رسالت رسانه‌ها در دوران بعداز جمع‌بندی مذاکرات

اما موضوع یادداشت ما مذاکرات و فضای حاکم بر آن و موضعگیری موافقان و مخالفان داخلی و خارجی نیست؛ حتی نوع اطلاع‌رسانی رسانه‌های دوست و دشمن از اخبار مذاکرات هم نیست بلکه موضوع، رسالت و نقش رسانه‌های داخلی در روشنگری و اطلاع‌رسانی صحیح در دوران بعداز توافق است. ابتدای سخن چندین سوال مطرح است که در دوران تحریم، رسانه‌های داخلی با نگاهی دشمن‌شناسانه ادبیات رسانه‌ای خود را شکل می‌دادند، آیا در بعداز جمع‌بندی مذاکرات می‌توان با همان ادبیات فعالیت کرد؟ چگونه می‌توان این ادبیات را تغییر داد؟ چگونه می‌توان تصویر صحیحی از ایران در فضای رسانه جهانی ارائه کرد؟ با توجه به تنوع رسانه‌ای چگونه می‌توان از این ظرفیت در فضای بعداز جمع‌بندی مذاکرات استفاده کرد؟

نزاع میان گروه‌ها

دکتر احمد توکلی، نماینده مردم تهران درباره مساله تحریم، آثار آن و نوع برخورد رسانه‌ها پس از توافق، گفت: تحریم‌ها در فضای اقتصادی، موجب افزایش هزینه واردات شد. در دوران تحریم، ریسک و نااطمینانی افزایش یافت و موجب عدم سرمایه‌گذاری و در نتیجه افزایش بیکاری در کشور شد. با این حال، تحریم موجب پیشرفت در صنایع نفتی و صنایع دفاعی هم شد. در دوران بعداز توافق دو توصیه می‌توان برای اصحاب رسانه داشت، ابتدا این که کشمکش و تنازع میان گروه‌های سیاسی در جامعه موجب تأخیر در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری می‌شود و رسانه‌ها نباید به کشمکش و نزاع میان گروه‌ها و جناح‌ها دامن بزنند. دوم این که رسانه‌ها باید آزاد باشند و با فساد اقتصادی دوران بعداز توافق مبارزه کنند.

عضو کمیسیون برنامه، ‌بودجه و محاسبات مجلس با تأکید بر لزوم مبارزه رسانه‌ها با فساد موجود در کشور افزود: ما نباید اهمیت توافق هسته‌ای را تنها در حد به کار بردن واژه پساتحریم بدانیم. اگر تحریم‌ها دارای خاصیتی باشد که بتوان از آن به عنوان مبدأ تاریخی یاد کرد، آن خاصیت تقویت روحیه استقلال‌خواهی است.

برای مثال می‌توان به بخش‌هایی از حوزه مهندسی اشاره کرد که به خاطر کاربرد دوگانه آن تحریم شده بود، ولی مهندسان اصفهان توانستند مواد آن را تولید کنند و با وزارت دفاع و نفت قرارداد ببندند که پیشرفت خوبی هم در این زمینه داشتند. اگر جنبه‌های مثبت تحریم را در نظر داشته باشیم، آن زمان می‌ارزد که این واژه را استفاده کنیم، اما اگر پساتحریم اسباب صادرات نفت و واردات کالا را تقویت کند، دیگر ارزش این نام را ندارد. هر نوع اصلاح وضعیت در کشور بدون وجود وحدت عمومی، دیر جواب می‌دهد.

فرض کنید دو جناح متفاوت در کشور می‌خواهند منافع کشور را بین خودشان تقسیم کنند و در روند این کار بین جناح‌ها تناقضی به وجود می‌آید. در این وضعیت رسانه‌ها می‌توانند دو نوع عکس‌العمل داشته باشند؛ دعوای بین کارکنان کشور را تشدید کنند یا نقش یک میانجی و وحدت بخش را داشته باشند. لذا رسانه‌ها قدر خود را بدانند و در مبارزه با فساد کوتاهی نکنند. در این صورت یک رکن مبارزه با فساد تامین می‌شود.

سرمایه‌گذاران خارجی

دکتر احمد میدری، معاون وزیر کار و رفاه اجتماعی با بیان این که برخی تصور می‌کنند در دوران بعداز توافق گشایش حاصل می‌شود و جامعه مسیر آرامش را طی خواهد کرد، گفت: آنچه در بعداز توافق تعیین‌کننده است گشایش اقتصادی نیست بلکه یکپارچگی و ائتلاف اجتماعی در جامعه است. امروز بعد از لغو تحریم‌ها تصور بر این است که مشارکت ارزی رخ خواهد داد و شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی وارد کشور می‌شوند و ما می‌توانیم به رفاه کوتاه‌مدت دست پیدا کنیم.

این درست همان تصوری است که ما پس از جنگ تحمیلی داشتیم و مردم و سیاستمداران دچار همین الگوی فکری شده بودند که باعث شد آسیب‌های جدی به جامعه وارد شود. در واقع تصور بر این بود که پس از 8 سال سختی، باید بتوانیم به رفاه نسبی دست پیدا کنیم و در همین ارتباط، اجازه دادند واردات بیشتری صورت بگیرد تا مردم بتوانند شیرینی اقتصاد پس از جنگ را لمس کنند. امروز این تصور در جامعه و رسانه‌ها وجود دارد که با لغو تحریم‌ها در کوتاه مدت، تغییر شگرفی در اقتصاد کشور صورت خواهد گرفت که این موضوع، منجر به شتابزدگی در سیاست‌های اقتصادی کشور می‌شود. در زمان تحریم‌ها موضوع صندوق‌های بازنشستگی مطرح بود. از سال 54 تا 85، یک میلیون و 300 هزار بازنشسته در سازمان تامین اجتماعی وجود داشت و از سال 84 تا 94، یک میلیون و 400 هزار بازنشسته داریم. بازنشستگی‌های پیش از موعد و برخی رفتارهایی که در این زمینه صورت می‌گرفت، از جمله سیاست‌های نادرست بود. شرایط بد اقتصادی‌، می‌تواند شرایط اجتماعی را بشدت تغییر دهد. در واقع تورم، اخلاقیات و ارزش‌های مردم را مورد حمله قرار خواهد داد. اگر تورم بالا باشد، زندگی آدم‌ها به نوعی تبدیل به تراژدی خواهد شد.

شبکه‌های اجتماعی

دکتر حجت‌الله میرزایی، کارشناس اقتصادی درباره موضوع بحث گفت: در حال حاضر، برد رسانه‌ها بشدت کاهش یافته است. خواندن روزنامه‌ها و مجلات نشریات و تیراژ روزنامه‌ها بشدت کم شده است. به نظر می‌رسد با کاهش برد رسانه‌های رسمی، رسانه‌های غیررسمی مثل شبکه‌های اجتماعی که تاثیرات بسیار سطحی دارند، بسرعت در حال تصرف این عرصه هستند. رسانه‌های غیررسمی بشدت سطحی و موزاییکی تاثیرگذار هستند، تولید محتوا در رسانه‌ها بشدت کاهش یافته و برخی رسانه‌ها به دلیل مشکلات مالی جانبداری می‌کنند و استقلال خود را از دست داده‌اند. رسانه‌ها می‌توانند در حل مسائل عظیم نظیر بحران آب گفتمان سازی کنند و به شناسایی مسائل اجتماعی اهتمام ورزند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: سیاست‌های کلان و عوامل نهادی، دو دسته تاثیرگذار داخلی بر اقتصاد محسوب می‌شوند. دولت برای قرار دادن سیاست‌های کلان در مداری عقلانی همه تلاش خود را در دو سال گذشته به کار گرفته، اما فرصتی برای تغییرات نهادی به دست نیاورده است، بخصوص در شرایط جدید با حجم انبوهی از محدودیت‌ها، مثل بحرانی که در حوزه منابع طبیعی و آب، حوزه اشتغال یا آنچه در خصوص صندوق‌های بیمه و بازنشستگی در جریان است. منظور این است که نیاز به اصلاحات جدی در ساختار اقتصادی ایران بیشتر و گسترده‌تر از آن است که فکر می‌کردیم؛ حتی بزرگ‌تر از تغییراتی که در چهارچوب سیاست‌های کلان به وجود می‌آوریم. اگر بحرانی وجود دارد، رسانه‌ها می‌توانند آن قله و نوک کوه یخ را ببینند و رصد و بزرگ‌نمایی کنند. بقیه آن کوه یخ را باید مراکز پژوهشی و اندیشمندان ببینند و رصد کنند.

گفتمان سازی

دکترحمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران در ادامه موضوع گفت: رسانه‌ها چهار کارکرد در دوران بعداز توافق باید داشته باشند، اول اطلاع‌رسانی است. رسانه‌ها باید تولید محتوا کنند و در همین زمینه باید رسانه‌ها را نوسازی و بازسازی کرد. دوم گفتمان‌سازی است. رسانه‌ها باید در عرصه جهانی گفتمان‌سازی کنند. اکثر منازعات سیاسی و امنیتی در جهان با جنگ به سرانجام می‌رسید ولی در زمینه بحث امنیتی انرژی هسته‌ای ایران با گفتمان به نتیجه رسید. سوم، پرداختن به بازارهای نوظهور (EMERGING MARKETING) است. باید یک بازنمایی صحیح و واقعی از ایران در فضای جهانی ارائه کرد و چهارم مطالبه‌گری است.، در دوران بعداز توافق، رسانه‌ها باید مطالبه‌گر باشند و مسائل مهم کشور را پیگیری کنند. الان زمانی است که اگر رسانه‌های ما ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کشور را در عرصه جهانی به تصویر بکشند، به جذب سرمایه، حضور و بازاریابی فرصت‌های اقتصادی کشور کمک می‌شود. رسالت رسانه‌ها در قبل و بعد از تحریم عوض نمی‌شود، بلکه اولویت‌های آنها تغییر می‌کند. این فعال اقتصادی در حوزه صنعت نفت افزود: وجود تحریم‌ها ما را از بسیاری منافع محروم کرد. ما می‌توانستیم 20 حوزه از پارس جنوبی را در این سال‌ها راه‌اندازی کنیم و با 26 میلیارد دلار، 120 میلیارد دلار منافع اقتصادی به کشور وارد کنیم.

حالا هم هر فاز پارس جنوبی با وجود کاهش قیمت‌ها می‌تواند 5 یا 6 میلیارد دلار منافع اقتصادی برای کشور فراهم کند. نقش رسانه در بهبود فضای عمومی بعداز توافق چه در عرصه داخلی و چه خارجی پررنگ است.

برهم زدن پازل رسانه‌های بیگانه

مهرداد بذرپاش، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به این که رسانه‌ها همیشه به عنوان حلقه وصل افکارعمومی و آحاد مردم در مقابل تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان بوده‌اند، گفت: در دوران بعد از توافق رسانه‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند. خبرنگاران و رسانه‌ها نقشی بی‌بدیل دارند که می‌تواند منشأ تحولات بزرگی باشد. مردم از رسانه‌های کشورمان ذهنیت خوبی دارند؛ رسانه‌هایی که همواره مردم را نسبت به فرصت و تهدیدهای پیش روی خود آگاه کرده‌اند.

در دوران پس از توافق، رسانه‌های متعهد باید در مقابل کجی‌ها و ناراستی‌ها مقاوم بوده و آگاهی صحیح به حلقه افکار عمومی تزریق کنند. خبرنگاران در این برهه، هرگاه انحرافی مشاهده کردند وظیفه خود را نسبت به تهدیدها بدرستی انجام دهند و به مردم امیدواری و نشاط دهند و نسبت به خواب‌های پریشانی که برای انحراف افکار عمومی دیده شده، هشدارهای موثری بدهند.

در دوران بعد از توافق برخی بدخواهان این مردم، به خیال خام خود امیدهایی به برخی رسانه‌های بیگانه بسته‌اند. در مقابل این جریان نه‌چندان تاثیرگذار، رسانه‌هایی هستند با جوانان غیور و رشید ایرانی و عناصر فهیم و ارزشمند که معادله دشمنان را برهم می‌زنند و نمی‌گذارند، پازل دشمن تکمیل شود. در این زمان بدخواهان در چرخه افکار عمومی شبهه ایجاد می‌کنند و برای نفوذ در افکار عمومی، طراحی خاصی تدارک دیده‌اند. رسانه‌های غیرخودی به نوعی پازل بدخواهان را تکمیل می‌کنند که بتوانند در قالب و قواره‌های سیاسی و فرهنگی به مقاصد اقتصادی خود دست پیدا کنند.

در مقابل خبرنگاران و رسانه‌های عمومی کشور در دوران بعد از توافق باید مردم را به این سطح از آگاهی برسانند که چنین رسانه‌هایی با تکمیل پازل بدخواهان با نگرش‌های سیاسی و فرهنگی در جستجوی دست یازیدن به مقاصد اقتصادی هستند؛ البته چنین رسانه‌هایی نمی‌توانند بسادگی عامل بازدارنده‌ای باشند برای حرکت اصیل ملت. من معتقدم هرچه بدخواهان دلبستگی خود را به رسانه‌های بیگانه بیشتر می‌کنند، مردم با آگاهی بیشتری آنان را ناامید خواهند کرد.

امیدهای واهی و آرزوهای طولانی

رسانه‌ها در دوران بعداز جمع‌بندی مذاکرات، نقش مهمی در امیدبخشی به مردم براساس واقعیات و حفظ امانت و صداقت در خبر دارند. اطلاع‌رسانی رسانه‌ها باید به گونه‌ای باشد که افراد به امیدهای واهی و آرزوهای طولانی دل خوش نکنند و از درک واقعیت‌‌ها که لازمه سازندگی و پیشرفت جامعه اسلامی است، غافل نشوند. رسانه‌ها باید در دوران بعداز توافق موضوعاتی را تیتر کنند که در جهت یکپارچگی و ائتلاف اجتماعی باشد و با دمیدن روح امید و نشاط در جامعه به مقابله با القائات ناامیدکننده بپردازند و جامعه را هدفمند و در حال رشد نگه دارند.

محمد زندکریمخانی

جام‌جم