ضمانت و آثار حقوقی آن‌

ضمانت از عقود تسامحی است، به این معنا که تساهل و تسامح از ویژگی‌های آن است و در تحقق آن سختگیری خاصی اعمال نمی‌شود. بنابراین اطلاع دقیق و کامل ضامن از جزئیات موضوع مانند میزان و منشا و مهلت پرداخت طلب بستانکار لازم نیست و به زبان حقوقی، علم اجمالی (حداقلی) ضامن کافی است. ضمان، عقدی غیرمالی و مبتنی براحسان است، به این معنی که افراد اصولا به صورت رایگان از دیگری ضمانت می‌کنند.

انواع ضمانت

ضمان ناقل ذمه: دراین نوع ضمانت با وقوع ضمانت ضامن، بدهکار در مقابل طلبکار از مسئولیت مبرا می‌شود. در حالی که قانون مدنی، توجه ویژه‌ای به این نوع ضمانت داشته است، امروزه این نوع عقد نزد عموم مردم متروک است.

ضمان ضم ذمه (تضامنی): این نوع ضمانت به معنی بدهکار شدن شخص دوم علاوه بر مدیون اصلی است. در این خصوص، حداقل دو تن در مقابل طلبکار مسئول هستند که این نوع ضمان نیز خود بر دو نوع است:

الف) ضمان تضامنی طولی: در این نوع ضمانت، مسئولیت ضامن محرز، اما مشروط است به این معنی که اجرای عقد ضمانت منوط به وصول نشدن طلب از بدهکار است. به عبارت دیگر، طلبکار باید اول به مدیون اصلی مراجعه کند و در صورتی که با وجود صدور حکم قطعی قضایی علیه وی، دین پرداخت نشده باشد، علیه ضامن اقامه دعوی شود.

ب) ضمان تضامنی عرضی: در این نوع ضمانت، مسئولیت ضامن و مدیون اصلی همزمان است و طلبکار به هر یک از آنان می‌تواند مراجعه کند و رعایت تقدم یا تاخر در مطالبه دین لازم نیست. ضمانتی که مورد نظر بانک‌ها و موسسات مالی است، ضمان تضامنی عرضی است. به عبارت بهتر، این ضمانت، قوی‌ترین نوع ضمانت است و منافع حداکثری بستانکار تامین می‌شود و ضامن هیچ گونه بهانه‌ای برای تعلل در ادای دین بدهکار اصلی نخواهد داشت. نکته بسیار مهم آن که حسب حکم صریح ماده 249 قانون تجارت، هر نوع ضمانت در اسناد تجاری مشمول احکام ضمان تضامنی عرضی است.

ضمان موجل: در این نوع ضمانت، ضامن دین مدیون را در موعد مورد توافق پرداخت می‌کند و پرداخت یکجا یا تدریجی طلب، درسر رسید‌های معینی انجام می‌شود. مثلا علی وام گرفته و رضا ضامن وی شده است، پرداخت وام نیز در60 قسط است که بانک می‌تواند در سررسید هر یک از اقساط از حساب هر کدام از ضامن و وام گیرنده برداشت کند در حالی که ضامن حق هیچ گونه اعتراضی ندارد.

ضمان از مسئولیت مدنی احتمالی شخص مورد ضمانت: در این نوع ضمانت، ضامن متعهد می‌شود چنانچه در نتیجه اقدامات شخصی دیگر خسارتی تولید شود، آن را پرداخت کند. شخصی که از او ضمانت شده اکنون بدهکار نیست، اما ممکن است به سبب رفتار غیرعمدی به دیگری زیان وارد کند و مدیون شود. مهم‌ترین مصداق این فقره از ضمانت، مسئولیت شرکت‌های بیمه در حوادث رانندگی است.

ضمان از مسئولیت احتمالی قراردادی: در این قسم ضمانت، ضامن متعهد می‌شود چنانچه شخصی مفاد قرارداد خود را با طرف قراردادش نقض کند، وی حسب آنچه در متن قرارداد آمده خسارت مورد توافق یا متعارف را به طرف دیگر قرارداد پرداخت کند. مانند آن که شخصی تعهد کند چنانچه مستاجری آپارتمان مورد اجاره را راس تاریخ مقرر تخلیه نکند، روزانه فلان مبلغ جریمه تاخیر در تخلیه را پرداخت کند (ضامن مسئول پرداخت این مبلغ تا انجام تعهد مستاجر است.)

آرش دولتشاهی

وکیل پایه یک دادگستری