رودهـا و چشمه‌‌های پایتخت

تهران به شهر شلوغ و پردود و صدا و برج‌های بلند معروف شده، اما زیرپوست این شهر چشمه‌های جوشان و رودهای خروشانی در جریان است که آن را کمتر کسی دیده است؛ رودها و چشمه‌هایی که قلب تپنده این شهر پهناور است. دوغ‌های مشهور آبعلی را همه شهروندان تهرانی حداقل یک بار نوشیده‌اند. آب معدنی دماوند را هم همین‌طور. اینها نوشیدنی‌های مشهوری است که نامشان را بارها و بارها از این مناطق شنیده‌ایم. اما شاید خیلی کم به این مناطق زیبا سر زده و از طبیعت بکرشان لذت برده باشیم. تهران برعکس چهره عبوسی که دارد، در قلبش هزاران چشمه و رود در جریان است که می‌توان تمام بی‌حوصلگی‌ها را در آن ریخت و به جایش شفافیت و زلال بودن را هدیه گرفت. صدای رودها در کنار بستر زیبای طبیعت، محل امنی است برای آرامش یک روزه؛ آرامشی که در روزهای عید همه ما به آن نیاز داریم.

برای تعطیلات نوروز، می‌خواهیم چشمه‌ها و رودهای تهران و اطراف آن را به شما معرفی کنیم تا برای تفریحات نوروزی دست‌تان باز باشد. با ما همراه باشید:

رود لار

این رودخانه از کوه‌های برف‌گیر و پرباران کلون بستک، که در شرق و شمال شرقی استان تهران قرار دارد، سرچشمه می‌گیرد. این رود دارای شاخه‌های فراوانی مانند دلی‌چای، آب باران و سفیدآب است. روی این رودخانه یک سد ساخته شده است و منطقه‌ای که این رود در آن جاری است از گردشگاه‌های بسیار مهم استان تهران به شمار می‌آید.

رودخانه جاجرود

این رودخانه یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های استان تهران است که مانند رودخانه کرج از کوه‌های کلون بستک، در بلندی‌های خرسنگ کوه، سرچشمه می‌گیرد. شعبه‌های فشم، میگون، دماوند و آهار به این رود می‌ریزند. روی این رودخانه، سدی به نام لتیان ساخته شده و مانند رودخانه کرج از گردشگاه‌های زیبای استان است.

رود کرج

این رودخانه یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های استان است که از ضلع جنوبی کوهستان البرز و ۴۰ کیلومتری غرب تهران، از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می‌گیرد. روی این رودخانه، در کنار جاده چالوس، سد بزرگ امیرکبیر ساخته شده است و سواحل رودخانه گردشگاه‌هایی زیبا دارد.

رود طالقان

این رود از کوه‌های کندوان و کهار بزرگ در شمال تهران سرچشمه می‌گیرد و در دره طالقان به سوی غرب جریان می‌یابد و سپس به سفید رود می‌پیوندد. از شاخه‌های مهم آن علی زان، خسبان و الموت رود است که از کوه‌های تخت سلیمان سرچشمه می‌گیرند. سواحل آن به ویژه در بخش‌های بالا دست، دارای ارزش‌های تفریحی و جهانگردی است.

دریاچه سدلتیان

این دریاچه با وسعتی در حدود 330 هکتار در 25 کیلومتری شمال شرقی تهران روی رودخانه جاجرود ایجاد شده است. در این دریاچه انواع ماهی نیز پرورش داده می‌شود. ایستگاه‌های قایقرانی و اسکی روی آب این دریاچه زیرنظر نیروی هوایی و شهرداری لواسان انجام می‌شود.

چشمه علی

چشمه‌علی یک از نقاط باستانی، دیدنی و تفریحی شهرری به‌شمار می‌رود که در جنوب تهران و شمال شهرری، منطقه ۲۰ شهرداری تهران قرار دارد. این چشمه در همسایگی ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و در زیر باروی ری واقع شده است.

چشمه‌علی از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به سوی جنوب و سپس جنوب شرق جاری است. نام باستانی این چشمه سورینی بوده است که احتمالاً منسوب به دودمانی بزرگ در دوره اشکانیان و ساسانیان است. بعدها به نام امام اول شیعیان علی به چشمه علی معروف شد.قدمت چشمه‌علی به حدود ۸۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد، زمانی که نخستین اجتماع در کنار چشمه‌ای دائمی واقع بر بالای تپه‌ای گرد آمدند. تا قبل از سال 1319 که اولین استخر تهران شروع به کار کرد مردم از چشمه علی برای آب تنی استفاده می‌کردند. بعدها چشمه علی مکانی برای قالیشویی ساکنان اطراف چشمه شد. این چشمه که در داخل شهرری قرار دارد اکنون با اقدامات شهرداری به صورت فضایی تفریحی درآمده است.

چشمه شور

در انتهای جاده منشعب از جاده تهران ـ قم در ناحیه علی‌آباد و نزدیک دریاچه حوض‌سلطان قرار دارد. زمان مناسب برای استفاده از این چشمه آبان، آذر و نیز اواخر زمستان تا اردیبهشت ماه است . به سبب گرمی هوا در تمام ماه‌های سال برای سفر و تفریح مناسب است. روستایی به همین نام نیز در نزدیکی چشمه وجود دارد.

چشمه اعلا

در کنار جاده آبعلی در 51 کیلومتری تهران قرار دارد. آب چشمه سبک، سرد و قابل نوشیدن است.این چشمه در بالاترین نقطه روستای شهرستانک در مسیر جاده کرج ـ چالوس قرار دارد و فاصله آن تا شهر تهران در حدود صد کیلومتر است. در فاصله کمی از کاخ شهرستانک، چشمه گله گیله قرار دارد که از پرآب‌ترین چشمه‌های منطقه است. برف‌های روی قله دماوند مسیری بسیار طولانی را از میان لایه‌های مختلف در داخل کوه طی می‌کنند تا به مخزنی در دل کوه برسند.

چشمه اعلا تاکنون از آسیب موجودات زنده در امان مانده ‌است. اطراف چشمه پوشیده شده از رسوبات آبرفتی دوران چهارم زمین‌شناسی و آهک‌های سخت دولومینت است. مظهر چشمه در مجاورت همین آب معدنی طبیعی از رشته آب‌های بیکربناته کلسیک سبک سرد و خوراکی است.

چشمه قلعه دختر

این چشمه در دو کیلومتری شمال غرب جاده تهران ـ آمل در محل پلدختر بین گردنه امامزاده هاشم و پلور به فاصله 50 کیلومتری تهران است. آب چشمه که برای بیماری‌های دستگاه گوارش، کبد و لوزالمعده مفید است در ارتفاعات از زمین خارج و به سوی جاده و سپس رودخانه سرازیر می‌شود. وجه تسمیه چشمه به خاطر وجود قلعه‌ای به همین نام است.

چشمه آبعلی هراز

چشمه آب معدنی آبعلی در شمال دهکده آبعلی در 60 کیلومتری شمال شرقی تهران، در کنار بستر رودخانه مبارک‌آباد از زمین می‌جوشد. در گذشته مظهر چشمه چندین بار تغییر مکان داده است. در حال حاضرآب چشمه با لوله به کارخانه منتقل می‌شود و پس از بسته بندی به مصرف خوراکی می‌رسد. خواص درمانی این آب در دستگاه گوارش، کبد، لوزالمعده و روده و برای تنظیم کلسترول و اسیداوریک است. وجود CO2 در آب این چشمه موجب تنظیم دستگاه گوارش و هضم سریع غذا می‌شود.

چشمه معدنی البرز

در 60 کیلومتری شمال شرقی تهران در دهکده آبعلی و در کنار جاده تهران ـ آمل از زمین می‌جوشد. در گذشته، از آب چشمه برای تهیه‌ فرآورده‌هایی مانند دوغ و شربت استفاده می‌کردند، ولی اکنون این کارخانه بدون استفاده مانده و آب آن علاوه بر مصرف‌های محلی، سرانجام به رودخانه‌ای که از جوار کارخانه می‌‌گذرد، می‌ریزد. آب‌ چشمه البرز از گروه ‌آب‌های بیکربناته و سولفاته کلسیک و منیزین آهن‌دار و گازدار و عاری از میکروب است. این آب از نظر درمانی مُدر و دفع‌کننده مواد زاید است و روی کبد و مجرای صفراوی تاثیر می‌گذارد. همچنین به‌دلیل وجود آهن در ترکیب آن، برای درمان کم‌خونی مفید است.

دریاچه خلیج‌فارس

دریاچه مصنوعی شهدای خلیج‌فارس (چیتگر) در شمال‌غرب شهر تهران و در منطقه 22 شهرداری این شهر قرار دارد. این دریاچه از شمال و شرق به محور چهارباغ و از جنوب و جنوب غرب به پارک جنگلی چیتگر و از غرب به بافت مسکونی منطقه 22 شهرداری تهران محدود است. دریاچه چیتگر از بارش‌های فصلی و آب موقت رودخانه کن و روان آب‌های تهران بهره می‌برد و می‌تواند در تعدیل هوای پایتخت و افزایش رطوبت هوا کمک کند. این دریاچه بسیار زیبا داخل تهران قرار دارد و مکان زیبایی برای یک روز شاد در کنار خانواده را فراهم می‌آورد.

حمیدرضا توکلی