شهر سوخته؛ شهری بی‌دفاع

در واقع اخباری که گهگاه از این منطقه می‌رسد، حاکی از نبود و کمبود امکانات و زیرساخت‌های گردشگری است. ضمن این‌که رها شدن سایت جهانی شهر سوخته بدون محافظ نیز نگرانی دیگری است که در گزارش‌ها به آن اشاره می‌شود. به طور مثال روز گذشته یکی از خبرگزاری‌ها به نقل از محمد جهان‌تاب، محقق و پژوهشگر منطقه سیستان اشاره‌ای داشت به نبود هیچ‌گونه زیرساخت در منطقه که بزرگ‌ترین مانع جذب گردشگران به سوی این سرزمین است.

سیدباقر حسینی، نماینده مردم سیستان نیز در گفت‌وگو با مهر با اشاره به جاذبه‌های متعدد منطقه سیستان از جمله شهر سوخته یادآور شد: شهر سوخته اولین و بزرگ‌ترین محل استقرار شهرنشینی در شرق فلات ایران است که ابزار و آلات کشف شده در این منطقه، شگفتی و علاقه باستان‌شناسان و تاریخ‌دانان را برانگیخته است. علاوه بر شهر سوخته، آثار باستانی متعددی نظیر کوه خواجه، قلعه پرتقالی‌ها، قلعه معروف ایرانشهر و ده‌ها اثر دیگر در این استان وجود دارد، درحالی که نبود امکانات اولیه نظیر مراکز اقامتی و زیرساخت‌های لازم مانع جذب گردشگر در سیستان و بلوچستان شده است.

چند روز پیش هم ایرنا با اشاره به کمبودهای شهر سوخته، مهم‌ترین مشکل آن را نداشتن مدیر برای این پایگاه جهانی عنوان کرد و به نقل از یکی از کارشناسان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان یادآور شد، این مساله در مواردی مانع جذب اعتبارات شهر سوخته و برگشت آن به خزانه شده است. نبود فضای سبز و امکانات لازم برای باستان‌شناسان و گردشگران، نداشتن شبکه آب لوله‌کشی سالم و بهداشتی، خرابی مکرر سرویس‌های بهداشتی، نداشتن تیم کامل حفاظت و انجام نشدن کارهای پژوهشی، برقرار نشدن تورهای گردشگری، ناآشنایی شرکت‌ها و موسسه‌های برگزارکننده تورهای گردشگری گوشه‌ای از مشکلاتی بود که در این خبر به آن اشاره و دلیل استقبال نکردن هموطنان از این اثر باستانی جهانی عنوان شده بود.

این پایگاه مدیر دارد

این در حالی است که معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که این سایت مدیر دارد و مدیر آن دکتر روح‌الله شیرازی است که پیش از این مدیر پایگاه ملی شهر سوخته بوده و اکنون که این پایگاه جهانی شده، تمام وظایف مدیریت این پایگاه جهانی را به عهده دارد. به طوری که در راستای ادامه حفاری‌های شهر سوخته، یکی دو هفته پیش تیم حفاری و کاوشی توانمندی را از ایتالیا (به سرپرستی دکتر سجادی) به منطقه دعوت کرده که اکنون مشغول حفاری و کاوش هستند.

مجتبی میرحسینی در عین حال می‌افزاید: آقای شیرازی در حالی مدیریت پایگاه جهانی شهر سوخته را به عهده دارد و به خوبی آن را اداره می‌کند که هنوز حکم رسمی مدیریت برای ایشان ابلاغ نشده، چون برای این منظور ابتدا باید ساختار و چارت سازمانی پایگاه جهانی شهر سوخته تعیین و سپس مدیریت پایگاه مشخص شود که تعیین این چارت هم به عهده سازمان میراث فرهنگی است و البته ما نیز پیگیر انجام آن هستیم. با این حال تاکنون به دلیل مشخص و مصوب نشدن این چارت یا ابلاغ نشدن حکم رسمی یک مدیر، نه کاری بر زمین مانده و نه اعتباری متعلق به شهر سوخته (از اعتبارات ملی) برگشت داده شده است. در واقع تصویب و تعیین چارت سازمانی به منظور هدفمند شدن هزینه‌ها و اعتبارات تخصیص داده شده به پایگاه است.

وی با تاکید بر این‌که مشخص نشدن چارت سازمانی پایگاه و مدیریت رسمی آن، خطری را از بابت یونسکو متوجه این اثر جهانی نمی‌کند، خاطرنشان می‌کند: آنچه به عنوان ضوابط یونسکو مورد تاکید قرار گرفته، اولا تعیین حریم و ابلاغ محدودیت‌های ساخت‌و‌ساز است که حریم سایت شهر سوخته (بیش از 200 هکتار) تعیین شده و مشکل ساخت‌و‌سازی هم در این حریم و منطقه وجود ندارد. درخواست دیگر یونسکو بحث مرمت و حفاظت از سایت به دلیل تعلق آن به تمام جهانیان است که این امر نیز مورد توجه میراث فرهنگی است، به طوری که مسیر دسترسی به سایت و ضوابط حفاظتی و امکانات موردنیاز ایجاد شده و از آنجا که تاکنون فقط 3درصد شهر سوخته کشف شده و ثبت جهانی آن نیز فقط مربوط به همین3 درصد است، کشف 97درصد دیگر حائز اهمیت است که این امر هم از طریق کاوش‌ها در منطقه مورد توجه قرار گرفته و اکنون در حال انجام است.

ضرورت تغییر نگاه به سیستان و بلوچستان

میرحسینی با اشاره به این‌که شهر سوخته به دلیل واقع شدن در حاشیه جاده زابل ـ زاهدان، مسیر دسترسی مناسبی هم دارد، می‌افزاید: تنها کمبود سایت مربوط به ساختمان پایگاه آن است که نیاز به مرمت، نوسازی و تجهیز امکانات دارد که این امر هم مستلزم تامین اعتبار است. از آنجا که اعضای 30 تا 40نفره کاوش در این مکان مستقر هستند و اشیای کشف شده نیز تا قبل از انتقال به موزه در این پایگاه مرمت و محافظت می‌شود، بازسازی این مکان و تجهیز آن به امکانات پیشرفته و تخصصی حائز اهمیت است، چه این‌که اگر بازسازی شود می‌توان از آن برای استقرار گردشگران خارجی نیز استفاده کرد.

این کارشناس مسئول درخصوص آمار گردشگران داخلی و خارجی این سایت جهانی هم یادآور می‌شود: این سایت طی یکی دو هفته اخیر تاکنون گردشگرانی از کشورهای ایتالیا و آلمان داشته است، در اواخر بهمن نیز قرار است یک گروه 30 تا 40نفره از گردشگران فرانسوی وارد منطقه شوند. گردشگرانی هم از داخل کشور داریم، با این حال این حجم از گردشگر برای یک سایت جهانی آمار جالب توجهی نیست، و باید با تغییر نگاه و باور مردم به این سرزمین، آمار گردشگران را افزایش دهیم، از همین رو هفته اول مهرماه امسال میزبان تورگردانان داخلی بودیم و تمام جاذبه‌های سیستان و بلوچستان و منطقه سیستان را به آنها معرفی کردیم و خواستیم این منطقه و استان را هم در مقاصد گردشگری خود بگنجانند.

از سویی با همکاری وزارت امورخارجه درصددیم میزبان سفرای کشورهای خارجی و خانواده‌های آنان باشیم تا آنها پس از آشنایی با سیستان و بلوچستان و جاذبه‌های آن و اطمینان از امنیت منطقه، این استان و ظرفیت‌های گردشگری آن را به مردم خود معرفی کنند تا به این طریق بتوانیم شاهد ورود خیل گردشگران خارجی به استان و رونق اقتصادی آن از طریق توسعه گردشگری باشیم.

امکانات شهر سوخته بد نیست

معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درخصوص کمبود زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز حضور گردشگران در منطقه می‌گوید: در واقع کمبود چندانی در این سایت جهانی وجود ندارد، زیرا یکی از امکانات مورد نیاز فضای اقامتی است که چون ایجاد آن در حریم شهر سوخته امکان‌پذیر نیست، چند دستگاه ویلا با ظرفیت 100 تا 200 گردشگر در منطقه ویژه اقتصادی رامشار که فقط ده کیلومتر با شهر سوخته فاصله دارد، برای این منظور در نظر گرفته شده است. حدود 15 چشمه سرویس بهداشتی هم در محدوده سایت وجود دارد که فقط گاهی ممکن است بادهای 120روزه سیستان (آن‌هم در نیمه اول سال) حفاظت و تمیزی آنها را با مشکل مواجه کند. آب آشامیدنی مورد نیاز هم از طریق تانکر تامین می‌شود.