی صورت نگرفته است. در بافت تاریخی همدان معبری وجود دارد که در داخل آن یک زورخانه ثبتی قرار گرفته است. بر اساس ساخت و سازهای نوین شهرسازی کف معابر بالاتر قرار می‌گیرد و این سبب شده کف معابر کهن گودتر باشد. در این مسیر، در جبهه شرقی هگمتانه فضای استقرار اتوبوس برای پیاده کردن مسافران بنا کرده‌اند و شهرداری برای ایجاد مسیر ارتباطی مسافران به بافت شهر، طرحی را پیشنهاد کرده بودند که بر روی این معبر پل بزنند. این مسأله در شواری فنی میراث فرهنگی بررسی و با آن مخالفت شد چرا که به حریم هگمتانه خدشه می‌زد. با نامه پیشین هنرمندان به استاندار و ورود سازمان‌های مردم‌نهاد به این موضوع، ساخت این پل متوقف شد.

پس چرا هنرمندان دوباره برای اعتراض به تخریب‌ها نامه نوشته‌اند؟

در سال جدید، واحد ترافیک شهرداری پیشنهاد جدیدی ارائه دادند که در شورای فنی میراث مطرح و با آن مخالفت شد. به نظر می‌رسد شهرداری نیز از ساخت سازه‌ای جدید در این مسیر منصرف شده و در حال بررسی راه‌های جایگزین است. در این منطقه یک معبر بن‌بست وجود دارد که شهرداری می‌تواند با خرید یک ملک، مسیری شش‌متری برای عبور و مرور عابران به خیابان شهدا فراهم کند.

پیش‌تر هنرمندان و فعالان فرهنگی همدان به تخریب باغ‌ها و عمارت‌های «ذوالریاستین»، «بدیع‌الحکما» و «جواهری» اعتراض کرده بودند. چرا اداره‌کل میراث از این تخریب‌ها جلوگیری نکرد؟

به نظر می‌رسد این دوستان بررسی‌های دقیقی در این مسائل نداشته‌اند. این‌که چرا ما افزون بر عمارت «بدیع‌الحکما»، باغ این عمارت را ثبت نکردیم به این دلیل بود که این باغ ویژگی خاصی در زمینه آرایش معماری و باغ‌آرایی ایرانی نداشت. مالکان باغ براساس قوانین روز شهرسازی دست به تفکیک و ساخت و ساز در این باغ کردند و هیچ آسیبی به عمارت نرسید. با تعاملی که ما با مالک داشتیم مرمت بنا زیرنظر میراث انجام شد و قرار است زیرنظر مالک مورد بهره‌برداری قرار گیرد. ما چندین بار از باغ ذوالریاستین بازدید کردیم و نه عمارت آن و نه باغش ویژگی خاصی برای ثبت و حفظ از نظر میراث فرهنگی نداشت.

کمیل انتظاری